Jonathan Swift: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
MerZab (eztabaida | ekarpenak)
MerZab (eztabaida | ekarpenak)
16. lerroa:
 
=== Helduaroa ===
Swift Templerekin egon zen, hau, [[1699|1699ko]] [[Urtarril|urtarrilean]] hil zen arte. Urte horretan bertan, Berkeley kondearen idazkari eta [[kapilau]] izateko eskaintza jaso eta onartu zuen<ref name=":2">{{Cite book|hizkuntza=es|izenburua=Diccionario de los escritores del mundo|urtea=1998|abizena=|izena=|orrialdeak=|orrialdea=541|argitaletxea=Madrid: Everest|ISBN=84-241-1541-4}}</ref>. Hala ere, [[Irlanda|Irlandara]] heltzean idazkaritza beste batek hartu zuela jakin zuen. Dena den, [[Irlanda|Irlandako]] hainbat elizen ardura hartu zuen, Berkeley kondearen kapilautzarekin batera. Kapilau moduan denbora luze egon zen [[Dublin|Dublinen]], kondearekin [[1701]]eko apirilean [[Ingalaterra]]ra itzuli arte. Gero, urte berean, [[Irlanda]]ra Stellarekin bueltatu zen, ordurako 20 urteko neska gaztea zen. Misterio handia dago Stellarekiko harreman horretan. Batzuek uste dute [[1716]]an ezkondu zirela isilpean, baina ez da froga argirik aurkitu. Dena den, ukaezina da maitasun handia egon zela bien artean, bizitza osoan iraun zuena.
 
Orduan argitaratu zuen anonimoki bere lehen [[panfleto]] politikoa, ''a Discourse on the Contests and Dissentions in Athens and Rome'' ([[1701]]) izenekoa, [[Whig (Erresuma Batua)|whig]] alderdiaren defentsan, baina hauek Swiften Elizaren aldeko interesen alde ez zutenez egiten, [[Tory (Erresuma Batua)|toryra]] pasa zen<ref name=":1" />. [[1704|1704an]] ''A Tale of a Tub'' idatzi zuen, bere garaikideak kritikatzen zituen satira bat, eta [[Ana Britainia Handikoa|Ana]] erregina erabat atsekabetu zuen, blasfemotzat hartzen zuena; gainera, ''The Windsor Prophecy'' Swift liburuan, ukimen falta harrigarriarekin, Erreginari norengan fidatu behar zuen aholkatzea baimendu zen, eta ordutik aurrera bereziki kontrakoa izango du. [[1703]] eta [[1714]] artean apaiz lanetan aritzeko denbora izan zuen, lan gutxi ematen ziotenak, eta [[1708|1708an]] lan [[Teologia|teologiko]] oso garratz bat argitaratu zuen, ''An Argument Against Abolishing Christianity'', kristautasunari, bereziki anglikanoa, egindako kritika garaikideen aurka, [[librepentsalari]], [[Deismo|deista]], antitrinitario, [[Ateismo|ateo]], soziniar eta dissenter deiturikoen aldetik.
 
