Jonathan Swift: berrikuspenen arteko aldeak

Jonathan Swift [[Dublin|Dublinen]] jaio zen 1667an. Bere osabak hezi zuen, bere aita bera jaio baino lehen hil egin zelako. [[Dublin]]eko Trinity College eskolan, emaitza kaskarrekin, ikasi eta gero [[Leicester]]era joan zen bere amarekin (Abigail Erick) bizitzera.

Laster Sir [[William Temple]]rekin lan egiteko aukera sortu zitzaion, idazten eta bere kontuak eramaten; Temple [[Diplomazia|diplomatikoa]] eta [[Idazle|idazlea]] zen, pertsona garrantzitsua gizartean. Lan horretan aritzeko, Moor Parkera ([[Surrey]]) joan behar izan zuen [[1689]]an. Sir [[William Temple]]k gero eta konfiantza handiagoa izan zuen Swiftengan. Hori dela eta, gai garrantzitsu batzuk ezagutu zituen, eta [[Gilen III.a Ingalaterrakoa eta II.a Eskoziakoa|William III]] erregearen aurrean ere eraman zuten.

Swift, Moor Parken, Esther Johnson izeneko zortzi urteko neskatila ezagutu zuen. Geroago, Swiften bizitzan berragertuko zen, Stella izenarekin.

[[1694]]an, Swiftek Moor Parketik alde egin zuen. Izan ere, Templek Swiften lana balioesten bazuen ere, honek ez zuen ikusten Templeren ondoan gizartean aurrera egiteko bidea. Irlandako Elizan, [[Anglikanismo|anglikanoaanglikanoan]], apaiztu zen eta [[Belfast]] inguruko herri batean, Kilrooten hasi zen lanean. [[1699]]an, Templek berriro deitu zuen eta Moor Parkera itzuli zen bertanitzultzean Stellarekin egin zuen topo berriro, 15 urteko gazte bihurtuta.

Urte horretan bertan, Berkeley kondearen idazkari eta [[kapilau]] izateko eskaintza jaso eta onartu zuen. Hala ere, [[Irlanda|Irlandara]] heltzean idazkaritza beste batek hartu zuela jakin zuen. Dena den, [[Irlanda|Irlandako]] hainbat elizen ardura hartu zuen, Berkeley kondearen kapilautzarekin batera. Kapilau moduan denbora luze egon zen [[Dublin|Dublinen]], kondeakondearekin [[1701]]eko apirilean [[Ingalaterra]]ra itzuli arte, berarekin joan zelako.

Urte bereko [[Irail|irailean]] [[Irlanda]]ra Stellarekin bueltatu zen, ordurako 20 urteko neska gaztea zen. Misterio handia dago Stellarekiko harreman horretan. Batzuek uste dute [[1716]]an ezkondu zirela isilpean, baina ez da froga argirik aurkitu. Dena den, ukaezina da maitasun handia egon zela bien artean, bizitza osoan iraun zuena. [[1728|1728.]] urtean Stella hil zenean [[depresio]] larria eduki zuen Swiftek. Garaiko arazo politiko eta sozialek kezka handia sortu zioten, eta horren erakusgarria da ''Proposamendu apal bat'' <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ibinagabeitia Proiektua / Xaguxarra-1 (1980)|url=https://andima.armiarma.eus/xagu/xagu0124.htm|aldizkaria=andima.armiarma.eus|sartze-data=2018-12-12}}</ref> testua, [[1729]] urtekoa; bertan modu [[Ironia|ironikoan]] irlandar jendearen egoera latza eta pairatzen zituen gabeziak salatu zituen.

