|
<br />
== Sailkapena ==
Haien kokapenaren eta egitura anatomopatologikoaren arabera, umetokiko minbiziak modu honetan sailkatzen dira:
*[[Umetokiko sarkoma|Umetokiko sarkoma:]] Miometrioaren edo umetokiaren geruza muskularraren sarkomak, leiomiosarkoma deiturikoak. Umetokiko ehun muskularretan edo beste ehun mota batzuetan eratzen den minbizi mota arraroa da. Menopausiaren ondoren ematen da oro har. Bi mota nagusiak leiomiosarkoma (zelula muskular leunetan hasten den minbizia) eta sarkoma endometrial estromala (ehun konektiboko zeluletan hasten den minbizia) lirateke.
*[[Endometrio|Endometrioko minbizia:]] Umetokia estaltzen duen ehunean eratzen da. Endometrioko minbizi gehienak adenokartzinomak dira (minbizi horiek mukia eta beste hainbat jariakin ekoizten dituzten zeluletan sortzen dira).
**[[Kartzinoma]] endometrialak endometrioko (umetokiko gaineztadurako) [[guruin]]etako zeluletatik eratzen dira.
**[[Sarkoma]] estromal endometrialak kartzinoma endometrialak baino ezohikoagoak dira, eta endometrioko ehun konektiboetatik eratzen dira.
**[[Tumore]] mülleriano mixto gaiztoak tumore endometrial arraro mota bat dira, zeinak guruinetako diferentziazioa (kartzinomatosoa) eta estromakoa (sarkomatosoa) aurkezten duen. Tumore mota hauetako jatorrizko zelula zein
*[[Zerbix|Umetoki lepoko minbizia]]: cervix edo umetoki lepoko trantsizio eremuan garatzen da, umetokiaren behealdean alegia, baginaren goialdean.
=== Umetokiko sarkoma ===
Umetokiko muskuluetan edo hau eusten duten ehunetan garatzen den oso minbizi arraroa da. Umetokiko sarkomak eraketa ginekologiko gaiztoen %1 baino ez dira eta umetokio egitura gaiztoen artetik %2-5. Umetokiko sarkomen barnean 3 mota daude garatzen diren ehunaren arabera sailkatuak:
Umetoki sarkoma uteroa estaltzen duen muskulu leunetik edo bertako [[ehun konektibo]]tik sortutako tumore gaiztoa da. Lesioa endometrioko estroman agertzen bada '''estroma endometrialeko sarkoma''' deritzo. Aldiz, tumorea umetokiko muskuluan sortzen bada, hau '''umetokiko leiomiosarkoma''' izango da. Bestalde, jatorri [[Epitelio|epitelialeko]] zelula gaiztoek ere, tumorea eragin dezakete, kasu honetan '''“umetokiko kartzinosarkoma”''' deituko zaio lesioari.
* Jatorri epitelialeko zelulek eragindako kartzinosarkoamak: umetokio sarkomen %40-50 dira.
Umetokiko gorputzeko minbizi gehienak endometriokoak dira, horietatik %4 soilik izango dira umetoki sarkomak. Orokorrean, lesioaren kausa ezezaguna da, hala ere, erradiazio pelbikoa jasan duten pazienteek arrisku handiagoa daukate hau garatzeko. Tumore gehienak menopausia ostean gertatzen dira. Gainera, '''tamoxifeno''' (bularreko minbizian terapia osagarri moduan erabiltzen den medikamentua) hartzen duten emakumeek hartzen ez dutenek baino arrisku handiagoa daukate. ▼* Miometrioko muskuluan garatzen den leiomiosarkoma: umetokiko sarkomen %30 dira.
* Endometrioko estroman garatzen diren sarkomak: umetokio sarkomen %15 dira.
▲Umetokiko gorputzeko minbizi gehienak endometriokoak dira, horietatik %4 soilik izango dira umetoki sarkomak. Orokorrean, lesioarenLesioaren kausa ezezaguna da, hala ere, erradiazio pelbikoa jasan duten pazienteek arrisku handiagoa daukate hau garatzeko. Tumore gehienak menopausia ostean gertatzen dira. Gainera, '''tamoxifeno''' (bularreko minbizian terapia osagarri moduan erabiltzen den medikamentua) hartzen duten emakumeek hartzen ezgaixotasuna dutenekgaratzeko baino arrisku handiagoa daukatedue hartzen ez dutenek baino.
=== Endometrioko minbizia ===
[[Fitxategi:Endometrioid adenocarcinoma of the uterus FIGO grade III.jpg|thumb|Endometrioko minbizia: III. gradua. Umetokiko muskuluaren parte handia hartu du. ]]
Endometrioko minbiziak endometrioan garatzen diren hainbat hazkuntza gaiztoei egiten die erreferentzia. Azpi mota ohikoena ''endometrioid adenocarcinoma'' da, eta normalean menopausia eta gero hainbat hamarkada igaro ondoren agertzen da.
