XVIII. mendea: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
→‎Gaiak: lanean
139. lerroa:
Nekazaritzaren iraultzarekin batera biztanleria asko hazi zen. Alde batetik, garai bateko peoi eta zerbitzariak nahiko independenteak ziren nekazaritzako artisautza enpresetan, eta familia bat sortu ahal izan, lehen ez bezala. Bestalde, pertsona gutxiago hil ziren gosez, eskualdeko uzta txarrak errazago konpentsatu zitezkeelako beste eskualdeetako erosketekin. [[Merkatu|Merkatuan]] saldutako merkantziak askoz kopuru handiagoetan zeuden eskuragarri, belar-laboreen gero eta kopuru erregular gehiago ekoizten baitziren, eta horrek norberaren beharrak gainditzen zituen. Ingalaterran eta Frantzian [[Haurren heriotza tasa|haurren hilkortasuna]] gutxitu izanak, non haurren %30 eta %50 artean hiltzen diren bost urte bete aurretik, biztanleriaren hazkundean ere lagundu zuen. Azken mendeetan Europa tarte erregularretan astindu zuten izurri [[Izurri|izurriteak]] gutxitu egin dira mende honen joanean<ref name=":1" />.
 
Europako herrialde gehienak, merkantilismoaren printzipioei jarraituz, beren ekonomiak sustatzen saiatzen dira, azpiegiturak garatuz, merkataritza eta industria nazionalari lagunduz eta atzerriko lehia [[Muga-zerga|arantzelen]] bidez isolatuz. [[Errepide]] eta [[Ubide|ubideen]] eraikuntza handitzeak merkataritzari mesede egin zion. Gainera, zientzia nautikoaren aurrerapen tekniko eta zientifikoek nabigazioaren eraginkortasuna hobetu dute. Munduko ekonomiaren [[Diru|monetarizazio]] gero eta handiagoa nazioarteko merkataritzaren beste zutabe bat da. Europarrek rol nagusia hartu zuten honetan, nahiz eta eskualde guztietan nagusi ez izan. Europako merkataritza-erakundeen finantza-sendotasuna, egitura profesionalak eta oldarkortasuna bakarrak ziren munduan; horien artean [[Ekialdeko Indietako Herbeheretar Konpainia]] (VOC) zen handiena mende erdia . Itsasoz haraindiko inportazioetatik %32 Atlantikotik zetorren, %12 Asiatik eta %1 eta %5 artean Ekialde Hurbiletik. Ehunek, [[Azukre|azukreak]], [[Te (infusioa)|teak]] eta [[Kafe|kafeak]] [[Espezia|espeziak]] ordezkatu zituzten, atzerriko inportatutako produktu garrantzitsuenak bezala. Nazioarteko merkataritza Europako inperioentzat garrantzitsua bazen ere, Europako inportazioak garrantzitsuagoak ziren haientzat, Errusia baitzen Mendebaldeko Europaren bazkide komertzial nagusia<ref name=":2">{{Erreferentzia|abizena=Kleinschmidt, Christian, 1961-|izenburua=Wirtschaftsgeschichte der Neuzeit : die Weltwirtschaft 1500-1850|url=https://www.worldcat.org/oclc/973553728|edizioa=Originalausgabe|isbn=9783406708008|pmc=973553728|sartze-data=2019-11-07}}</ref>.
 
Ehungintza industria nazionala munduko lehiatik babestu eta ekoizpen industriala handitzean, britainiarrek hain etekin ekonomiko maila altua lortu zutenez, merkataritza askera aldatzea erabaki zuten mende amaieran. Europako gainerako lekuetan baino lehenago, estatuaren aurrean enpresa askatasunen alde gero eta gehiago borrokatzen zuten taldeak osatu ziren uhartean. [[Adam Smith|Adam Smithek]] oinarri teorikoa eman zien askatasunerako asmo horiei. Britainiarrez gain, holandarren merkataritzako flota, tradizionalki merkataritza librearen menpe zegoena, munduko ozeanoetan oso ondo ordezkatuta zegoen, merkatu askotan merkatu-kuota galdu arren. Beste sektore batzuetan izandako galera ekonomikoek [[Amsterdam|Amsterdamgo]] igoera orekatu zuten, mailegu eta bonuen finantza gune nagusi bihurtzeko.
 
Industria Iraultza eta bere nahasmendu ekonomiko eta sozial handiak Britainia Handian hasi ziren. Nekazaritza iraultzaren ondorioz lan indar handia askatzeaz gain, aldez aurreko betekizun garrantzitsuak ziren berrikuntza tekniko garrantzitsuak eta ikatza energia iturri gisa sustatzea. Egur eskasiaren ondorioz, ikatza gero eta gehiago erabiltzen zen berogailurako erregai gisa Ingalaterran joan den mendean. Mende honetan, ikatza errazago atera zitekeen lurrun makinaren laguntzarekin. Hainbat berrikuntzek burdinazko eskala handian ekoizteko koke moduan erabiltzea ahalbidetu zuten. Ehungintzako zenbait asmakizunek, hala nola [[Spinning Jenny|Spinning Jennyk]], Britainia Handiarentzat hain garrantzitsua zenak, hari eta ehun kantitate handiagoak ekoiztea ahalbidetu zuten eskulan kopuru jakin batekin. Britainia Handia gai izan zen industrializaziorako behar ziren kapital kantitate handiak biltzeko, bere merkataritzaren eta Londresko banku-sistemaren funtzionamendu egokiaren bidez. Mende amaieran, lehen industrializazio zantzuak agertu ziren Frantzia iparraldean, [[Flandria|Flandrian]] eta Alemaniako eskualde batzuetan<ref name=":2" />.
 
<center><big>'''Industria iraultzaren asmakuntzak'''</big></center>