Sodankylä: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
34. lerroa:
{{sakontzeko|Sodankyläko ingurunea}}
[[Fitxategi:Paratiisikuru waterfall.JPG|300px|ezkerrera|thumb|Paratiisikuru ur-jauzia udaran.]]
Sodankylä [[Finlandia]] iparraldeko [[Lappi]] eskualdearen erdigunean dago, [[Ipar Lappi]] izeneko lurraldean. Udalerriak [[Errusia]]rekin egiten du muga ekialdean, eta bizilagunak [[Inari]] iparraldean, [[Verkhnetulomski]] errusiar udalerria ipar-ekialdean, [[Savukoski]] eta [[Pelkosenniemi]] ekialdean, [[Kittilä]] mendebaldean, eta [[Kemijärvi]] eta [[Rovaniemi]] hiriak hegoaldean dira; eskualdeko hiriburuko erdigunetik 100 bat km iparraldera dago<ref>[https://www.distancefromto.net/ "Rovaniemi-Sodankylä"]. ''Distance From To''. 2019.10.31</ref>. Sodankyläk, guztira, 12.415,40 km²-ko azalera du eta, hain zuzen ere, azalera handiena duen herrialde osoko bigarren udalerria da<ref name=Bibliografia1/>. Lurralde zabal honetan, hainbat eremu bereizten dira. Lautada zabaletan [[klima azpiartiko]]a eta [[taiga]] edo baso boreala nagusitzen dira, eta zuhaizti ohikoenak [[izei gorri|izeidiak]], [[urki]]diak eta [[pinu]]diak dira. Hegoaldeko lurraldea [[
Udalerria [[zirkulu polar artikoa]]ren gainean dago, 40-210 bat km iparrera<ref>[https://www.minube.com/como-llegar/tankavaara-a2169218 "Tankavaara (...) 196,2 km north of the Arctic Circle"]. ''Minube''. 2019.10.31</ref>; horrenbestez, [[gauerdiko eguzki]] eta [[gau polar]] fenomenoak urtero izaten dira. Alde batetik, eguzkia edo eguzkiaren argitasuna udalerriko zeruaren jabe izaten da maiatzaren bukaeratik uztailaren bigarren astera arte; [[Sodankyläko elizatea]]n, esaterako, gertakariak 45 egun irauten du (maiatzaren 31n hasi eta uztailaren 14an amaitzen da)<ref>[https://www.visitsodankyla.fi/pohjoisenluonto-artikkeli/keskiyon-aurinko/ "Nature of the North – Keskiyön aurinko"]. ''Visit Sodankylä''. 2019.10.31</ref>. Bestetik, gau polarraren garaia edota iluntasuna nagusitzen den garaia abenduaren 20tik 24ra arte izaten da; guztira, lau egun<ref>[https://www.visitsodankyla.fi/en/pohjoisenluonto-artikkeli/kaamos-2/ "Nature of the North - The Polar Night"]. ''Visit Sodankylä''. 2019.10.31</ref>. [[Aurora polar|Ipar argiak]], azkenik, oso ohikoak izaten dira neguko gau ilun eta oskarbietan; irail eta martxo bitartean lau gautatik hirutan izaten den fenomenoa da, urrian eta martxoan bereziki<ref>[https://www.visitfinland.com/article/on-the-hunt-for-the-northern-lights/ "On the hunt for northern lights"]. ''Visit Finland''. 2018.12.04</ref>. Aurora borealak aztertzeko [[Ouluko Unibertsitatea]]ren esku dagoen [[Sodankyläko Behatoki Geofisikoa|Behatoki Geofisikoa]] sortu zen 1914an<ref name=Bibliografia4>[http://www.sgo.fi/ "Sodankylä Geophysical Observatory"]. ''University of Oulu''. 2019.11.01</ref>.
40. lerroa:
Klimari dagokionez, azpiartikoa da gailentzen dena eta, ondorioz, tenperaturak leunak izaten dira udan, baina neguak hotzak eta luzeak izan ohi dira. Orokorrean, elurrak udalerriko lurzorua estaltzen du urri amaiera eta maiatza bitartean, gutxi gorabehera 175 egunez<ref>[https://edition.cnn.com/travel/article/lapland-no-snow-scli-intl/index.html "No snow in Lapland could spell a festive flop"]. ''CNN Travel''. 2018.12.10</ref>; eta izotzak ere aintzira eta ibaien gaina hartzen du beste horrenbeste egunetan. Eremu menditsuetan, bestalde, klima polarra nagusitzen da, eta horrekin batera, zero azpiko tenperaturak. [[Sami etnia|Samiek]] antzinetik erabiltzen duten egutegiaren arabera, Lappiko eta udalerriko klima ulertzeko lagungarri diren zortzi garai bereizten dira: ''Giđđadálvi'' (udaberri-negua), ''Giđđa'' (udaberria), ''Giđđageassi'' (udaberri-uda), ''Geassi'' (uda), ''Čakčageassi'' (udazken-uda), ''Čakča'' (udazkena), ''Čakčadálvi'' (udazken-negua) eta ''Dálvi'' (negua)<ref>[http://www.siida.fi/sisdoallu/8-jagiaiggi "8 Jagiáiggi"]. ''Siida''. 2019.01.12</ref>.
{{Sodankyläko klimograma}}
[[Fitxategi:Porttipahta power plant and dam 01 2009-10-01.JPG|280px|ezkerrera|thumb|Porttipahta zentral hidroelektrikoa.]]
Udalerriko natura
* '''[[Pyhä-Luostoko
[[Fitxategi:Sokostin huippu.JPG|400px|eskuinera|thumb|Luirojärvi aintzira Sokosti muinoaren gailurretik.]]
* '''[[
* '''[[Hammastunturiko Eremu Basatia|Bátneduottar]]''' edo '''[[Hammastunturiko Eremu Basatia|Hammastunturi Eremu Basatia]]'''
Natura eremu hauetan ehizatzea erabat debekatua dago; beraz, babestutako animalia ugari dago. Ugaztunen artean, aipatzekoak dira [[altze]]ak, [[amerikar bisoi]]ak, [[azeri arrunt|azeri gorri]] eta [[azeri artiko|zuriak]], [[erbinude|erbinude arrunt]] eta [[erbinude zuri|zuriak]], [[hartz arre]]ak, [[igaraba arrunt|igarabak]], [[ipar-katamotz]]ak, [[jatun]]ak, [[leming arrunt|lemingak]], [[lepahori]]ak, [[lepazuri]]ak, [[otso|otso arruntak]], [[satitsu txiki]]ak, [[Canis lupus albus|tundrako otsoak]], [[ur-ipurtats]]ak, [[ur-satitsu|ur-satitsu hankazuriak]] eta [[elur-orein]] basati eta etxekotu ospetsuak ([[basoko elur-orein]]ak).
|