COVID-19 pandemia: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
"Hilkor" izenondoaren adiera 'hil daitekeena' da egungo estandarrean, tradizioan izan duen polisemia gorabehera; testuko adierako, "hilgarri" da egungo adierazle estandarra.
"ekidin" aditza, tradizio urria izan arren (ikus OEH), asko hedatzen ari da azken urteetan, eta, kasu honetan behintzat, "eragotzi" aditza da, gure ustez, aukera egokiagoa.
5. lerroa:
2020ko urtarrilaren amaierarako, gutxi gorabehera zortzi mila kasu atzeman ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Health Advisory Regarding 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) {{!}} Columbia Health|url=https://health.columbia.edu/news/health-advisory-regarding-2019-novel-coronavirus-2019-ncov|aldizkaria=health.columbia.edu|sartze-data=2020-01-30}}</ref><ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.imperial.ac.uk/media/imperial-college/medicine/sph/ide/gida-fellowships/2019-nCoV-outbreak-report-22-01-2020.pdf|abizena=|izena=|izenburua=Report 2: Estimating the potential total number of novel Coronavirus cases in Wuhan City, China|data=2020-01-24|egunkaria=imperial.ac.uk|formatoa=pdf|hizkuntza=en|sartze-data=2020-01-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=James Griffiths|abizena=CNN|izenburua=Wuhan coronavirus cases inside China have already overtaken SARS|url=https://www.cnn.com/2020/01/28/asia/wuhan-coronavirus-update-jan-29-intl-hnk/index.html|aldizkaria=CNN|sartze-data=2020-01-30}}</ref> Wuhango koronabirusak urtarrilaren 9an hil zuen egiaztatutako lehen gaixoa, hilaren bukaera zifra 170 ingurura handitu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Operations Dashboard for ArcGIS|url=https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6|aldizkaria=gisanddata.maps.arcgis.com|sartze-data=2020-01-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Amy|abizena=Qin|izenburua=China Reports First Death From New Virus|hizkuntza=en-US|abizena2=Hernández|izena2=Javier C.|data=2020-01-10|url=https://www.nytimes.com/2020/01/10/world/asia/china-virus-wuhan-death.html|aldizkaria=The New York Times|issn=0362-4331|sartze-data=2020-01-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=B. N. O.|abizena=News|izenburua=Tracking coronavirus: Map, data and timeline|hizkuntza=en-US|data=2020-01-28|url=https://bnonews.com/index.php/2020/01/the-latest-coronavirus-cases/|aldizkaria=BNO News|sartze-data=2020-01-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=James Griffiths and Amy Woodyatt|abizena=CNN|izenburua=Death toll from Wuhan coronavirus tops 100 as infection rate accelerates|url=https://www.cnn.com/2020/01/28/asia/wuhan-coronavirus-update-intl-hnk/index.html|aldizkaria=CNN|sartze-data=2020-01-30}}</ref> [[Epidemiologia]] ikerketen arabera, jende askoz gehiagok kutsatuta dirau, baina ez dira atzemanak izan.<ref name=":0" /><ref name=":5">{{Erreferentzia|izenburua=HKUMed WHO Collaborating Centre for Infectious Disease Epidemiology and Control releases real-time nowcast on the likely extent of the Wuhan coronavirus outbreak, domestic and international spread with the forecast for chunyun|hizkuntza=en-gb|url=https://sph.hku.hk/en/news/press-releases/2020/nowcasting-and-forecasting-the-wuhan-2019-ncov-outbreak|aldizkaria=sph.hku.hk|sartze-data=2020-01-30}}</ref> Lehen Txinatik kanpoko tokiko kutsapena [[Vietnam|Vietnamen]] jazo zen, aita batek bere semeari gaixotasuna kutsatzean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=China coronavirus: ‘family cluster’ in Vietnam fuels concerns over human transmission|hizkuntza=en|data=2020-01-29|url=https://www.scmp.com/week-asia/economics/article/3048017/china-coronavirus-vietnam-flags-likely-human-transmission-case|aldizkaria=South China Morning Post|sartze-data=2020-01-30}}</ref> Familiatik kanpoko lehen kutsapena aldiz, [[Alemania|Alemaniako]] [[Bavaria|Bavarian]] gertatu zen, urtarrilaren 22an, [[bavariar]] gizon batek txinatar enpresari baten bisita jaso zuenean europar herrialdean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Deutsche|abizena=Welle (www.dw.com)|izenburua=Germany confirms human transmission of coronavirus {{!}} DW {{!}} 28.01.2020|hizkuntza=en-GB|url=https://www.dw.com/en/germany-confirms-human-transmission-of-coronavirus/a-52169007|aldizkaria=DW.COM|sartze-data=2020-01-30}}</ref>
 
