Txikipedia:Estatu: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
No edit summary
1. lerroa:
'''Estatua''', [[{{Txp|politika]]}} modernoan, antolaketa politiko bat da, aginte osoa duena eremu edo lurralde geografiko batenbatean eta bertako biztanleen gainean aginte osoa. Horrek esan nahi du estatu bat burujabe edo independentea dela, eta beste estatuetatik bereizten dituen [[{{Txp|Muga|mugak]]}} dituela. Estatu gehienek indar armatuak dituzte beren lurraldea eta mugak defendatzeko. Gainera, estatuek beren [[{{Txp|Lege|legeak]]}} erabaki eta [[{{Txp|Erakunde|erakundeak]]}} antolatzeko boterea dute. Horregatik esaten da estatuek burujabetza edo botere subiranoa dutela; hau da, [[Politika|politikari]] eta {{Txp|Lege|legeei}} buruzko erabakiak har ditzaketela beren lurraldearen barruan.
 
Hala ere, historia modernoan zehar, hainbat estatuk elkartu eta herrialde bakarra osatzeko erabakia hartu dute. Hori gertatu zen, adibidez, [[{{Txp|Ameriketako Estatu Batuak|Amerikako Estatu Batuetan]]}}. Gaur egun, 50 estatuk osatzen dute herrialdeaherrialde hori. Estatu horiek herrialde bakar batean elkartzea adostu zutenez, bakoitzak bere lurraldearen gaineko burujabetza osoa ez izatea onartu zuten. BertakoHorren ondorioz, bertako estatuek agintea dute zenbait eremutan, baina ez dira independenteak, beren burujabetza erakunde politiko komun batekin partekatzen dutelako. Erakunde hurahori Estatu Batuetako gobernu federala da eta presidente batek zuzentzen du, Estatu Batuetako presidenteak, hain zuzen.
 
Antzeko zerbait gertatzen da Espainiako 17 [[{{Txp|Autonomia erkidego|autonomia erkidegoekin]]}}. Ez dira berez estatuak, baina autogobernuberen burua gobernatzeko eskumen edo botere batzuk dituzte, gobernu zentralaren boteretik kanpo. Autogobernu eskumen edo botere horiek erkidego bakoitzaren [[{{Txp|Autonomia estatutu|autonomia estatutuan]]}} jasota daude.
 
Espainian gobernu autonomiko bakoitzakbatzuek bereberen izen berezia dudute. Adibidez, [[{{Txp|Euskal Autonomia Erkidegoa|Euskal Autonomia Erkidegoko]]}} gobernua [[{{Txp|Eusko Jaurlaritza]]}} da; [[{{Txp|Kataluniako Autonomia Erkidegoa|Kataluniakoa]]}} eta [[{{Txp|Valentzia|Valentziakoa]]}} [[Kataluniako''Generalitat'' Generalitatea|Generalitata]]deitzen da; [[{{Txp|Galizia|Galiziakoa]] [[Galiziako}} ''Xunta|Xunta]]'' da, eta [[{{Txp|Andaluzia|Andaluziakoa]]}}, berriz, [[Andaluziako Junta|''Junta]]''.
 
Gobernu zentrala gobernu autonomikoen gainetik dagoen agintea da,dago eta autonomia guztietako biztanleei eragiten dieten erabakiak hartzen ditu. Beraz, [[{{Txp|Espainia]]}} estatu burujabe edo independentea da, beste estatu batzuek osatzen ez dutena.
 
== Zenbat estatu daude? ==
Gaur egun, ia 200 estatu daude munduan. Askotan estatuakestatu eta [[Herrialde|herrialdeak]]herrialde hitzak edo kontzeptuak nahasten dira, baina ez dira beti gauza bera. Pertsona asko ez daude ados bi kontzeptuen arteko desberdintasunari buruz. Pertsona askorentzat, herrialde bat eta estatu bat gauza berbera dira. Beste pertsona askorentzat, berriz, estatu bat izatera iritsi ez diren herrialdeak daude, edo bere baitan estatu asko dituzten herrialdeak ere bai.
 
Estatuetan gobernu mota ugari egon daitezke. Adibidez, [[{{Txp|errepublika]]}} (estatu burua presidentea denean) edo [[{{Txp|monarkia]]}} (estatu burua [[{{Txp|Errege|erregea]]}} edo erregina denean). Gaur egun, munduan errepublika gehiago daude, monarkia baino.
 
Alde batetik, estatu {{Txp|Demokrazia|demokratikoak}} daude, zeinetan herritarrek ordezkari politikoak aukeratu ditzaketeditzaketen. Bestetik, estatu {{Txp|Diktadura|diktatorialak}} daude, zeinetan herritarrei ez zaiezaien eskubide hori aitortzen.
 
Alde batetik, estatu demokratikoak daude, zeinetan herritarrek ordezkari politikoak aukeratu ditzakete. Bestetik, estatu diktatorialak daude, zeinetan herritarrei ez zaie eskubide hori aitortzen.
 
[[Kategoria:Txikipedia]]