Endomerioko minbizia deritzo endometrioan edo uteroaren lepoaren inguruan garatzen diren tumore gaiztoei. Endometrioko minbizia minbizi ginekologikoen artean ohikoena da, ia 50 mila emakume diagnostikatu baitziren 2013 urtean Amerikao Estatu Batuetan (AEB) soilik. Honen barruan, azpimota komunena, [[endometrio]]ko kartzinoma (''endometrioid adenocarcinoma'') da eta bere garapenerako arrisku faktore esanguratsuenak honako hauek dira: [[obesitate]]a, [[estrogeno]]<nowiki/>ekiko gehiegizko esposizioa, ''tamoxifenen'' (farmakoaren) gehiegizko erabilera eta heredagarriak diren hainbat baldintza. Hainbat kasutan, endometrioko minbizia hiperplasia endometrial baten testuinguruan garatzen da, eta kasu gehienetan, [[bagina]]ko [[Odoljario|odol jarioarekin]] etortzen da.
Minbizia hau garatzeko arrisku faktoreak obesitatea, barneko edo kanpoko estrogenoen esposizioa, tamoxifenaren erabilera eta hainbat baldintza hereditario. Askotan hiperplasia endometriala dagoenean garatzen da eta minbizia duten pertsonek baginako odol-jarioak izan ohi dituzte.
Bestalde, pilula [[antisorgailu]]ak ahozko bidetik hartzeak, haurdun egotea/egon izanak edota bularra eman izanak babes faktore izan daitezke endometrioko minbiziaren kasuan.
Faktore babesleak aldiz ariketa fisikoa, aho bidez hartutako antisorgailuak, haurdun egon izana, eta titia eman izana dira.
Endometrioko kartzinoma hirugarren heriotza kausa da minbizi ginekologikoen artean, [[Obulutegiko minbizi|obulutegiko]] minbiziaren eta minbizi zerbikalaren ondoren.
Kartzinoma endometriala minbizi ginekologikoek eragindako heriotzen artean hirugarren arruntena da, obulutegio minbiziaren eta umetoki lepoko minbiziaren ondoren. Metodo terapeutiko ohikoena salpingo-ooforektomia bilatelarekin batera egindako erabateko histerektomia abdominala (umetokiaren erauzketa kirugikoa) da.
=== Umetoki lepoko minbizia ===
EmakumeetanUmetoki ematen direnlepoko minbizia ohikoenemakumeen artean uterokobigarren minbiziaminbizi bigarrenamota ohikoena da ,. gaixotasunMinbizi hauhonen pairatzekoagerraldiaren batezbataz besteko adina 45 urtekoaurte izanikdira. Horrez gain, [[Garapen bidean dagoen herrialde|garapen bidean dauden herrialde]]<nowiki/>etan maiztasun handiena duen minbizia da (400.000 kasu berri ematen dira urtero). ▼[[Fitxategi:Cervical-cancer.jpg|thumb|262x262px|Umetoki lepoko (cervix) minbiziaren irudikapena]]
▲Emakumeetan ematen diren minbizia ohikoen artean uteroko minbizia bigarrena da, gaixotasun hau pairatzeko batez besteko adina 45 urtekoa izanik. Horrez gain, [[Garapen bidean dagoen herrialde|garapen bidean dauden herrialde]]<nowiki/>etan maiztasun handiena duen minbizia da (400.000 kasu berri ematen dira urtero).
Giza papilomaren birusaren (GPB) genotipo “arriskutsuen” infekzioa beharrezkoa da minbizia eragiteko, baina ez da nahikoa. Umetoki lepoko minbizia prebenitu eta sendatu daiteke goiz detektatu ezkero.
Umetoki lepoko minbizia emakumeen heriotzaren bigarren kausa da eta aurrekariak detektatzeko programak ez dituzten herrialdeetan gaitz honen efektua handiagotu egiten da. Sortzen den infekzioa, GPBren ([[Giza papilomaren birus|Giza Papilomaren Birusa]]) “arrisku altuko” genotipoak eragiten dutena, beharrezkoa da baina ez da nahikoa minbizia mota hau eragiteko. Beraz, GPBaren aurkako [[txerto]]a balio du [[infekzio]] honen aurkako prebentzioan. Uteroko minbizia aurreikusi daiteke eta, are gehiago, detekzioa goiztiarra izanez gero, sendatu ere egiten daiteke.
GaixotasunMinbizi hau pairatzekogutxitzeko arriskuaerabiltzen gutxitzendiren dituzten estrategia desberdinenmetodoen artean aurkitzen diradaude Papanicolaou ikerketak-en (Pap) ikerketak, GPBgiza papiloma birusa duen ikusteko analisiak eta lehenbaita esan bezala,txertoak GPB infekzioainfekzioak prebenitzeko txertoa. IzanIkertzaile ere,batzuek ikertzaileakikusi arriskudute faktoreaksexu direnbidez transmitutako GPB mota batzuk identifikatuminbizi eginmota dituzte,honetarako zehazkiarrisku sexu-harremanenfaktoreak bidezdirela. trasmititzen direnak[[Fitxategi:Cervical-cancer.Azkenik,jpg|thumb|262x262px|Umetoki uterokolepoko (cervix) minbiziaren aurkako tratamenduan kirurgia, erradiazioaren bidezko terapia eta kimioterapia aurkitzen dira. irudikapena]]
<br />
== Tratamendua ==
Umetokiko minbizia modu ezberdinetan tratatukotratatu daiteke, minbizi motaren araberakoa eta honen hedapenaren araberakoa baita.: Orokorrean kirurgiaren, erradioterapiarenkirurgia, terapia hormonalarenhormonala, kimioterapia eta kimioterapiarenerradioterapia bidez tratatuko da.
