Kristautasun: berrikuspenen arteko aldeak

Euskal Eliza garaikidearen historia gainezkamugimendu dagohandiarekin irekitzen da armada napoleonikoak euskal oruberalurretara iristean. Espainiar armaden garaipenak, Bailenen, 1808ko uztailean, borroka morala areagotu zuen, bere alde erlijioaren defentsa instrumentalizatuzbere aldeinstrumentalizatuz. Espainola edo euskalduna izatea, berriz ere, izaera katolikoarekin identifikatzen zen. [[Calahorrako katedrala|Calahorrako]] elizbarrutiko gotzainaren hasierako gosetearifrantsezaletasunari, euskal probintzia askoren babesa ere izan zuena, Bilbon bizi ziren elizgizon asko aurkaaurkakotasuna agertu zirenzitzaion, matxinada -mugimenduaren benetako lider bihurtu zirenak. Bizkaiko Jaurerriko 122 apaizek ez zuten inola ere irakurri pulpituan bakerako beren exhortoa, urte bereko ekainaren 9an Aguiriano gotzainak sustatua. Apezpiku hau, Gipuzkoako [[Leintz]] bailarako [[Bolibar de(Eskoriatza)|Ugazuako UgazuatikBolibarren]] sortua, [[1793|1793ko]] gerraren inguruan nabarmendu zen Frantziaren aurkako bere pastoralengatik. Bere jarrera paradoxikoak etengabeaketengabe izangoazaldu ziren diragero: [[1799|1799an]] Urquijoren Dekretua babestu zuen, Bergeko dukearen lehen kolaboratzailea, eta, 1808ko abuztuaz geroztik, bereihes elizbarrutiarenegin zuen bere ihesaelizbarrutitik, frantziar inbaditzailearen aurkaririk sutsuena, batez ere [[Alacanteko probintzia|Alacantetik]]. Bestalde, [[Jose I.a Espainiakoa|Jose I.aren]] gobernuak 1810ean beregotzainek gotzainenutzitako elizbarruti abandonatueiabandonatuen arazoari aurre egin behar zienzion, horien artean Calahorra,; Madrilgo La Gazetaren dekretuadekretuak, Urquijo bilbotarrak sinatua, Calahorra, [[Astorgako Jauregi Episkopala|Astorga]] eta [[El Burgo de Osma-Ciudad de Osma|Osmako]] iheslariak kargutik kentzenkendu zituenazituen.

Elizbarruti horretarako Aguado eta Jarava izendatzen zituen. Bitxia bada ere, Aguirianok bere ordezkoa deskalifikatzen zuen honako epiteto hauekin: "Zismakoazismako", "Adulteroaadultero", "Heresiarkaheresiarka", "Izurriteaizurrite", "Menelaomenelao berriaberri eta Jason", azkenarieta gorazarrebukaeran eginezeskomulgatu egiten zuen. Aipatzekoa da, Aguado izendatu aurretik, Felipe de Prado bikario nagusiak gobernatu zuela elizbarrutiko patua, laster Bonapartezale sutsua zen Juan A. Llorente [[Kalonje|kalonjearen]] lokarrietaneraginaren pean eroriko zen gizon ahul eta Bonapartetarren defendatzaile sutsuaahula. Pradoren frantziarrekiko morrontza ez da azaltzen bikarioak apezpikua sustatua izateko esperantzarikesperantza kontuan hartu gabe. Gerrillak atxilotu zuen baina, eta [[Molina de Aragón|MolinaAragon de Aragonera]]era eraman zuen,; honek, aldi berean, bihozbera izanik, bere zortasunak barkatuko zizkiolarik eta Calahorrara itzuliko zuelarik. Aguiriano apezpiku legitimoaren eta bere kleroaren arteko lotura eztabaidaezinak, euren nahigabea areagotu zuteneztabaidaezina kleriko erregularrak izangoizan ziren, euren nahigabea areagotuta gerrilla elikatuzelikatzen zurenak.

Frantziar inbaditzaileek, Eliza bazutela ikusaraziz euren nagusitasuna legitimatu nahi bazuten, Eliza bazutela ikusaraziz, klero erregularerregularra eta sekularra arduratzen ziren hori gezurtatzeaz. Izan ere, Bilboko kabildoak behin eta berriz sustatu zituen "meza grebak", beste batzuk armadara batu ziren soldadu gisa, beste batzuk Menendez de Luarca [[Santander|Santanderko]] gotzain gerrillariaren aginduetara jarri ziren, beste batzuk "El Cuevillas" gerrillari ospetsuarekin harremanetan jarri ziren, beste batzuk IzarraIzarrako eta Ochoa apaizenapaizaren taldeenbandaren atzetik joan ziren edo [[Urduña|Urduñan]] eta [[Amurrio|AmurrionAmurrioko]] Ochoarenean. Bestalde, Frantziako Poliziaren Komisario Nagusiak publikoki errege frantsesaren alde otoitz egiten ez zuten apaizei zigor latzak jartzen bazizkien, horrek ez zuen eragotzi fededunak elizetatik alde egitea otoitz hau egiteko unea iristean. Era berean, [[Otxandio|Otxandioko]] apaiza zen Echánovek Agirianori bere herri osoak gerrara ihes egin zuela jakinarazten zionazion. Eta herri honetako fededunen jarrera ez zen salbuespena izan.