''Gulliverren bidaiak''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jonathan Swift - Gulliver-en bidaiak|url=https://www.armiarma.eus/unibertsala/swift/|aldizkaria=www.armiarma.eus|sartze-data=2018-12-12}}</ref> liburuak, askotan umeentzako abenturazko liburu gisa hartua izan bada ere, asmo politikoa duen testua da.  Jonathan Swiftek gizartearen kritika egin nahi du, europar gobernuen inguruan ikuspegi [[Satira|satirikoa]] eginez. [[Erlijio|Erlijioak]] ere gaiahartzen diraditu gaitzat, haien arteko ezberdintasun txikiak nola puzten diren salatuz. Liburuan zehar leku desberdinak aurkezten eta deskribatzen dira: nolajendearen bizi den han jendeabizimodua, nolakodituzten arazoak dituen... Leku horiek garaiko errealitate sozialaren [[karikatura]] moduan aurkezten dira, alde kritikagarriak azaleratuz. Hausnarketa ugari dago, gizartearen antolaketari eta boterearen erabilerari buruzkoak.

[[Miguel de Cervantes|Cervantesek]] zalduneria[[Zalduntza liburu|zalduntza liburuen]] parodia egin zuen bezala, ''Gulliverren bidaiak'' liburuan Jonathan Swiftek bere garaian modan zeuden [[Bidaldi liburu|bidai liburuen]] imitazio parodikoa egin zuen. Liburua lehen pertsonan kontatua dago, eta “Gulliver” izena soilik tituluan irakur dezakegu. Elkarrizketarik ez dago estilo zuzenean, zehar estiloa da nagusi.

Bere sozietatearengizartearen eraginez bere izaera [[Misantropia|misantropikoa]] bihurtu zen, hau da, pertsonak gorrotatzen zituen eta bakarrik egoteko beharra zeukan.

Gulliverren bidaiak liburuak lau zati ditu, lau [[bidaia]] kontatuz eta bakoitzean lurralde berri bat aurkituz:

* 1. bidaia:, [[Lilliput|Liliputera]], horbertan ipotxez ipotxenosatutako gizarte bat ezagutzen du.

* 2. bidaia:, [[Brobdingnag|Brobdingnagera]], zatibertako honetanbiztanleak [[Erraldoi (mitologia)|erraldoienerraldoiak]] gizarte batean bizi dadira.

Gulliverrek bisitatzen dituen bi erresuma hauetan gauza noble eta zuzenak aurkitzen ditu, eta hauek dira hain zuzen ere Swiften ustez [[Europa|Europako]] herrialdeetako [[XVIII. mendea|XVIII. mendeko]] sozietateangizartean faltan ikusten dituenak.

* 3. bidaia:, [[Asia|Asiako]] uhartetara,uharteak. leku horretanBertako gizartea garapen [[Musika|musikal]] eta [[Matematika|matematikoan]] oinarritzen zen.da, Bainabaina hauei zentzu praktiko bat eman gabe, hau da, leku horretan probak egiten zirendira etabaina aurkikuntzek ez zutendute ezertarako balio. Honekin Jonathan Swiftek kritika zuzen bat egiten dio [[Erresuma Batua|Erresuma Batuaren]] Royal Elkarteari. Irla hauetan nabarmendu beharnabarmengarria da bertako izaki batzuk, [[Struldbrug|Struldbrugak]]''',''' [[Hilezkortasun|hilezkorrak]] zirela,direla. hauHau Gulliverentzat ikaragarria da baina denborarendenbora ondoriozaurrea konturatzenjoan daahala, pertsona hauek zahar egiten joaten direla eta gaixotasunak sufritzen dituzteladituztenaz konturatzen da. Honekin idazleak esan nahi digu [[heriotza]] gauza on eta naturala dela esan nahi du.

* 4. bidaia: [[Houyhnhnm|Houyhnhnmen]] uhartetara,uharteak. irlaIrla hauetan zibilizazioa [[Zaldi|zaldiek]] gobernatzen zutendute, zaldi garatuak, hizkuntza garatu bat dutenak. Zaldiek [[Yahoo (literatura)|Yahoo-ak]], gizaki antzekoak, morroi moduan hezten dituzte. Gulliver beraiekin bizitzean zaldi horien gizartearen perfekzioaz konturatzen da.

* ''[[Gulliverren bidaiak]]'' (''Gulliver's Travels'' (edo ''Travels Into Several Remote Nations Of The World, In Four Parts. By Lemuel Gulliver, First A Surgeon, And Then A Captain Of Several Ships''), [[1726]].