=== [[Kirurgia]] ===
Tumorearen eta honen inguruko ehun osasuntsuaren zati bat (marjina) erauzten datza. Kirurgia honek 2 atal nagusi izango ditu: Histerektimia deritzona eta Linfadenektomia deritzona.
minbizidun ehun zatia erauzi. Hala ere, inguruko ehun osasuntsu zati bat berarekin batera aterako da. Minbizi osteko bigarren mailako efektuak nekea eta mina lirateke.
*[[Histerektomia]]:, minbiziarenminibizaren hedadurarenhedapenaren arabera partziala, totala edo erabatekoa. Partzialean umetokia etaerauziko zerbixa;da. zeinTotalean, umetoki,aldiz umetokiaz gain umetokiaren lepoa ere erauziko da. zerbixAzkenik, baginaErabateko zatihisterektomian, batumetokia eta umetokiaren lepoaz gain, inguruko ehunaehunak eta baginaren ataltxo bat ere erauziko dadira.
*[[:es:Linfadenectomía|Linfadenektomia]]: histerektomiako prozeduraz gain goingoil linfatiko batzuk kenduko dira.
Linfadenetoktomia bidez, Umetoki inguruko gongoil linfatikoak erauziko dira, horrela minibizia umetokitik kanpo hedatu den jakiteko.
#[[Erradioterapia]]: minbizia hil intentsitate altuko erradiazioa erabiliz epe zehatz batean zehar.
#* Kanpoko erradioterapia: aparatuak erradiazioa gorputze kanpotik bidaliko du.
Kirurgia jasan duten emakumeak ezingo dira haurdun gelditu.
#* Barneko erradioterapia: mibizitik hurbil kokatuko da erradiazio iturri. Kateter bidez esaterako.
=== Erradioterapia ===
X izpiak edo intentsitate altuko erradiazioa erabiltzen da gaixoaren minibizi zelulak eliminatzeko. Erradiazioa pelbis eskualdean eman daiteke, edo zuzenean baginaren barrunbean. Azken honi brakiterapia baginala deritzo.
Normalean prozedura hau kirurgiaren ostean ematen da, gelditu litezken minbizi zelulak ezabatzeko. Hala ere, kasu batzuetan kirurgia aurretik erabiliko da teknika hau, tumorearen tamaina murrizteko.
Erradioterapiak hainbat albo-ondorio izan ditzake, epe laburrekoak eta epe luzekoak. Epe laburrekoak nekea, erreakzio kutaneoak edota urdail ondoeza izan daitezke, baina normalean tratamendua bukatu ondoren desagertuko dira. Epe luzekoak aldiz, hesteetako zein bagina asaldurak izan litezke.
=== Terapia hormonala ===
Hormona batzuk minbizi zelulen proliferazioa eragingo dute, eta hau ekiditeko tratamendu hormonala erabiltzen da . Izan ere, terapia mota honetan hormona horiek ezabatu edo blokeatuko dira, minbizi zelulen proliferazio ahalmena murrizteko. Kasu askotan inhibitzaile gisa progesterona hormona edo honen aladera batzuk erabiliko dira.
[[Hormona|Hormonak]] ezabatu edo euren jarduera eten. Horrela, minbizi zelulen hazkuntza oztopatuko da.
Terapia hau erradioterapia edo kirurgia jasan ezin duten emakumeetan eman daiteke, edo baita terapia gehigarri gisa ere.
=== [[Kimioterapia ]] === ▼* 1 eta 2 estadioetako adenokartzinomak tratatzeko erabili ohi da.
Terapia hau farmako jakin batzuen erabileran datza, minibizi zelulen mitosi eta ugaltze ahalmena inhibitzen dutenek, minibiziaren hazkuntza gelditzeko eta ezabatzeko.
* Umetoki minbizia tratatzeko hormona progesterona izango da.
Farmakoak pilula bitartez, zain barneko injekzio bitartez edo kasu batzuetan bi tekniken bitartez emango zaie gaixoari.
▲=== [[Kimioterapia]] ===
Kimiko ezberdinez baliatuz tumorearen tamaina murriztu zein ezabatu.
Terapia honen albo-ondorioak bere dosiaren, pazientearen eta farmakoaren araberakoak dira, baina orokorrean ondorengo hauek jasango ditu: ilearen galera, goragalea, nekea, infekzioak izateko aukeraren igoera, menopausia goiztiarra edota haurdun gelditzeko ezintasuna izango dira besteak beste.
* Farmakoak pilula bidez har daitezke edo zain bidez (gehienetan).
* Bigarren mailako efektuak haurdun geratzeko ezintasuna eta menopausia goiztiarra dira besteak beste.
=== Bideraturiko terapia ===
| 