Kutsapena ekiditekoeragozteko, Txinatar erakundeek berrogeita hamazazpi milioi biztanle dituen Wuhan eta inguruko hamabost hirik osatzen duten eskualdea [[Berrogeialdi|berrogeialdian]] jarri zuten, gainera, hiriko garraio publikoa eta probintziartekoa (trenak eta aireportuak barne) behin-behinean geldiarazi zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=James Griffiths and Amy Woodyatt|abizena=CNN|izenburua=Wuhan coronavirus: Thousands of cases confirmed as China goes into emergency mode|url=https://www.cnn.com/2020/01/26/asia/wuhan-coronavirus-update-intl-hnk/index.html|aldizkaria=CNN|sartze-data=2020-01-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Jane Li, Mary|abizena=Hui|izenburua=China has locked down Wuhan, the epicenter of the coronavirus outbreak|hizkuntza=en|url=https://qz.com/1789856/wuhan-quarantined-as-china-fights-coronavirus-outbreak/|aldizkaria=Quartz|sartze-data=2020-01-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Hamblin|izenburua=A Historic Quarantine|hizkuntza=en-US|data=2020-01-24|url=https://www.theatlantic.com/health/archive/2020/01/china-quarantine-coronavirus/605455/|aldizkaria=The Atlantic|sartze-data=2020-01-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Wuhan, 11 milioi biztanleko hiri mamua|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/bideoak/osoa/6990288/bideoa-wuhan-11-milioi-biztanleko-hiri-mamuaren-irudiak-drone-batetik/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-01-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Deutsche|abizena=Welle (www.dw.com)|izenburua=武汉肺炎病毒持续扩散 湖北下令封15个城市 {{!}} DW {{!}} 24.01.2020|hizkuntza=zh-CN|url=https://www.dw.com/zh/%E6%AD%A6%E6%B1%89%E8%82%BA%E7%82%8E%E7%97%85%E6%AF%92%E6%8C%81%E7%BB%AD%E6%89%A9%E6%95%A3-%E6%B9%96%E5%8C%97%E4%B8%8B%E4%BB%A4%E5%B0%8115%E4%B8%AA%E5%9F%8E%E5%B8%82/a-52132769|aldizkaria=DW.COM|sartze-data=2020-01-30}}</ref> [[Txinatar urteberri-egun|Txinatar Urte Berriko]] ospakizun ugari eta hainbat turistentzako interesgune itxi zituzten, horien artean [[Pekin|Beijingo]] [[Hiri Debekatua]], tenpluetako festa tradizionalak eta beste hainbat festa-elkargune.<ref>{{Erreferentzia|izena=Deutsche|abizena=Welle (www.dw.com)|izenburua=China cancels Lunar New Year events over deadly virus fears {{!}} DW {{!}} 23.01.2020|hizkuntza=en-GB|url=https://www.dw.com/en/china-cancels-lunar-new-year-events-over-deadly-virus-fears/a-52121516|aldizkaria=DW.COM|sartze-data=2020-01-30}}</ref> [[Hong Kong]] hiriak gaixotasun kutsagarrien erantzun-maila maila gorenera igo zuen eta larrialdia ebatzi, hala, eskolak otsailaren erdialdera arte ixteko eta Urte Berriko ospakizunak bertan behera uzteko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hong Kong Chinese New Year {{!}} Hong Kong Tourism Board|url=https://www.discoverhongkong.com/eng/see-do/events-festivals/highlight-events/chinese-new-year-celebrations.jsp|aldizkaria=www.discoverhongkong.com|sartze-data=2020-01-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=China coronavirus: Hong Kong leader hits back at criticisms of being slow|hizkuntza=en|data=2020-01-25|url=https://www.scmp.com/news/hong-kong/health-environment/article/3047645/china-coronavirus-hong-kong-students-get-two-more|aldizkaria=South China Morning Post|sartze-data=2020-01-30}}</ref>
 
Zenbait herrialdek bidai-oharrak ipini dituzte Wuhanera edo Hubei probintziara zuzendutako bidaietan, bidaiariei bertan dagoen birusaren berri emateko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jayme Deerwester and Dawn|abizena=Gilbertson|izenburua=Coronavirus: US says 'do not travel' to Wuhan, China, as airlines issue waivers, add safeguards|hizkuntza=en-US|url=https://www.usatoday.com/story/travel/news/2020/01/24/coronavirus-outbreak-leads-state-department-issue-level-4-advisory/4562349002/|aldizkaria=USA TODAY|sartze-data=2020-01-30}}</ref> [[Txina kontinental|Txina kontinentala]] bisitatu duten bidaiariei haien osasuna gainbegiratzeko eskatu zaie, gutxienez bi astetan, eta edozein sintoma pairatuz gero haien sendagileekin hitz egiteko, birusa duten edo ez egiaztatu dadin.<ref>{{Cite web|url=https://www.bworldonline.com/travelers-from-china-asked-to-check-for-flu-like-symptoms/|izenburua=Travelers from China asked to check for flu-like symptoms {{!}} BusinessWorld|sartze-data=2020-01-30|egunkaria=BusinessWorld|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref> Birusa duen edozein pertsonari eskatu zaio maskara bat eramateko soinean, eta haren sendagileari laguntza eskatzeko, [[telefono]] bidez edo zuzenean erietxera joanda.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=MOH {{!}} Updates on Wuhan Coronavirus (2019-nCoV) Situation in Singapore|url=https://www.moh.gov.sg/2019-ncov-wuhan|aldizkaria=www.moh.gov.sg|sartze-data=2020-01-30}}</ref> Zenbait txinatar hotelek zigorrik gabeko ezeztapenak eta diru-itzulpenak eskaini dituzte.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hotel operators waive fees for Chinese hotel cancellations as Wuhan virus fears grow|hizkuntza=en|url=https://www.channelnewsasia.com/news/business/hotel-operators-waive-fees-china-hotel-cancellations-wuhan-virus-12313282|aldizkaria=CNA|sartze-data=2020-01-30}}</ref> [[Aireportu|Aireportuek]] eta [[Tren geltoki|tren geltokiek]] tenperatura kontrolak eta informazio guneak ezarri dituzte, birusa duten eriak atzemateko asmoarekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Coronavirus Update: Masks And Temperature Checks In Hong Kong|hizkuntza=en|url=https://knpr.org/npr/2020-01/coronavirus-update-masks-and-temperature-checks-hong-kong|aldizkaria=Nevada Public Radio|sartze-data=2020-01-30}}</ref>