Jonathan Swift: berrikuspenen arteko aldeak

Jonathan Swift [[Dublin|Dublinen]] jaio zen 1667an. Aita bera jaio baino lehen hil zitzaionez, amak Godwin osabarekin utzi zuen bere heziketaz ardura zedin<ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=Kultur|abizena=Saila|urtea=|izenburua=Jonathan Swift (1667-1745)|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2011-07-13|url=https://www.euskara.euskadi.eus/r59-luredir/eu/contenidos/articulo/c1703/eu_d1703031/1703031.html|aldizkaria=www.euskara.euskadi.eus|sartze-data=2019-11-22}}</ref>. [[Dublin]]eko Trinity College eskolan, emaitza kaskarrekin, ikasi eta gero [[Leicester]]era joan zen bere amarekin (Abigail Erick) bizitzera<ref name=":0" />.

[[1694]]an, Swiftek Moor Parketik alde egin zuen. Izan ere, Templek Swiften lana balioesten bazuen ere, honek ez zuen ikusten Templeren ondoan gizartean aurrera egiteko bidea. Irlandako Elizan, [[Anglikanismo|anglikanoan]], apaiztu zen eta [[Belfast]] inguruko herri batean, Kilrooten, hasi zen lanean. [[1696|1696an]], Templek berriro deitu zuen bere [[memoriak]] eta [[Eskutitz|gutunak]] prestatzen laguntzeko, argitaratu ahal izateko eta Moor Parkera itzultzean 15 urteko gazte bihurtuta zegoen Stellarekin egin zuen topo berriro, bat-bateko maitemina sentituz<ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Jonathan Swift|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=https://ekarriak.armiarma.eus/?i=298|aldizkaria=ekarriak.armiarma.eus|sartze-data=2019-11-22}}</ref>. Denbora horretan, Swiftek bere lehen lana idatzi zuen,''The Battle of the Books'', [[1704]]<nowiki/>ra arte argitaratu ez zena<ref name=":5" />.

[[1710]] eta [[1714]] urteen artean gobernuaren aholkularia izan zen eta oso pertsonaia boteretsua bihurtu zen, bere umore satirikoaren kaustikotasunagatik izugarria. [[1713|1713an]] Dublineko St. Patrick katedralaren dekano izendatu zuten, hori izanez lortu zuen kargurik gorenena<ref name=":1" />, eta [[Ana Britainia Handikoa|Ana]] erreginakerregina ezhiltzea baitzueneta SwiftTory gogokogorbernuaren gainbera eman zenean bertara joan zen<ref name=":5" />. 1714an Dublinen kokatu zuen bere bizilekua, eta bertan Esther Vanhomrigh gaztearekin bizi izan zen<ref name=":3" />, [[1723|1723an]] hil zen arte, berarentzat Vanessa izena sortuz (neskaren izenaren eta abizenaren hasierako letrekin sortutako [[Neologia|neologismoa]]) baina beste Estherrekin ("Stella") zuen harreman edo ezkontza sekretua ezkutatu zion, Irlandan ere bizi zena, berak bere kabuz jakin zuen arte<ref name=":5" />. Garai horretakoak dira [[Irlanda|Irlandaren]] aldeko bere panfleto anonimoak, aldian aldiko [[Gosete|goseteek]] astindua, [[Ingeles (herria)|ingelesen]] gehiegikeria ekonomikoen aurka<ref name=":4">{{Erreferentzia|izenburua=Jonathan Swift - Gulliver-en bidaiak|url=https://www.armiarma.eus/unibertsala/swift/swif01.htm|aldizkaria=www.armiarma.eus|sartze-data=2019-11-22}}</ref>. Irlandarren alde idatzi zituen hainbai liburuxka horiek gorenera iritsi ziren ''Proposamendu apal bat'' <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ibinagabeitia Proiektua / Xaguxarra-1 (1980)|url=https://andima.armiarma.eus/xagu/xagu0124.htm|aldizkaria=andima.armiarma.eus|sartze-data=2018-12-12}}</ref> testuarekin, [[1729]] urtekoa; bertan modu [[Ironia|ironikoan]] irlandar jendearen egoera latza eta pairatzen zituen gabeziak salatu zituen<ref name=":2" />. Orohar, politikoki oso aktiboa izan zen bere bizitzan, Irlandarren alde borrokatuz eta gogor kritikatuz britainiar gobernuaren bidegabekeria<ref name=":3" />.

Urte bereko [[Irail|irailean]] [[1728|1728.]] urtean Stella hil zenean [[depresio]] larria eduki zuen Swiftek<ref name=":5" />. Bere osasuna gaixotasun misteriotsu baten eraginpean geratu zen, dirudienez [[Neurologia|neurologikoa]], [[1738]]. urteaz geroztik: absentziak, [[Tinnitus|akufenoak]], [[Bertigo|bertigoak]], oroimen galerak eta [[1742|1742an]] begi batean [[tumore]] bat irakurtzea ere galarazten ziona<ref>{{Cite book|hizkuntza=es|izenburua=Panorama de las literaturas Daimon III. Inglaterra y América del Norte.|urtea=1969|abizena=Thoorens|izena=Léon|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=Barcelona: Daimon|ISBN=}}</ref>. Bera horretaz ohartzen zen, eta "erotuta nago" esaten zuen.

Gulliverren bidaiak liburuak lau zati ditu, lau [[bidaia]] kontatuz eta bakoitzean lurralde berri bat aurkituz<ref name=":5" />:

Amaieran Gulliver etxera bueltatzen da; ikasitako guztiak gizartearekiko dezepzio sakona eragin dio eta ez du gizakiekin harremanik izan nahi, misantropian eroria<ref name=":5" />.