|
|ereserkia =
}}
'''Ekialdeko Afrika Alemana'''<ref>{{erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0168.pdf|izenburua=168. araua: Afrika kolonialeko toponimia|egilea=[[Euskaltzaindia]]}}</ref> ({{lang-de|Deutsch-Ostafrika}}) AlemaniakoAlemaniar kolonia Ekialdeko Afrikan izan zen, Ekialdeko Afrikan. Lurralde horretan egungo [[Burundi]], [[Ruanda]] eta [[Tanzania]]ko alde kontinentala daude. Koloniaren hasiera 1880. hamarkadan kokatzenizan dazen eta [[Lehen Mundu Gerra]]rekin amaitu zen, zeren eta, Alemaniaren porrota ondoren egin zen [[Versaillesko Ituna]]n, [[1919]]an zonalde horiek irabazleen eskuetara joan ziren. Koloniaren zabalera 994.996 km²koa zen. [[1913]]an, 7. 700.000 biztanle zituen.<ref>https://www.wdl.org/es/item/2556/</ref>
== Koloniaren antolaketa ==
Ekialdeko Afrika Alemanean europar gutxi zeuden. Horregatik, beti, bertako buruzagien laguntza behar izan zuten antolamendua, zergak eta ekoizpenak mantentzeko. [[Alemaniar]]rek etxaldeak sortu zituzten, [[kotoi]]a, [[kafe]]a eta [[sesamo]] lantzeko.
== Historia ==
=== Lehen urteak ===
Koloniaren historia [[Karl Peters]] abenturariarekin hasi zen. Petersek "''Deutsch-Ostafrikanische Gesellschaft"'' konpainia, hau da, euskaraz ("Ekialdeko Afrikaren Konpainia Alemaniarra",) sortu zuen. Halaber, bertako buruzagiekin itun batzuk sinatu zituen, bereziki [[Zanzibar]] parean dagoen kostaldean. [[1885|1885e]]ko [[martxoaren 3]]an Alemaniako Gobernuak konpainiari inperioko baimena eman zion lurraldean [[protektoratu]] bat<nowiki/>a sortzeko asmoz. Petersek orduan zenbait espezialista kontratatu zuenzituen lurraldea aztertzeko, [[Rufuji ibaia]]raino hegoaldetik ea [[Witu]]raino iparraldetik.<ref>http://www.puzzledelahistoria.com/?cat=3439</ref>
[[Zanzibarko Sultanerria|Zanzibarko sultanak]] berria ezagutujakin zuenean bere, protesta adieraziegin zuen zeren eta haren ustez kontinenteko lurralde hori berarenaberea baitzen. Orduan, [[Alemaniako kantziler]]rak, [[Otto von Bismarck]],<nowiki/>ek bost gerra-itsasontzi bidali zituen ingurura eta [[abuztuaren 7]]an sultanaren jauregiajauregiari erasotueraso zutenegin. Egoera ikusita, [[britaniar]]rek eta alemaniarrek lurraldea haienbaren artean banatu zuten. Sultanak, britaniarren laguntza gabe, ituna onartu behar izan zuen.
AlemaniarrekAlemaniarrak [[Bagamoyo]]n, [[Dar es Salaam]]en eta [[Kilwa]] ezarri ziren. [[1888]]an [[Abushiriko matxinada]] sortu zen baina, britaniarren laguntzaz, berehala menperatu zuten, 1889an. 1890an, Londres eta Berlin bi inperioen arteko mugak zonaldean adostu zituzten; orduan, 1910era arte iraungoiraun zirenzuten Ekialdeko Afrika Alemanaren mugak ezarri ziren.
[[Fitxategi:Bagamoyo ruins 2007.jpg|thumb|Gotorleku alemaniarra Bagamoyon.]]
=== Indigenen erresistentzia ===
Alemaniarrek matxinada desberdineibatzuei aurre egin behar izan zieten. 1891 eta 1894 artean, Hehehehe herriaherriak, [[Mkwawa]] buruzagiaren agindupean, alemaniarren zabaltzeari aurre egin ziotenzion. Azkenean, zenbait tribu alemaniarren alde jarri ziren eta Mkwawa garaitua izan zen. Hala ere, gerrillaren bitartez, alemaniarren aurkako erasoek jarraitusegitu zuten. 1898an Mkwawak, inguratuta zegoela eta, bere buruaz beste egin zuen. [[1905]]ean, bestetik, [[Maji Maji matxinada]] sortu zen; [[Adolf von Götzen]] kondeak itzali zuen errebolta.
=== Ustelkeria ===
Kolonietan oso ohikoa zen araberazenez, Ekialdeko Afrika Alemanean ere ustelkeria kasuak eta eskandaluak zabaldu ziren., Baitabaita ere ugaribortizkeriazkoak izan ziren biolentzia eskandaluakere. [[1907]]an [[Bernhard von Bülow]]ek [[Bernard Dernburg]] izendatu zuen koloniaren administrazioa depuratzekogarbitzeko. Antza, osoOso erreforma garrantzitsuak sortu zituen eta kolonia eraginkortasunaren eredua bihurtu zen. Horri esker ere Lehen Mundu Gerra sortu zenean, bertako herriak alemaniarren alde jarri ziren.
=== Lehen Mundu Gerra ===
Lehen Mundu Gerran alemaniarren armada britaniarrena baino askoz apalagoa zen. Hala ere, jeneral batek, [[Paul von Lettow-Vorbeck]], jeneralak aurre egin zien. Britaniarrek 200.000 gizonekin, [[Jan Smuts]]en agindupean, alemaniarrek 3.000 soldadu europar eta 11.000 natibo bakarrik zituen; alemaniarren aldeko indigenak [[askari]]ak ziren. Paul von Lettow-Vorbeck-ekVorbeckek lortu zuen garaipen garrantzitsuenetarikoa [[Tangako gudua]] izan zen; gudu horretan, armada zortzi aldiz handiago zen armadahandiagoa garaitu zuen. Azkenean, gerra amaituta, [[Mozambike]]n amore eman behar izan zuen. Ekialdeko Afrikakoa izan zen Alemaniak porrotarik jasan behar izan ez zuen fronte bakarra Afrikan.<ref>https://www.wdl.org/es/item/2568/</ref><ref>https://centenarioprimeraguerramundial.wordpress.com/tag/africa-oriental-alemana/</ref><ref>https://books.google.es/books?id=VLrTDQAAQBAJ&pg=PT121&lpg=PT121&dq=África+Oriental+Alemana&source=bl&ots=VBw6098NWB&sig=pfevlj_6-pOb1veraY8poDyFr9Q&hl=eu&sa=X&ved=0ahUKEwjJs8-r6MvYAhUDVxQKHdP4DBI4ChDoAQg8MAM#v=onepage&q=%C3%81frica%20Oriental%20Alemana&f=false</ref>
=== Versaillesko Ituna ===
[[Versaillesko Ituna]]k (1919) koloniarekinkolonia bukatu zuen, haien lurrak gerraren irabazleen artean banatuzbanatu baitziren:
* Mendebaldeko aldea, [[Ruanda-Urundi]] izenarekin, BelgikakoBelgikari eskuetaneman gelditu zenzitzaion.
* [[Rovuma ibaia]]ren hegoaldean zegoenhegoaldeko [[Kionga Triangelua]], Portugalen eskuetara joan zen, eta Mozambiken integratuzsartu.
* Gainontzekoa, Erresuma Batuaren eskuetan gelditu zen, [[Tanganika]] izenarekin.
| 