Zazpiak Bat: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
1. lerroa:
[[Fitxategi:Euskal Herriko armarria.svg|thumb|200px|Zazpiak Bat, gaur egungo armarria]]
[[Fitxategi:Zazpiak Bat.svg|eskuinera|thumb|200px|Zazpiak Bat, jatorrizko armarriaarmarriak zuen lurraldeen ikur eta posizioekin.]]
 
'''Zazpiak Bat''' [[Anton Abadia]] euskaltzaleak [[XIX. mendea]]n zabaldutako [[goiburu]]a da, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] zazpi [[Euskal Herriaren banaketa administratiboa|herrialdeen]] bateratzearen aldekoa: [[Araba]], [[Bizkaia]], [[Gipuzkoa]], [[Lapurdi]], [[Nafarroa Beherea]] eta [[Nafarroa Garaia|Garaia]], eta [[Zuberoa]]. 1877an jadanik Iruñeko [[Nafarroako Euskal Elkargoa]]k erabili zuen Zazpiak Bat leloa, [[Arturo Kanpion|Kanpion]], [[Juan Iturralde Suit|Iturralde Suit]], [[Julio Altadill|Altadill]] eta [[Hermilio Oloritz|Oloritzen]] ahotik.
 
== Historia ==
 
=== Sorrera ===
Goiburu edo leloaren jatorri zehatza zaila da argitzea, baina badakigu [[Agosti Xaho|Agosti Xahok]] bere ''Etudes grammaticales sur la langue euskarienne'' liburua "Zazpi Uskal Herrietako Uskalduner" eskeini zien 1836an. Bere lagun [[Anton Abadia|Anton Abadiak]] [[Euskal Lore Jokoak|Lore Jokoetarako]] moldatu zuela uste da "Zazpiak bat" leloa sortuz<ref>{{Cite web|url=https://rhpst.huma-num.fr/items/show/171|izenburua=Papiers d'Antoine-Th. d'Abbadie (1810-1897)|sartze-data=2019-11-0|egunkaria=RHPST|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=fr|formatua=}}</ref>. Beranduago, 1877an Nafarroako Euskal Elkargoak goiburu bezala erabili zuen<ref>{{Cite book|hizkuntza=es|izenburua=Navarra: historia del euskera|urtea=1997|abizena=Jimeno Jurio|izena=Jose Maria|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=Txalaparta|ISBN=}}</ref>.
 
Irudiari dagokionez, Zazpiak Bat, era berean, zazpi herrialde historiko horien ezkutuak biltzen dituen [[armarri]]a da eta herrialdeon batasuna irudikatzen du. Sei ataletan banatuta dago, Nafarroa osoa (Nafarroa Beherea eta Garaia) atal batean jarrita, armarri bat bera baitute. [[Jean Jaurgain]]ek [[1897|1892]]an diseinatu zuen<ref>{{Cite news|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1704/005/004/2011-12-22/zazpiak-bat-egaaren-artikuluari-buruz.htm|abizena=Esparza|izena=Andoni|izenburua='Zazpiak bat' Egañaren artikuluari buruz|data=2011-11-22|egunkaria=Berria|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2019-11-04}}</ref> [[Donibane Lohizune]]n eginiko ''Congrès et Fêtes de la Tradition Basque'' ospakizunerako. Lapurdi eta Zuberoak haien armarririk ez zutenez, bizkondeen eta Urruña eta Uztaritzekoen ikurrekin osatu zituen Jaurgainek<ref name=":0" />.
 
Armarri hartan honela antolatu zituen lurraldeetako ikurrak (ezkerretik eskuinera):
Gero [[Sabin Arana]]k 1896an plazaratu zituen lehendabizikoz Hego Euskal Herrian, herrialde bakoitzaren armarriok ordena alfabetikoan, bere ''Lecciones de Euzkera Bizkaino'' izeneko lanean.
 
* Goian: [[Nafarroa Beherea]] eta [[Nafarroa Garaia|Garaia]], [[Gipuzkoa]], [[Bizkaia]].
1892ko jatorrizko armarrian, berriz, honela zeuden antolatuta (ezkerretik eskuinera):
 
* Goian: [[Nafarroa Beherea]] eta [[Nafarroa Garaia|Garaia]], [[Gipuzkoa]], [[Bizkaia]].
* Behean: [[Araba]], [[Lapurdi]], [[Zuberoa]].
 
