Jorge Oteiza: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t 88.24.80.224 wikilariaren aldaketak ezabatuz, 80.24.238.55 wikilariaren azken bertsiora itzularazi da.
Etiketa: lehengoratzea
7. lerroa:
'''Jorge Oteiza Enbil'''<ref>''Oteitza'' da abizenaren euskara batuko idazkera (ikus [https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_eoda&Itemid=470&lang=eu&view=deiturak Euskal Onomastikaren Datutegia]), baina pertsona ospetsu horren abizenaren grafia oso finkatuta dago ''Oteiza'' formarekin. Halaxe ageri da [http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/ONOMASTIKA/IZEN%20ZERRENDAK.pdf EIMAren izen zerrendetan], [http://www1.euskadi.net/harluxet/hiztegia.asp?sarrera=OteizaEnbilJorje Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan] eta [http://www.museooteiza.org/?page_id=14&lang=eu euskaraz argitaratu dizkioten liburuetan].</ref> ([[1908]]ko [[urriaren 21]]a, [[Endaia etxea]], [[Orio]], [[Gipuzkoa]] – [[2003]]ko [[apirilaren 9]]a, [[Donostia]], Gipuzkoa) [[euskal Herria|euskal herritar]] eskultore eta arte-teorilaria izan zen. [[Eduardo Txillida]]rekin batera, XX. mendeko euskal herritar eskultorerik garrantzitsuena da, eta bere itzala mundu guztira zabaldu da, XX. mendeko bigarren erdiko abangoardia artistikoetan izan baitu eragina, baita Euskal Herritik kanpo ere, esperimentazioarekin eta arteak gizartea eraldatzeko duen ahalmenarekin erabat konprometitutako sortzaile gisa. [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] hainbat pentsalari, artista eta arkitektorengan eragin handia izan du, "euskal arima" berreskuratzea izan baitzuen helburu. Espazioari buruzko gogoetan oinarritu zuen bere lana: bolumenaren eta espazioaren arteko analisia irudi karratuen eta esferen bidez; espazioaren hustuketari buruzko ikerketa. Haren lana [[Konstruktibismo (artea)|konstruktibismotik]] abiatu bazen ere, bere ondorioek [[minimalismo]]aren sortzaileetako bat bihurtzen dute; izan ere, [[Richard Serra]]k ere onartu zuen Oteizaren teorien eragina. XX. mendean gaztelaniaz idatzitako arteari buruzko saiakera idazle garrantzitsuenetarikotzat jotzen da.
 
Nere amona Peter [[Endaia etxea]]n jaioa, ondoko eta nere bizilaguna izan zen orioko udalerrian bizi izan zen gehienbat. Donostiako Jesusen Bihotzaren ikastetxean egin zituen lehen ikasketak. 0urte zituela, [[Lekarozko ikastetxea|Lekaroza]] bidali zuten gurasoek ikastera. Aitak zuen negozioak porrot egin eta Ameriketara joan behar izan zuenean, Oteiza lanean hasi beharrean aurkitu zen. Aita Ameriketatik itzultzean, Madrila joan zen familia osoa. Linotipista bezala lan egin behar izan zuen han, ikasketak aurrera eraman nahi bazituen. [[Arkitektura]] oso begiko zuen arren, [[medikuntza]] ikasketak hasi zituen, baina hirugarren ikasturtea egiten egiten ari zela dena bertan behera utzita, Arte eta Lanbide eskolan eman zuen izena. 1928 urtean hasi zen [[eskulturagintza]]n, eskultura figuratiboekin garaiko estiloari jarraiki. Hasiera haietakoa da ''Adan eta Eva'' izeneko eskultura.
 
[[Espainiako Gerra Zibila]] hasi zenean Ameriketan zen eta han gelditu zen bizitzen 1946 urtera arte. Txilen Huidobro, Lipchitz, Brancusi eta Arp [[Abangoardista|abangoardistak]] ezagutu zituen. Eragin handia izan zuten Oteizarengan Europako abangoardiek eta Hego Ameriketako Kolon aurreko eskulturak. Txileko Herri Frontean eman zuen izena, eta bestalde Antzerki Politiko Esperimentala eratu zuen. Txileko Herri Fronteak hauteskundeak galtzearekin batera, Buenos Airesera alde egin zuen. Bi hirietan erakusketak egin zituen. Buenos Airesen jaso zuen Gernikaren bonbardaketaren berria, eta depresio izugarri batek jo zuen. Egoera horretan sartzen da bere bizitzan Itziar Carreño, eta harekin ezkonduko da 1938an. [[Bogota|Bogotako]] Zeramika Eskola Nazionalean irakasle gisa lan egin zuen 1941 urtetik. 1943 urtean ''Carta a los artistas de América sobre el arte nuevo en la postguerra'' idazten du.sexosexosexosexosexopitilingooooooooo
 
