Kandela (unitatea): berrikuspenen arteko aldeak

 

== Sentikortasun-kurba ==

 

[[Fitxategi:Linear visible spectrum ciecam02.png|thumb|300x300px|Uhin-luzera bakoitzari dagokion kolorea.]]

Izatez, giza begiak era desberdineko sentikortasuna du egunez eta gauez. Horregatik bereizi egiten dira ongi argituriko baldintzetan duen portaera (luminantzia <math>18-10^8 \text {cd/m}^2</math>bitartekoa denean, eguneko argia adibidez) eta hori baino argitasun txikiagoko baldintzetan duenean (gauez). Lehenengo kasuan ''kurba fotopikoa'' dugu, eta bigarrenean ''kurba eskotopikoa''. Alboko irudian ikus daitekeenez, kurba fotopikoaren sentikortasun-balio maximoa <math>555 \text { nm}</math>-ko uhin-luzerari dagokio (balioa <math>1</math> da); uhin-luzera hori da, hain zuzen, kandelaren definiziorako erabiltzen dena. Bestalde, uhin-luzera txikiagotu ahala, sentikortasuna geroago eta txikiagoa da, kolore morearen mugan nulua izan arte. Uhin-luzera handiagotzean ere sentikortasuna geroago eta txikiagoa da, kolore gorriaren mugan nulua izan arte.

Kandelaren definiziorako aukeratutako frekuentzia hori hurbil dago [[espektro ikusgai|''espektro ikusgai'']]<nowiki/>ko [[argi berde|''argi berde'']]<nowiki/>aren frekuentziatik, zehazki [[uhin-luzera]] <math>555 \text { nm}</math>-koa izanik. [[Begi|Giza begi]]<nowiki/>ek maiztasun horretan dute sentikortasunik handiena, behin argitasunera egokitzen direnean. Horregatik aukeratu zen balio hori definiziorako. Bestelako maiztasunetan energia-intentsitate handiagoa behar da argi-intentsitate berbera lortzeko, giza begien erantzunari dagokionez. Matematikoki honelaxe adierazten da argi-intentsitatearen balioa:<math display="block">I_\text {v} (\lambda) = \text {683,002 lm/W· } \overline {y}(\lambda)I_{\text {e}} (\lambda),</math>non <math>I_\text {v} (\lambda)</math> argi-intentsitatea den, <math>I_{\text {e}} (\lambda),</math> erradiaturiko argi-intentsitatea eta <math>\overline {y}(\lambda)</math> argitasun-funtzio fototopikoa den. Uhin-luzera bat baino gehiego badago, integratu egin beharko da espektroko uhin-luzeratarako. Ikus daitekeenez, argiaren formula horretan ''argitasun-funtzio fotopikoa'' deritzon ponderazio-faktorea duena. Eta argi arruntak uhin-luzera desberdinetako osagaiak dituenez, kontuan eduki behar da hori, guztien integrazioa eginez argi-intentsitate totala kalkulatzeko.<br />

 

Hona hemen zenbait adibide, etxeetan erabitzen ditugun argigailuen argi-intentsitatea nolakoa den ulertzeko eta kandela unitatearekin konparatzeko.

{| class="wikitable"

|hamarka miliwatt (<math>\text {mW}</math>)

|hamarka milikandela (<math>\text {mcd}</math>)

|-

|Potentziako SMS-Led

|<math>\text {1 W}</math>

|<math>\text {90 cd}</math>

|-

|Goritasun-lanpara

|<math>\text {40 W}</math>

|<math>\text {40 cd}</math>

|-

|Goritasun-lanpara

|<math>\text {100 W}</math>

|<math>\text {130 cd}</math>

|-

|Lanpara fluoreszentea

|<math>\text {40 W}</math>

|<math>\text {200 cd}</math>

|-

|Potentzia handiko proiektorea

|hamar milaka watt

|milioika kandela

|}

Ikus daitekeenez, argizarizko kandela arrunt batek <math>1 \text { cd}</math>-ko argi-intentsitatea igortzen du, gutxi gorabehera; izan ere, horregatik aukeratu zen "kandela" izena. Bestalde, norabide guztiak kontuan harturik, <math>25 \text { W}</math>-eko bonbilla fluoreszente batek argi hori norabide guztietan (hau da <math>4\pi</math> estereoradianetan) modu berean igortzen badu, <math>135 \text { cd}</math> balio duen argi-intentsitatea izango du. Aurreko adibideetako datuak konparatuz, bere konturatuko gara Led argien eraginkortasunaz.

!sinboloa

|-

|<math>I_\text {v}</math>

|kandela

|Angelu solidoaren unitate bakoitzeko argi-fluxuaren baliokidea da.

|-

|<math>\phi_\text {v}</math>

|lumen

|Angelu solidoaren unitateko argi-iturriak igorritako argi-fluxua. ''Kandela zati metro karratu'' unitateari '''''nit''''' ere esaten zaio.

|-

|<math>E_\text {v}</math>

|lux

|Gainazal batetik emitituriko argi-fluxua

|-

|<math>H_\text{v}</math>

|''lux (bider) segundo''

|Iluminantziaren integral denborala

|-

|<math>\omega_\text {v}</math>

|''lumen bider segundo zati metro kubiko''

|

|-

|<math>\eta</math>

|''lumen zati watt''