Oñatiko ituna (Lehen Karlistaldia): berrikuspenen arteko aldeak

'''[http://olaitturri.blogspot.com/2019/01/onatiko-ituna-lehen-karlistadan.html Oñatiko ituna]'''k ezarri zuen.Euskal Herrian [[1833]]<nowiki/>tik [[1839]]<nowiki/>ra iraun zuen [[Lehen Karlistaldia]] gerraren amaiera. Alde baten [[Karlos Maria Isidro Borboikoa|Karlos Maria Isidro Borboikoaren]], "Karlos V.” erregegaiaren aldeko karlistak, eta bestean [[Maria Kristina Borboikoa]]<nowiki/>ren defendatzaileak ziren liberalak borrokatu ziren<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Guerras Carlistas (1833-1876)|url=http://pares.mcu.es:80/ParesBusquedas20/catalogo/description/3116479|aldizkaria=PARES|sartze-data=2019-11-24}}</ref>. Espainiako historiografian Zazpi Urteko Gerra edo Lehen Gerra Zibila bezala ere ezagutzen zen.

 

Lehen urteetan, karlisten tropen garaipenak gehiago izan ziren <ref>{{Erreferentzia|izena=Alfonso|abizena=Bullón de Mendoza|izenburua=La Primera Guerra Carlista|argitaletxea=Universidad Complutense de Madrid, Servicio de Publicaciones|hizkuntza=es|abizena2=Bullón de Mendoza|izena2=Alfonso|data=2002|url=https://eprints.ucm.es/2323/|sartze-data=2019-11-24}}</ref>. Harik eta [[Bilbo]]<nowiki/>ko setioan jasotako zauriaren ondorioz, [[Tomas Zumalakarregi|Zumalakarregi]] jenerala [[1835]]<nowiki/>an hil arte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Desperta Ferro: Historia moderna|hizkuntza=es|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/revista?codigo=21495|aldizkaria=Dialnet|sartze-data=2019-11-24}}</ref>. [[Rafael Maroto]] jeneralak ordezkatu zuen buruzagitzan, baina hurrengo urteko [[Lutxanako gudua|Lutxana]]<nowiki/>ko bataila garrantzitsua liberalak irabazi zutenean, joera guztiz aldatu zen.

 

Alde bietako hildakoak hirurogei milatik gora zirela kontuan hartuta, eta liberalen garaipena ziurtzat joz, Esparterok gerra amaitzea onetsi zuen. [[:en:Lord_John_Hay_(Royal_Navy_officer,_born_1793)|Lord John Hay]] eta [https://books.google.es/books?id=FTMKJ_UW5UMC&pg=PA143&lpg=PA143&dq=colonel+wilde+1839&source=bl&ots=CJmPGuhd2Q&sig=ACfU3U1tOFF2tD4cw4oGz6BVK3fwANXmQA&hl=es&sa=X&ved=2ahUKEwj42r2vrIHmAhWS2BQKHXPoA6wQ6AEwAXoECAkQAQ#v=onepage&q=colonel%20wilde%201839&f=false Wylde koronel] britainiarren bitartekaritza lanei esker, 1939ko abuztuaren hogeita seian jeneral biak [[Abadiño]]<nowiki/>n elkartu ziren, itunaren foruei buruzko mamian adostasunera ailegatu gabe. Esparteroren tropak aurrera jarraitu zuten, hurrengo egunean Oñati konkistatuz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Antonio Pirala|hizkuntza=es|data=2019-02-01|url=https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Antonio_Pirala&oldid=113685461|sartze-data=2019-11-24|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>. Egoeraren larria ikusita, Marotok bere konfiantzazko bi jeneral bidali zituen negoziazioak amaitzera.

 

1839.eko abuztuaren 29an, [[Lazarraga dorrea eta jauregia (Oñati)|Lazarraga jauregia]]<nowiki/>n hamar ataleko ituna sinatu zuten karlisten aldetik Iturbe eta Egia jeneralek eta liberalen aldetik [[Espartero]] jeneralak.

 

Ituna [[Oñati]]<nowiki/>n sinatzeak sinbolismo handia zuen Espartero jeneralarentzat, garailea bera izan zela garbi gera zedin. Izan ere, “Karlos V.” erregegaia bezala ezagutua, gorte ibiltaria zuen Euskal Herrian barrena, eta tarteka [[Lizarra]]<nowiki/>n, [[Tolosa|Tolosan]], [[Azpeitia]]<nowiki/>n, [[Durango|Durangon]] eta Oñatin egoten zen. Esparterok bere garaipena Lazarraga jauregian, Karlos V.ren gortearen egoitzetako baten sinatzea nahi izan zuen, harrokeriaz. Eta aurkariei publikoki jakinerazteko, ondorengo egunetan Maroto eta biak [[Bergara]]<nowiki/>n solemneki tropen aurrean agertzea exijitu zuen.

 

<nowiki/><nowiki/><nowiki/><nowiki/>[[Fitxategi:Primera Guerra Carlista.svg|thumb|Bataila eremuen mapa]]Hala ere, karlisten [[batailoi]] gehienak, hogeita zazpi hain zuzen, ez zeuden ados gerra amaitzeko baldintzekin. Eta soldadu asko ez zegoen prest armak entregatzeko. Bestalde, Karlos erregegaia [[Frantzia]]<nowiki/>rako bidean zen jadanik<ref>{{Erreferentzia|izena=Alfonso Bullón de Mendoza Gómez de|abizena=Valugera|izenburua=La expedición real: auge y ocaso de don Carlos|data=1986|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/libro?codigo=86560|isbn=978-84-86593-00-1|sartze-data=2019-11-24}}</ref>, armadako ofizial eta soldadu askorekin, eta beste batzuk [[Amerika|Ameriketa]]<nowiki/>rako eta [[Filipinak|Filipineta]]<nowiki/>rako bidea hartua zuten.

Karlisten aldetik Urbiztondo jenerala arduratu zen batailoiak Bergarara bideratzen, eta abuztuaren hogeita hamaikan Espartero eta Maroto jeneralek "[[Bergarako besarkada]]"rekin<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bergarako besarkada - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/bergarako-besarkada/ar-6144/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2019-11-24}}</ref> agertu zuten Lehen Karlistaldiaren amaiera, batailoi karlisten eta liberalen aurrean ituna berriro sinatuz, eta besarkada batekin adostasuna antzeztuz. Baina agindutako batailoi karlista denak ailegatu ez zirenez, ondorengo egunetan beste hiru bider errepikatu zuten zeremonia bera. Guztira, hamasei batailoi karlista agertu ziren<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Abrazo de Vergara y Convenio de Oñati|hizkuntza=es-ES|url=https://espanafascinante.com/leyenda-de-espana/leyendas-de-pais-vasco/abrazo-de-vergara-bergara-convenio-de-onati/|aldizkaria=España Fascinante|sartze-data=2019-11-24}}</ref>.

 

Itunak hamar artikulu jaso zituen, lehena foruei buruzkoa eta beste bederatziak karlisten armadako partaideei zuzenduak. Espartero jeneralak ez zuen foruen gaia itunean sartu nahi, beretzat gerra militarra Borboien erregatzari buruzkoa zelakoan. Azkenean onartu egin zuen, Lehen Karlistaldia bereziki Euskal Herrian eman bazen (mapan garbi ageri denez), ez zelako izan erregetzagatik edo erlijioagatik, foruen defentsagatik baizik. Hala ere, lehen artikulu horretan azken erabakia gorteen esku utzi zuen, beste bederatzietan berak irmoki agindu zuen bitartean.