=== Aldaketak ===
[[Fitxategi:Bizkaya'ren Edestija ta Izkera Pizkundia, 1896.jpg|thumb|150px|Sabino Aranak aurkeztu zuen armarria.]]
 
Gero [[Sabin Arana]]k 1896an plazaratuerabili zituenzuen lehendabizikozlehendabiziko Hegoaldiz, eta ikurraren hedapena bultzatu zuen. EuskalHala Herrianere, jatorrizko irudiari zenbait aldaketa egin zizkion: herrialde bakoitzaren armarriok ordena alfabetikoan ageri ziren, bere ''Lecciones de Euzkera Bizkaino'' izeneko lanean. Ezkerretik eskuinera:
 
* Goian: Araba, Bizkaia, Gipuzkoa.
*Behean: Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Garaia, Zuberoa.
 
Horrez gain, jatorrizko ezkutuaren forma "franziar modernoa" zen (ia errektangularra), baina hori aldatu eta itxura "suitzarra" eman zion (behe alde zorrotzagoa eta goi aldean hiru puntaduna).
 
Bestalde, jatorrizko bertsioan Bizkaia, Araba eta Gipuzkoako armarri zaharrak erabili ziren, baina 1923an zenbait aldaketa agertu eta zabaldu ziren<ref name=":0">{{Cite news|url=https://pmb.ldd.fr/estekak/ikas/Berria/200812/20081231_04_EH_Blasoia.pdf|abizena=Esparza|izena=Andoni|izenburua=Euskal Herriko blasoia finkatzeko beharra|data=2008-12-31|egunkaria=Berria|formatoa=pdf|hizkuntza=|sartze-data=2019-11-04}}</ref>: Gipuzkoakoak errege eta kainoiak galdu zituen eta Bizkaiakoak bi otsoak (hauek armarria ofizialki aldatzean desagertu ziren kontraesanak, 1979 eta 1986an, hurrenez hurren). Izan zen beste aldaketarik ere; Arabak bere gaztelerazko goiburua galdu zuen eta zenbait bertsiotan Lapurdikoa frantziar monarkiari erreferentzia den [[Lis lore|lis lorerik]] gabe ageri da<ref name=":0" />.
 
Azkenik, askotan armarriaren goiko espazioan idazkiren bat agertzen da ("Euskal Herria", "Euskadi" edo "Zazpiak Bat" izan ohi da), lehen bertsioetan ez bezala.
 
== Erabilera ==
Zazpiak Bat armarria alderdi eta elkarte abertzale ugarik erabili dute eta oraindik erabiltzen dihardute, besteak beste, euskal abertzaletasunaren helburu nagusienetako bat ordezkatzen duelako; zazpi euskal herrialdeak batzea, hain zuzen. 1892an diseinatu zenean, eskuinean ikusten den bigarren irudiaren itxura zuen, hau da, zazpi euskal herrialdeen armarri zaharrak bateratu ziren, Nafarroari garrantzia handia emanez.
 
Esan bezala, Nafarroako Euskal Elkargoak armarria ez baina goiburua erabili zuen. Gaur egun, Udalbiltzak armarria erabiltzen du, goiburuarekin batera.
 
Aipatzekoa da munduan zehar dauden hainbat [[euskal etxeak|euskal]] [[euskal etxeak|etxeren]] izena ere badela Zazpiak Bat.
 
Erabilera instituzionaletik haratago, ikur zabaldua eta onartua da esparru askotan, beraz erraz ikus daiteke ingurune informal edo elkarte txikietan ere.
Zazpiak Bat armarria alderdi eta elkarte abertzale ugarik erabili dute eta oraindik erabiltzen dihardute, besteak beste, euskal abertzaletasunaren helburu nagusienetako bat ordezkatzen duelako; zazpi euskal herrialdeak batzea, hain zuzen. 1892an diseinatu zenean, eskuinean ikusten den bigarren irudiaren itxura zuen, hau da, zazpi euskal herrialdeen armarri zaharrak bateratu ziren, Nafarroari garrantzia handia emanez.
 
== Erreferentziak ==