Ongizate-estatu: berrikuspenen arteko aldeak

Eskubide sozialak arian-arian lortu ziren, mende batez [[Borroka sozial|borroka sozialetan]] aritu ondoren; [[industrializazio]]-prozesuarekin batera emandako borrokak izan ziren, [[Herrialde garatu|herrialde garatuetan]] emanak inondik ere.

 

 

* [[Giza eskubideak|Gizakien eskubideak]] errespetatzea eta hauen artean, hezkuntza eta osasun publikoa guztientzat sartzen da.

* Zientzia-garapena eta populazioarengako kultura sustatzen ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=10 Características del Estado de bienestar|url=https://www.caracteristicas.co/estado-de-bienestar/|aldizkaria=www.caracteristicas.co|sartze-data=2019-11-29}}</ref>

 

Hainbat ongizate-estatu mota desberdinak existitzen dira Europar Batasunaren barruan dauden lurraldeetan, baita hortik at dauden lurraldeetan ere. Hortaz, lurralde bakoitzaren berezitasun guztiak kontuan hartuta, lau ongizate-estatu eredu desberdintzen dira:

 

 

=== Eredu eskandinaviarra ===

 

[[Lan merkatua|Lan merkatuaren]] arabera, ideologia sozialdemokrata duten, hau da, erregimen sozialdemokraten ezaugarri nagusiak desfamiliarizazioa, unibertsalismoa eta ongizate zerbitzu pribatuen bazterketa duten herrialde hauetan, langabeziako lan merkatuko politiketan gastu garrantzitsuak egiten dira. Bestalde, jasotzen diren prestazioak zergetan oinarritzen dira, Estatua kalitate ona duten zerbitzuen hornitzaile nagusia izanda. Horrekin batera, enplegu publikoen kopurua handia da eta, [[Sindikatu|sindikatuei]] begira, afiliazio handia eta soldaten banaketa baxua eragiten duen erabakitzeko ahalmena dute, neurri gehiagoko errentaren banaketa bultzatuz.

 

=== Eredu kontinentala ===

 

Lan merkatuan, berriz, politika aktiboak ez daukate garrantzi handirik eta sindikatuek afiliazio gutxi, baina negoziazio kolektiboetan erabakitzeko botere garrantzitsua edo handia izaten dute.

 

=== Eredu anglo-saxoniarra ===

 

Horrez gain, subsidioak ikasten ari diren gazteentzat eta lan egiten ari diren helduentzat zuzenduta daude nagusiki eta soberan edo geratzen dena, ordea, errententzat. Aldi berean, subsidioen sarbidea enplegagarritasunean zentratuta dago, hau da, subsidioak aldez aurretik lan egin duenari edo lana bilatzen ari duenari baldintzatzen dizkiola.

 

=== Eredu mediterraneoa ===

 

Bestalde, lan merkatuaren ezaugarri nagusienari dagokionez, enpleguen babes handia eta erretretaren adina lehenago izatearen baliabidea (enpleguaren hobekuntza bezala ikusita) izango litzateke. Sindikatuek, berriz, negoziazio kolektiboetan lortutako adostasunei esker, indar garrantzitsua eta nabarmena daukate eta, horren ondorioz, eredu anglo-saxoniarra edo liberalarekin konparatuta, soldaten banaketa txikiagoa dute.

 

Oinarrizko [[Diru sarrera|diru-sarrera]] batekin edo bizitzeko segurtasun  minimo batekin eduki gabe ezinezko litzake bizimodu duin bat ezartzea edo bermatzea. Hau da, hiritar librea  izateko eta beharrezko [[Autonomia (argipena)|autonomia]] edukitzeko, beharrezko da minimo batzuk edukitzea, bizitzaren proiektuak bermatzeko edota aktiboki komunitatearen eta erakunde sozial eta politikoen barruan parte hartu ahal izateko. Honek historikoki lanaren bitartez bermatu egin da, non betidanik ongizate estatuaren sorreratik lanak parte garrantzitsuenean garri da.

