Amish: berrikuspenen arteko aldeak

Amishak estuki lorturiko [[kultura]] eta [[etnia]] talde bat osatzen dute, nagusiki [[Suitza]]tik joandako [[aleman|aleman hiztun]] emigranteen ondorengoak dira. Mugimendua [[Jacob Amman]] suitzarrak sortu zuen, XVII. mendearen amaieran, bere Elizaren lasaikeria moraltzat jotzen zuenari erantzunez. XVIII. mendean, amish askok Ameriketako Estatu Batuetara emigratu zuten. [[Itun Berria]]n oso modu literalean sinisten dute eta kanpoaldeko mundutik isolaturik bizitzen saiatu ohi dira. [[Bakezaletasun]]a eta bizimodu xehearen zaleak dira. [[XVI. mendea|XVI.]] eta [[XVII. mendea|XII. mendeko]] jazkeraz jazten dira. Euretako gehienak [[Aleman Garaiera]]ren dialekto bitxi batean mintzatzen dira: [[Pennsylvaniako aleman]]a, nahiz eta euren buruei "suitzar amishak" deitzen dietenek, "suitzerasuitzeraz" (Swiss) mintzatzen dutendiren. "Pennsilvaniako herbeheretar" talde ugarietako bat besterik ez dirada, hauek orokorrean [[alemania]]r jatorrikoak dira (Dutch, "hebeheretar", hitza, antzinako "Deutsch", "alemaniar", hitzetik eratorria da).

Komunitateko arauak ez dira berakberdinak leku batzuetan eta besteetan; komunitate batean debekatuta dagoena baimenduta egon daiteke beste batean. Baina, oroaoro har, denek baztertzen dituzte aurrerapen teknologikoak eta gizarte-garapena. Gehienek estatuaren laguntzak eta gizarte-zerbitzuak ere baztertzen dituzte. Beachy Amish direlakoak, "aurreratugoak" dira, bereziki [[1960ko hamarkada|1960eko hamarkada]] ondoren jaiotakoak, euren jaiotetxeetan [[ingeles]]ez mintzatzen direlarik. Aipatzekoa da Amishek gainontzeko [[ameriketako Estatu Batuak|estatubatuar]] [[ingeles|ingeles hiztunei]] "English" edo "Ingeles" deitzen dietela.

Haien bizimodua, alderdi batzuetan, ez dator bat Estatu Batuetako legearekin, batez ere [[hezkuntza]]ri eta haurren lanari dagokionez. Amish haurrak goiz hasten dira komunitatean lanean, eta beren eskola propioetan jasotzen dute hezkuntza. Gainera, oinarrizko hezkuntza amaitzean uzten dute eskola.

Mundu mailan, eta ziurrenik [[Euskal Herria|Euskal Herri]] mailan ere, [[Peter Weir]] zuzendariak zuzendutako ''[[Witness]]'' filmak amish komunitatea gure artean ezagun bilakatu zuen. FilmaFilm honetan [[Harrison Ford]], [[Kelly McGillis]], [[Lukas Haas]], [[Danny Glover]], [[Alexander Godunov]], [[Josef Sommer]] eta [[Viggo Mortensen]] aktoreek parte hartu zutelarikzuten.