Ordoki: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Etiketak: Mugikor edizioa Mugikor web edizioa |
t 79.144.235.28 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Aosbot wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. Etiketa: lehengoratzea |
||
7. lerroa:
Ordokiak lurrazaleko eremu lauak dira, eta modu askotan era daitezke: haizearen, uraren eta izotzaren higatze lanaren ondorioz, lurpeko indarren eraginez, [[laba]] lurrazalean pilatzean, izotzak urtzean, [[aintzira]]k agortzean eta itsasoa atzeratzean, besteak beste. Ordoki gehienak [[higadura]]ren ondorioz sortuak dira; hala, haizeak eta, batez ere, urak edo izotzak mendiak higatu eta horietatik ateratzen dituzten materialak sakonuneetan [[jalkipen|jalkitzen]] dituzte, harik eta denboraren poderioz, jalkinek sakonunea berdindu eta eremu laua eratzen den arte. Hala eratua da [[Kanada]]ko hego-ekialdeko ezkutua, adibidez. Beste ordoki batzuk lurpeko indarren ondorioz sortuak dira; lurpeko indarrek goitik behera bultzaturik, zenbaitetan lur azpiko geruza gotorrak altxatzen dira lur gainera, eta eremu lauak eratzen dituzte mendien artean; hala sortuak dira, esaterako, Estatu Batuetako [[Colorado]]ko ordokia edo Espainiako [[Iberiar goi-lautada|Meseta]]. Lurpeko indarren ondorioz sortuak dira, halaber, ''[[horst]]'' izeneko ordokiak, faila inguruetan edo lurrazala hondoratzen den tokietan sortzen direnak. Beste ordoki batzuk, lurpeko magma kanporatu eta laba lurrazalean pilatzean sortu dira; adibidez, [[Brasil]]go hegoaldeko ordokia edo [[Cumberland-Snake]], Estatu Batuetan. Beste ordoki mota bat antzinako glaziazioen ondorio da; hala, antzina izotza izan zen tokietan lurra berdindu zen eta hura urtzean, eremu laua geratu da. Ibaiek ere sortzen dituzte ordokiak: ibaia handitzen denean, ubidearen ertzak eta hondoa higatzen du eta atzeratzen denean, ordoki edo haran zabal bat uzten du, buztina eta material finez estalita. Beste ordoki asko, Europako iparraldekoak eta Ipar Ameriketako ipar-ekialdekoak, adibidez, itsasoa atzeratzean sortuak dira. Basamortuak, hala harrizkoak nola hareazkoak, haizearen higatze lanak sortutako ordokiak edo eremuak dira. Ordokiek, orotara, lurrazalaren heren bat hartzen dute, eta [[Antartika]]n izan ezik, kontinente guztietan daude.Ia gehienetan
== Ordoki motak ==
=== Alubioi ordokia ===
18. lerroa:
Alubioizko ordokietan [[nekazaritza intentsibo]]a egiten da maiz, eta biztanle askoko eremuak izaten dira gainera, ura eskura baitago eta lurra emankorra baita.
Dena den, nekazaritzarako egokiak izan arren, arazo larri bat ere badute honelako ordokiek: uholde arriskua. [[Dike]] artifizialen bidez lortzen da ibai ibilguaren maila igotzea, baina, hala ere, batzuetan urak gainezka egiten du. Ildo horretatik, aipatzekoa da nola, kontrolpeko gainezkatzeak egin izan direnean –adibidez, [[Egipto]]n–, uztak urritu egin direla, lurreko [[mea|mineralek]] ez baitute urteko [[lokatz]] metatzeez aberasterik izaten
=== Berriki sortutako itsas ordokiak ===
|