Ameriketako lehen urteetan eskultura figuratiboari jarraitu zion, baina 1940ko hamarkadan [[piramide (geometria)|piramide]] iraulia hautatu zuen oinarrizko banakotzat, eta irudi etzanak egiten hasi zen. Garai hartan ekin zion eskulturaren eta [[estetika]]ren inguruko teoriak hausnartzeari. Lehen lanek [[espresionismo]]aren eta [[kubismo]]aren eragin garbia zuten, baina hutsaren estetikaren esperimentazioari ekin zion ondoren. 1959an amaitutzat jo zuen esperimentazio bidea, eskultura hutsera iritsita. Bere orduko lanetan [[Henry Moore]]ren eragina nabarmena da.
29. lerroa:
Hortik sortuko ziren eskultura sorta berriak, [[Sao Pauloko Bi Urtekoa]]n 1957an irabazle aterako zirenak. Obrarekin batera, argibideak ere bidali zituen Sao Paulora: ''La estatua como desocupación activa del espacio por fusión de unidades formales livianas''. Sao Pauloko garaipen handiaren ondoren, Denise René galeristak –Txillidarekin lan egina zenak– eskaintza handia egin zion Ibarrolaren bitartez Oteizari bere obra zabaltzeko. Baina Oteizak ezezkoa eman zion, bere esperimentazioa ez zuelako eten nahi.
 
Urte horretan egin zuen [[Agina|Agiña]]<nowiki/>ko monumentua [[Aita Donostia|Aita DonostiarenDonostia<nowiki/>ren]] omenez. Inguruan harrespil batzuk dituen leku batean jarririk, Aita Donostiaren monumentuak, Oteizaren ustetan, historiaurreko gizakiaren asmo esperimentala ispilatzen du. Baina Oteizak amaitzear zeukan bere bilaketa, eta ''Caja metafísica número 1'' barru-hutsa egitean, eskultura bertan behera uzteko erabakia hartu zuen 1959 urtean, errepikapenak eta kopiak ez egitearren. Izan ere, "artearen azkenaldia, abangoardia historikoen azken aldia osatzea" izan baitzen bere artearen egitekoa. "Aldaketen Legea" deituaz amaitzen du bere ikerketa: "adierazpenaren okupatzea/desokupatzea". Kaxa izeneko bere eskultura erradikalenak sotiltasun formal handienekoak dira: ''Homenaje a Velázquez'' obrako "euskal frontoia" [[triedro]]a edo ''Unidad Mínima'' obrako [[angelu diedro|diedroa]].
 
<nowiki/>[[Aita Donostia|<nowiki/>]]
 
1960an, Nestor Basterretxearekin batera, erakusketa bat egin zuen Madrilgo Neblí galerian; geroago Bilbora ere eraman zuten. Liman eta Montevideon zenbait hitzaldi eman zituen. 1960-1962 bitartean erakusketak egin zituen Estatu Batuetan eta Kanadan, New Yorkeko Arte Modernoko Museoak antolatzen duen “Pintura eta eskultura berria Espainian” erakusketari esker.
80 ⟶ 78 lerroa:
[[Fitxategi:Oteitza museoa Altzuza Egues Nafarroa 2003 07 15.jpg |thumb|300px|[[Oteiza Museoa]], [[Altzuza]]n ([[Eguesibar]]), [[Francisco Javier Saenz de Oiza|Saenz de Oiza]] arkitektok eraikia]]
 
Denboraldi luzean oso harreman txarrak izan zituen Oteizak EAEko agintari eta erakundeekin, eta, hortaz, gero eta denbora gehiago ematen zuen Nafarroan, 1992an bere obra guztia Nafarroako herriaren esku uztea erabaki zuen arte. Adierazia zuen ordurako bere etxean museo antzeko bat sortzea gogoko zuela, eta 1988ailkatzeko, gordetzeko, aztertzeko eta zabaltzeko, eta haurren prestakuntza estetikoa zein hizkuntza artistikoen eta euskararen ikerketarako zentro bat sortzeko, besteak beste. Fundazioaren estatutuak 1996an onartu ziren, 1993koak ez baitzituen Oteizak ontzat han1988an lehen hitzarmen bat ere bazen sinatua Altzuzako Kontzejuaren eta Nafarroako Gobernuaren artean, Oteizari eskainitako museo bat eraikitzeko bertan. Oteizak 1992an hartutako erabakiak dimentsio berria eman zion egitasmoari, eta horren ondorioz helburua ere zabaldu egin zen: museoaz gainera, Fundazio bat sortuko zen, Oteizaren ondare guztia artelanak zein material teoriko eta bibliografikoa sartusailkatzeko, gordetzeko, aztertzeko eta zabaltzeko, eta haurren prestakuntza estetikoa zein hizkuntza artistikoen eta euskararen ikerketarako zentro bat sortzeko, besteak beste. Fundazioaren estatutuak 1996an onartu ziren, 1993koak ez baitzituen Oteizak ontzat hartu. Akordioan aipatzen zen puntuetako bat zen Museoaren eta Fundazioaren egoitza izango zena Javier Sáenz de Oiza arkitektoak Oteizaren adiskide eta lankide izandakoak egingo zuela. Sáenz de Oiza 2000. urtean hil zen, lana amaitu gabe, baina esan daiteke Altzuzako Oteiza Museo-Fundazioa izan dela bere hilondoko obra. Besteak beste, 2001erako sailkatuta zeuden 1.662 eskultura, Klarion Laborategiko 2.138 maketa, 700 marrazki, 4.000 liburu Oteizak eginiko oharrez aberastuak asko eta asko, eta 2.425 eskutitz.
 
== Oteizari buruzko lanak ==