 

| colspan="11" |'''Ongizate estatu motak'''

|-

|-

|-

|-

|-

 

 

 

 

 

 

 

 

|-

 

 

|-

 

 

 

 

|-

 

 

 

 

 

|-

|

<ref>{{Cite web|url=https://www.feandalucia.ccoo.es/docu/p5sd8428.pdf|izenburua=Temas para la educación|sartze-data=2019/11/28|egunkaria=|aldizkaria=Aldizkari digitala|abizena=Cabrero|izena=Rodriguez|egile-lotura=|hizkuntza=Gaztelaniaz|formatua=PDF}}</ref>

 

Ongizate-estatuaren krisia 1975ean hasi zen, [[Krisi ekonomiko|krisi ekonomikoaren]] ondorioz, hain zuzen. Dena dela, krisiaz hitz egitean aipamen bat egin behar da, atzeraldi batzuk izan diren arren (1974-75, 1979-83 eta 1990-94), bidea goranzkoa izan baita, oro har. Datu batek egokiago argituko du aipatutakoa: hamabosten Europaren BPG %2,4 hazi zen, batez beste, 1985 eta 1995 bitartean.

 

Aipatu behar da ongizate-estatuak egitura-krisi bat baduela; are gehiago, krisi hori batetik, eta elkartasunezko instituzioak deslegitimatu nahi dituen eraso neoliberala bestetik, hainbat erreforma gertatzen ari da egituran, gizarte prestazioetako batzuk pribatizatuz eta horien kopurua eta kalitatea murriztuz.

 

Herri finantzen aurrekontu krisia, gizarte babeseko sistemetan ez dagoelako kotizatzen dutenen eta onuradunen arteko orekarik; lanaren ekarpenak beherantz doaz, eta pentsioak, osasun gastuak eta gastu sozialak, berriz, gorantz. Kultura, demografia eta ekonomia joerak ere kontuan izan behar dira, eta horien artean nagusiak hauek dira: [[jaiotza-tasa]] murriztea; bizi-itxaropena luzatzea, 77 urtera heldu baita dagoeneko; lanbide bizitza aktiboa murriztea (langabezi egoera luzeak, ezintasunak, garaiaz aurretiko erretiroak, aurre-erretiroak, etab), 25 eta 55 urte bitartera mugatzen ari da-eta, eta langileak hogeita hamar urtez kotizatzen du, eta 45 urtez bizi da prestazioetatik; enplegu tasa txikia emakumezkoen artean, 15en Europan %45,3koa baitzen 1997an, eta gizonezkoena, berriz, %66koa; eta langabezi tasa altua –1997an %10,7–, ezen kotizatzen egon behar zuen taldea langabetuena izanik, horren ordez areagotu egiten du gizarte gastua, langabeziagatiko prestazioak direla eta. Azken bi puntu horietan, Espainiaren egoera oso larria da: enplegu tasarik baxuenetakoa du emakumezkoen artean, eta langabezi tasa orokor altuena ere bai; hau da, gizarte gastuaren oinarria kotizatzen duen talde txiki bat da.

 

Horren ondorioz, lanbide sekuentziak oso aldakorrak dira, ezin dira aurrez ikusi, eta zeharo indibidualizatuta daude; [[indibidualismoa]] gero eta sendoagoa da gure gizartearen balio sisteman, eta gizabanakoa da aberastasuna, boterea eta desirak metatzeko prozesuen erdigunea. Aipatutako bi arrazoi horiek direla-eta, irtenbide indibidualak bilatzen dira (osasun-sistema pribatuak, pentsio fondoak, eskola pribatuak, etab.), eta galtzen ari dira elkartasun arau unibertsalak; gogoan izan hauexek direla Ongizatearen Estatuaren oinarria. Gizarte estratifikazio berri bat agertzen ari da, eta dagoeneko ez dira “aberatsak” eta “pobreak”, baizik eta “produktoreak” eta “ez-beharrezkoak”. Ongizate-estatua babes hutsa da, gero eta ospe txarragoa duena gainera, eta sisteman galtzaile gertatzen direnak, batez ere hiri handietan, haren estalpean babesten dira.

 

 

Iritzi gehienak bat datoz: gaur egungo diseinuaren arabera ezin zaio estatu mota horri eutsi, baina alde handiak daude jorratu beharreko bideak zein diren erabakitzeko. Batzuek desegitea proposatzen dute, argudio ekonomikoetan oinarriturik; instituziorik errentagarrienak pribatizatzea proposatzen dute, Ongizate-estatua mailarik minimoenean mantenduz, egoerarik larrienak besterik ez estaltzearren.

