Kristautasun: berrikuspenen arteko aldeak

"Jazarpen eta beldurrezko egunak" izan ziren [[Fernando VII.a Borboikoa (Espainia)|Fernando VII.aren]] lehen eta bigarren erreakzio absolutistak [[1814]] eta [[1823|1823an]], Pedro de Urquinaonaren arabera. Baina monarkia absolutuaren zaharberritze hauhori, bere buruhausteekin batera bazen ere, gogo handiz hartzen zuten euskal klerikoek. Erregeak Inkisizioa berrezartzenberrezarrri zuen, jesuitak hartzenjaso zituen, [[Cádiz|Cadizeko]] elizgizonen aurkako xedapenak likidatzen zituenlikidatu eta foruak berrestenberretsi zituen. Euskal Elizako elizgizonek, beraz, tradizioarekiko errespetua erlijioari eustearekin bakarrik ziurta zitekeela uste zuten, aurreko belaunaldiek transmititu zuten bezala. Horregatik ideologia liberal berria, nahiz eta Euskal Herrian eragin txikia izan, ez zen soilik atakaateo eta deabru gisa aurkezten, baizik eta gatazka- eta desberdintasun-matrizesortzaile gisa. Hierarkia bera arduratuko litzatekezen amesgaizto hauhori aldentzeaz. Eta erabilitako bidea bere gurutzada berezia pulpitutik jaurtitzean datzazetzan, -herri misioak "ohituren desegitearen" aurka. InkisizioarenInkisizioa balizkoberrezartzeak ezarpenakadierazpen-askatasunaren Fernandoedozein VII.ariiritzi baliojazartzeko zionlana Elizaren gustuzko sorbalda gainean adierazpenuzteko askatasunarenbalio edozeinzion adierazpenFernando jazartzekoVII.ari. lana botatzeko.Epaitegi Epaimahaiberezi honenhorrenen birjarpenarenberrezarpenaren inguruan, batez ere 1823tik aurrera, hartu ziren jarrera indartsuenakgogorrenak.

Kleroaren ultrasektore sektoreakultrak, eta euskal Elizak ere parte hartzen zuenakzuen horretan, agian beste eskualde batzuetakoa baino fronte monolitikoago bezala ere, huraIn kisizioa leheneratzea eskatzen zuen oldarkortasun handiagoz. Aita Acevedok, Gasteizko predikariak, Inkisizioa liberalen aurka erabiltzea amesten zuen, "ZenbakiakZenbakiarengatik damutuatzera jo behar izan gabe, ezta horretarako hil beharko liratekeenziren lagun opuru askokhandiarengatik ere". Aita Santuak konkordia eskatzen zuen bitartean, Frai Manuel Martinezek "El Restaurador"-renrek hau idazten zuen: "Esaten dute (Inkisizioaz) erre egiten zuela, eta zein nekazarik ez du belar txarra erretzen hura kiskaltzekohobetze-aldera?". [[Valentzia|Valentziako]] artzapezpikuak berak, Fray Veremundo Ariasek, behin eta berriz esaten zuen Inkisizioa ez zela 1820ko postrazio .egoeran berrezarri behar, XVI. mendeko zorroztasun eta ahalmenekin baizik. Ez da batere arraroa Giustiniani nuntzioa harriturik geratzea halako birulentziako adierazpen horiekin. 1820rako, 1800. urtearekiko bokazio erlijiosoen gutxitzeak agerikoa zirudien. Hortik, Iruñeko eta Calahorrako gotzainak kexu ziren. Hala ere, hamarkada dotorean (1823-1833) berriz handitu ziren. Hala eta guztiz ere, Fernando VII.a hil ondoren Espainian barreiatutako komentuetako 1.940 fraideenfraide-komentuen artean, 35 baino ez ziren Euskal Herrikoak, eta 13 baizik ez Bizkaikoak, nahiz eta beste eskualde batzuekin alderatuta oso populatuak izan, eta, gainera, herri horiekherrian oso maitatuak izan. Era berean, Espainian indarrean zeuden 35 ordenetatik, 5ekbostek soilik zituzten etxeak Bizkaian: frantziskotar begiraleak, agustindar oinetakodunakgaltzatuak, merkatarimertzedario oinetakodunakgaltzatuak, karmeldar oinutsak eta kaputxinoak.

Espainiako komentuetan bizitza erlijiosoari ohiko desleialtasunak ematengertatzen bazitzaizkionziren, garai hartako ahuleziaren edo higaduraren ondorioz, baina euskal erlijiosoak gailentzen ziren haien begirune eta izpiritu onagatik. Izan ere, KonstituzioKonstituzioaren Hirurtekoan (1820-1823) sekularizazioak erraztu zirenean eta Espainiako erlijiosoen herenak klaustroa utzi zuenean, euskal komentuetan ia ez zen desertziorik egon. Revueltak, "Berrogeialdiaren"Revuelta historialariak, ikusten duzioen euskal erlijiosoen gehiegikerien berririk ere ez dugulazegoela konstituzio-garai honetanhartan. Euskal hierarkiak, azken batean, tronuaren inguruan lerroak ixten zituen garai honetanhartan, Puyal y Poveda gotzainaren ahotik, 1823an, liberalen aurkako garaipenaren ondoren, euskal bikariengana jotzenjo zuenean,zuen "iraultzaileen zorigaitzek iraindutako" Jainkoari nolabaiteko bidegabekeriairain-kitatze bat eragitekoeskatzeko.