[[1710]] eta [[1714]] urteen artean gobernuaren aholkularia izan zen eta oso pertsonaia boteretsua bihurtu zen, bere umore satirikoaren kaustikotasunagatik izugarria. [[1713|1713an]] Dublineko St. Patrick katedralaren dekano izendatu zuten, hori izanez lortu zuen kargurik gorenena<ref name=":1" />, eta [[Ana Britainia Handikoa|Ana]] erregina hiltzea eta Tory gorbernuaren gainbera eman zenean bertara joan zen<ref name=":5" />. 1714an Dublinen kokatu zuen bere bizilekua, eta bertan Esther Vanhomrigh gaztearekin bizi izan zen<ref name=":3" />, [[1723|1723an]] hil zen arte, berarentzat Vanessa izena sortuz (neskaren izenaren eta abizenaren hasierako letrekin sortutako [[Neologia|neologismoa]]) baina beste Estherrekin ("Stella") zuen harreman edo ezkontza sekretua ezkutatu zion, Irlandan ere bizi zena, berak bere kabuz jakin zuen arte<ref name=":5" />. Garai horretakoak dira [[Irlanda|Irlandaren]] aldeko bere panfleto anonimoak, aldian aldiko [[Gosete|goseteek]] astindua, [[Ingeles (herria)|ingelesen]] gehiegikeria ekonomikoen aurka<ref name=":4">{{Erreferentzia|izenburua=Jonathan Swift - Gulliver-en bidaiak|url=https://www.armiarma.eus/unibertsala/swift/swif01.htm|aldizkaria=www.armiarma.eus|sartze-data=2019-11-22}}</ref>. Irlandarren alde idatzi zituen hainbaihainbat liburuxka horiek gorenera iritsi ziren ''Proposamendu apal bat'' <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ibinagabeitia Proiektua / Xaguxarra-1 (1980)|url=https://andima.armiarma.eus/xagu/xagu0124.htm|aldizkaria=andima.armiarma.eus|sartze-data=2018-12-12}}</ref> testuarekin, [[1729]] urtekoa; bertan modu [[Ironia|ironikoan]] irlandar jendearen egoera latza eta pairatzen zituen gabeziak salatu zituen<ref name=":2" />. OroharOro har, politikoki oso aktiboa izan zen bere bizitzan, Irlandarren alde borrokatuz eta gogor kritikatuz britainiar gobernuaren bidegabekeria<ref name=":3" />.
 
Modu anonimoan argitaratu zituen ''Gulliverren bidaiak-en'' lau zatiak [[1726|1726an]], lehen biak ziur aski [[1720]] inguruan idatziak izan ziren arren; [[satira]] konplexu bat da, eta bere maisulan ezagunena. Gaur egun haurrentzako obra bat bezala irakurtzen da, nahiz eta gizakiaren aurkako satira bat izan, garaiko ohiko [[Bidaldi liburu|bidaia-liburuen]] [[parodia]] bat eta baita [[ipuin]] bat ere<ref name=":4" />.
35. lerroa:
Swiftek ukatu egin nahi zuen gizabanakoa gizartearen aurrekoa zelako ideia; Thomas Hobbesen filosofia politiko erradikalari babes arriskutsutzat jotzen zuen hori, eta, horregatik, Gulliver behin eta berriz uharte hondatuen ordez gizarte eratuekin aurkitzen da. Swiften lehentasunezko asmoa [[Argien Garaia|Ilustrazioaren]] harrotasuna desegitea zen: hortik bere kritikak ere zientziara bideratzea.
 
OroharOro har, Jonathan Swiftek gizartearen kritika egin nahi du, europar gobernuen inguruan ikuspegi [[Satira|satirikoa]] eginez. [[Erlijio|Erlijioak]] ere hartzen ditu gaitzat, haien arteko ezberdintasun txikiak nola puzten diren salatuz. Liburuan zehar leku desberdinak aurkezten eta deskribatzen dira: jendearen bizimodua, dituzten arazoak... Leku horiek garaiko errealitate sozialaren [[karikatura]] moduan aurkezten dira, alde kritikagarriak azaleratuz. Hausnarketa ugari dago, gizartearen antolaketari eta boterearen erabilerari buruzkoak.
 
[[Miguel de Cervantes|Cervantesek]] [[Zalduntza liburu|zalduntza liburuen]] parodia egin zuen bezala, ''Gulliverren bidaiak'' liburuan Jonathan Swiftek bere garaian modan zeuden [[Bidaldi liburu|bidai liburuen]] imitazio parodikoa egin zuen. Liburua lehen pertsonan kontatua dago, eta “Gulliver” izena soilik tituluan irakur dezakegu. Elkarrizketarik ez dago estilo zuzenean, zehar estiloa da nagusi.