Elkartasunezko mekanismoak gizarte zibilari hedatzea. Hala eta guztiz ere, honek ez du berekin ekarriko Estatuak bere ardurak bazterrean uztea. Gizarte zibilaren lana bultza daiteke, bere arazoak azter ditzan; eta horretarako, ezinbestekoa da aurrekontu publikoaren zati bat bideratzea, ekimen pribatua susper dadin elkartasunaren gestioaren arloan. Horrela, eskuzabaltasun indibidualak leku gehiago izango luke, eta baita ardura kolektiboak ere boluntarioez osatutako laguntzari bidez, gorantz doan fenomenoa baita. Neurri horietako batzuk dagoeneko gauzatzen ari dira Europar Batasunean azken urteotan, gobernu aurrerakoien babesean. Edonola ere, hainbat joera dago: batzuek zerbitzuak deszentralizatzera eta hauek lurraldea esparruka banatzera jotzen dute; beste batzuek, berriz, zerbitzu horiek integratzera, gehiegizko espezializazioa eta koordinazio falta gainditzeko; horiez gain, zenbaitek areagotu egin nahi du alor publikoaren eta pribatuaren arteko laguntza; eta ez da falta prebentzioaren ikuspegi estrategikoa garrantzitsuagotzat jotzen duenik; azkenean, gizarte baitako elkar laguntza handitzea proposatzen dutenak daude. Dena dela, joera guzti-guztiak gizarte-zerbitzuen barruan daude, eta finantzaketa mugatua dute, eta izango dute, harik eta bi atal nagusiei heltzen ez zaien arte: lan-munduaren eta beronen kotizazio egituraren erreformari batetik, eta bestetik, mundu-merkatuaren testuinguruan gutxieneko baldintza sozial batzuk finkatzeari.(Wikipedian dagoen informazioa)

 

Gaur egun, ongizate estatua bizirauteko [[Borroka (argipena)|borrokan]] ari da hainbat esparruetan. Lehenengoa borroka intelektuala da. Guztiok ados gaude ongizatea behar dugula (gauzak ondo doazen edo ondo egiten ari garen egoera), baina behar dugun ongizate-estatua behar al dugu? Ba al dago jendearen ongizatea bermatzeko beste bide batzuk? Bigarrenik, borroka politikoa dago ongizate estatua merkeagoa den edo ez, batez ere krisi garaietan, austeritate garaietan eta hazkunde motela bezala. Mendebaldeko mundua 2008ko finantza kraskaduraz iraun duen bezala. Ongizate-estatuaren paradoxak zera da: gizarte aberatsagoek gobernu ahalmen gutxiago edo borondate gutxiago bihurtzen dutela ongizatea kolektiboki finantzatzeko. Hirugarrena, borroka politika dugu. Ongizate-estatua aldatzeko zirkunstantzia eta joeretara egoki al daiteke, edo instituzio eta egitura propioak ezinegabeak izan eta beren burua erreformatu ezin duten gizarteak etengabe aldatzen dituzten erronkak asetzeko?

 

Hala eta guztiz ere, aldi hori dirudienez, efimeroa da. 1970eko hamarkadan izandako uholde krisia geroztik, zerbitzu publikoei dagokienez, austeritate eta krisi fiskal amaigabeak egon dira. [[Zerbitzu publiko|Zerbitzu publikoek]] finantzaketa eskasa jaso dute eta eskubide, kostu eta kalitate mailen inguruko eztabaidak izan dira. Horrek gaur egungo zerbitzuen hornikuntzan egitura berregituratzeko, berrantolatzeko eta eraginkortasuna bilatzeko presio handia eragin du. Lehen zerbitzuak ematean parte hartzen duten pertsona askoren ustez, ongizate estatua setiatuta egon da beti.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Andrew Gamble|izenburua=El estado de bienestar y las políticas de austeridad|hizkuntza=es-ES|url=https://www.bbvaopenmind.com/articulos/el-estado-de-bienestar-y-las-politicas-de-austeridad/|aldizkaria=OpenMind|sartze-data=2019-11-29}}</ref>

 

 

=== '''Interpretazioa''' ===