Jack Tripa-ateratzailea: berrikuspenen arteko aldeak

'''Jack Tripa-ateratzailea''' ({{lang-en|Jack the Ripper}}) [[1888]]. urtearen bigarren erdialdera [[Londres]]ko [[Whitechapel]] auzo txiroan jardun zuen nortasun ezezaguneko serieko hiltzailearen<ref>[http://web.archive.org/20040810063323/foia.fbi.gov/foiaindex/jacktheripper.htm FBIren Jack Tripa-ateratzaileari buruzko webgunea]</ref> (edo hiltzaileen) ezizena da. IzenEzizen hau hiltzailea zela esaten zuen norbaitek Albiste Agentzia Zentralera igorritako mezu batetik hartua da, eta mezu hori gertakariak gertatzen ari ziren bitartean argitaratu zen.

Haren biktimak [[prostituzio]]a lanbidealanbidetzat zuten [[emakume]]ak izan ohi ziren. Biktima horietako gehienak zintzurra ebakita zutela agertzen ziren, eta gorpuaksabelaldeak moztuta. Garaiko ikerlarien arabera, hiru biktimen gorpuetako barne erraien lekualdatze eta mugitzeak hiltzaileak nolabaiteko medikuntza eta kirurgia jakintzak zituela adierazten zuen.

Tripa-ateratzailearen hilketen inguruko kondairakkondaira ikerketaeta historikozkohistoria nahasmennahas-mahasean konplexu batean bilakatuageri dira, librekigaraiko adierazitakoegunkarien konspirazioarenberriak, teoriaesamesak, poliziaren ikerketak eta ondoren sorturiko konspirazio-teoriak, folklorea eta ikerketa historikoak ezinbestean lotu eta nahasi dira, askatzen zaila den mataza osatuz. Hiltzaileari zegokion baieztatutako nortasun baten faltak ustezko kriminal ugariren inguruko hainbat historialari eta ikerlariren (''ripperologoak''; [[ingeles]]ez, ''ripperologits'') esamesak eta adierazpenak zilegitu ditu. Garai hartan bere hedapena pixkanaka handituz zihoan idatzizko kazetak albiste hau zabaldu eta hiltzailearen nabarmentzea areagotu zuen, batez ere honek bere hilketak burutzen zituen era basatiarengatik, bai eta guzti honen arduraduna atxilotzeko poliziaren ezintasunarengatik ere, batzuetan Tripa-ateratzaileak minutu eskas batzuengatik kausitua izatea saihesten baitzuen.

XIX. mendemendearen erdiraerdialdera, [[Ingalaterra]]k batez ere eta nagusiki [[irlanda]]r inmigrazioaren eragin handia jasan zuen, hauek Ingalaterrako konderri, hiri eta auzo txiroenetan kokatzen zirelarik. Bestalde, [[Errusia]] tsaristatik eta [[Ekialdeko Europa]]tik ihesi zetozen [[judu]]ak ere gehitu ziren. Honela bada, [[Londres]], bereziki [[East End]] auzoa eta Whitechapelgo bere parrokia, modu geldiezinean jendeztatzen hasi ziren, azkenik zeharo jendez gainezka egin arte, honen ondorioz azpimailako ekonomia handi bat sortu zelarik<ref>[http://booth.lse.ac.uk/ ''Life and Labour of the People in London'' (Londres: Macmillan, 1902-1903)] (The Charles Booth on-line archive)</ref>.

Pobretasun endemiko horrek emakume asko prostituzioan jardutera bultzatu zituen. [[1888]]ko urrian Londresko Polizia Metropolitarraren arabera ordurako Whitechapelen "oso behe mailako" 1.200 emagaldu eta 62 putetxe zeuden. Arazo ekonomiekinekonomikoekin bat gizarte tentsioaren gorakada ere bazegoen. 1886-1889 urteen artean [[Londresko Polizia|Londresko Poliziak]] jendearen haserrea eta langabeziaren ondorioz sortutako liskar eta iskanbilei sarritan aurre egin behar izan zien.

Ustez, Jack Tripa-ateratzaileak egin zituen hilketa gehienak 1888ko erdialdearen amaieralderaamaiera aldera gertatu ziren, nahiz eta Whitechapelgo hilketak gutxienez 1891 arte gertatzen jarraitu izan. Hilketa hauetako asko erabateko ekintza latz eta basatiekin lotuta zeuden: gorpuen mutilazio eta ebaketak, tripa edo barne erraien ateratzea... hauek garaiko komunikabideetan luze eta zabal agertu zirelarik. Hilketak euren artean lotuta zeudelako esamesak irailaren eta urriaren artean indartu ziren, zenbait kazetarik eta [[Scotland Yard Berria|Scotland Yardek]] hilketa hauetako batzuen arduradunak zirela esaten zuen/zuten pertsona/pertsonen idatzizko mezu kezkagarriak jaso zituztenean. Mezu zatarlazgarri hauetako baten jasotzaileabat George LuskLuskek izanjaso zenzuen, Whitechapelgo Zaintza Batzordekoa, mezuak berarekin giza [[giltzurrun]] bat zekarrelarik.

Bai hilketen era basatiarengatik, bai eta komunikabideen gertakariak azaltzeko moduarengatik, garaiko jendearengan Whistechapelen serieko hiltzaile bat ari zelako ustea areagotuz joan zen, eta Albiste AgentziAgentzia Zentralera igorritako postal batean agertutako sinaduraren ondoren ''Jack Tripa-ateratzailea'' ezizena jarri zioten. Nahiz eta ikerketa 1888ko hilketen eta ondoren gertatutako beste erailketen arteko loturaren bat ezartzeko gai ez zen izan, Jack Tripa-ateratzailearen kondaira behin betiko denen oroimenean finkatu zen.

Polizia Metropolitarraren agirien arabera ikerketa [[1888|1888an]] hasi zen, eta hiru urtez iraun zuen. Zehazki, ikerketa hau [[1888]]ko [[apirilaren 3]]an hasi eta [[1891]]ko [[otsailaren 13]]an amaitu zirenzen eta euren arteko loturarik gabeko 11 hilketa bananduen ingurukoa izan zen,. garaikoGaraiko poliziaren hizkeran «Whitechapelgo hilketak» izenez ezagunak izan ziren. Poliziak hamaika hilketa hauek jo taeta ke ikertu zituen, eta hauetako bost gutxienez hiltzaile bakar baten lana izan omen zirelakoaren ingurukozirelako adostasun orokor bat badago, bost hilketen multzo hau garai hartan «bost kanonikoak» (ingelesez ''canonical five'') izenaz ospetsu egin zen. Beranduagoko idazle eta historialariek gutxienez beste zazpi erailketa eta eraso bortitz Jack Tripa-ateratzailearekin loturik daudela argudiatzen dute.