Lankide:Nereurresti/Proba orria: berrikuspenen arteko aldeak

 

Arestian Afrikako beste sator-arratoi batzuekin batera familia bakarrean sailkatu bazen ere (''[[Bathyergidae]]''), ikerketa berrien emaitzen ondorioz, bereizitako familia batean sailkatu da, alegia, ''Heterocephalidae'' familian<ref>{{Erreferentzia|abizena=Kingdon, Jonathan, 1935-|izenburua=The Kingdon field guide to African mammals|url=https://www.worldcat.org/oclc/907676449|edizioa=Second edition|isbn=9781472925312|pmc=907676449|sartze-data=2019-11-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Kingdon, Jonathan, 1935-|izenburua=The Kingdon field guide to African mammals|url=https://www.worldcat.org/oclc/907676449|edizioa=Second edition|isbn=9781472925312|pmc=907676449|sartze-data=2019-11-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Handbook of the mammals of the world|url=https://www.worldcat.org/oclc/304148757|isbn=9788496553491|pmc=304148757|sartze-data=2019-11-08}}</ref>. Sator-arratoi biluziak ezohiko ezaugarri fisikoak ditu, lur azpiko ingurune gogorrean haztea ahalbidetzen diotenak, besteak beste. Horiek guztiek fisiologo, biologo eta biokimikarien intereseko espezie bihurtu dute. Esaterako, ugaztun [[Poikilotermia|poikilotermo]] bakarra da, ia erabat [[Ektotermia|ektotermikoa]] (odol hotzekoa) gorputzaren tenperatura erregulatzeko duen gaitasuna dela eta<ref>{{Erreferentzia|izena=Jennifer Welsh 2011-10-12T17:10:40Z|abizena=Animals|izenburua=Naked Mole Rat Genome May Hold Key to Long Life|hizkuntza=en|url=https://www.livescience.com/16516-naked-mole-rat-genome-longevity.html|aldizkaria=livescience.com|sartze-data=2019-11-08}}</ref>. Gainera, denbora luzez bizitzeko ahamena eta minbiziaren zein oxigeno gabeziaren aurreko erresistentzia handia du. Areago, sator-arratoi biluziak ez du minik sentitzen larruazalean eta tasa metaboliko zein arnasketa-tasa oso baxuak ditu. Aipatu beharrekoa ere bada sator-arratoi biluzia eta [[Cryptomys damarensis|Damaralandiako sator-arratoia (''Cryptomys damarensis)'']] ezagutzen diren ugaztun [[Eusozialitate|eusozialen]] espezie bakarrak direla, alegia, sozialitate-mailarik handiena duten bakarrak<ref>{{Erreferentzia|izena=M. Justin|abizena=O'Riain|izenburua=African Mole-Rats: Eusociality, Relatedness and Ecological Constraints|argitaletxea=Springer Berlin Heidelberg|orrialdeak=207–223|hizkuntza=en|abizena2=Faulkes|izena2=Chris G.|data=2008|url=http://link.springer.com/10.1007/978-3-540-75957-7_10|aldizkaria=Ecology of Social Evolution|editore-abizena=Korb|editore-izena=Judith|isbn=9783540759560|doi=10.1007/978-3-540-75957-7_10|sartze-data=2019-11-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Tamsin M.|abizena=Burland|izenburua=Eusociality in African mole-rats: new insights from patterns of genetic relatedness in the Damaraland mole-rat ( Cryptomys damarensis )|orrialdeak=1025–1030|hizkuntza=en|abizena2=Bennett|abizena3=Jarvis|abizena4=Faulkes|izena2=Nigel C.|izena3=Jennifer U. M.|izena4=Christopher G.|data=2002-05-22|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspb.2002.1978|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society of London. Series B: Biological Sciences|alea=1495|zenbakia=269|issn=0962-8452|pmid=12028759|pmc=PMC1690998|doi=10.1098/rspb.2002.1978|sartze-data=2019-11-08}}</ref>.

 

=== Bizitza-luzera ===

 

Sator-arratoi biluziak minbiziaren aurreko erresistentzia sendoa du<ref>{{Erreferentzia|izena=Rochelle|abizena=Buffenstein|izenburua=Negligible senescence in the longest living rodent, the naked mole-rat: insights from a successfully aging species|orrialdeak=439–445|hizkuntza=en|data=2008-05|url=http://link.springer.com/10.1007/s00360-007-0237-5|aldizkaria=Journal of Comparative Physiology B|alea=4|zenbakia=178|issn=0174-1578|doi=10.1007/s00360-007-0237-5|sartze-data=2019-11-22}}</ref> eta funtzio baskularra hobeki mantentzen du bizitzan zehar bizitza-denbora laburragoa duten arratoiek baino<ref>{{Erreferentzia|izena=Anna|abizena=Csiszar|izenburua=Vascular aging in the longest-living rodent, the naked mole rat|orrialdeak=H919–H927|hizkuntza=en|abizena2=Labinskyy|abizena3=Orosz|abizena4=Xiangmin|abizena5=Buffenstein|abizena6=Ungvari|izena2=Nazar|izena3=Zsuzsanna|izena4=Zhao|izena5=Rochelle|izena6=Zoltan|data=2007-08|url=https://www.physiology.org/doi/10.1152/ajpheart.01287.2006|aldizkaria=American Journal of Physiology-Heart and Circulatory Physiology|alea=2|zenbakia=293|issn=0363-6135|doi=10.1152/ajpheart.01287.2006|sartze-data=2019-11-22}}</ref>. Haren bizitza-luzeraren arrazoia eztabaidagai da, baina, ikertzaileek uste dute estres handiko boladetan metabolismoa apaltzeko duen gaitasunari zor diola, eta horrek estres oxidatiboak eragiten duen adinari loturiko kaltearen aurrean babesten duela. Gaitasun hori "bizitza pultsuka bizitzeko gaitasun" bezala ezagutzen da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ugly Duckling Mole Rats Might Hold Key To Longevity|hizkuntza=en|url=https://www.sciencedaily.com/releases/2007/10/071015225336.htm|aldizkaria=ScienceDaily|sartze-data=2019-11-22}}</ref>. Bestalde, proteinen egonkortasunak ere bizi-luzeraren luzapenarekiko harremana izan lezakeela uste da<ref>{{Erreferentzia|izena=V. I.|abizena=Perez|izenburua=Protein stability and resistance to oxidative stress are determinants of longevity in the longest-living rodent, the naked mole-rat|orrialdeak=3059–3064|hizkuntza=en|abizena2=Buffenstein|abizena3=Masamsetti|abizena4=Leonard|abizena5=Salmon|abizena6=Mele|abizena7=Andziak|abizena8=Yang|abizena9=Edrey|izena2=R.|izena3=V.|izena4=S.|izena5=A. B.|izena6=J.|izena7=B.|izena8=T.|izena9=Y.|data=2009-03-03|url=http://www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.0809620106|aldizkaria=Proceedings of the National Academy of Sciences|alea=9|zenbakia=106|issn=0027-8424|pmid=19223593|pmc=PMC2651236|doi=10.1073/pnas.0809620106|sartze-data=2019-11-22}}</ref>.