XVIII. mendea: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
42. lerroa:
[[Industria Iraultza]] ez zen soilik [[Ingalaterra]]n sortu<ref name=":0" />, baina garrantzi handieneko prozesua bai eman zen bertan. Hainbat faktorek parte hartu zuten horretan, eta haren deskribapena gai historiografiko garrantzitsuenetako bat da. Faktore tekniko gisa, funtsezko [[lehengai]]en eskuragarritasun handiena zuen herrialdeetako bat zen, batez ere [[ikatz]]a, Industria Iraultza goiztiarraren motor nagusia izan zen [[lurrun-makina]] elikatzeko ezinbesteko minerala, baita [[siderurgia]]ko labe handiak ere, XIX. mendearen erdialdetik sektore nagusia. [[Egur]]raren aldean duen abantaila, erregai tradizionala, ez da [[bero-ahalmen]]a, baizik eta horniduraren jarraitutasunean duen aukera soila: zura, [[iturri berriztagarri]]a izan arren, [[deforestazio]]ak mugatzen du; ikatza, erregai fosila eta, beraz, berriztaezina, erreserben agortzeak bakarrik mugatzen du, eta horren hedadura zabaldu egiten da prezioa eta erauzteko aukera teknikoak kontuan hartuta.
Faktore ideologiko, politiko eta sozial bezala, gizarte ingelesak [[XVII. mendeko krisia]] deiturikoa modu berezi batean gainditu zuen: hegoaldeko eta ekialdeko Europa monarkiak [[birfeudalizazio|birfeudalizatu]] eta [[absolutismo]]a ezartzen zituen bitartean, [[Ingalaterrako gerra zibila]]k (1642-1651) eta ondorengo [[Iraultza Loriatsua]]k (1688) [[monarkia parlamentario]] baten ezarpena ekarri zuten ([[John Locke]]ren liberalismoak ideologikoki definitua<ref>{{Erreferentzia|abizena=Hirschmann, Nancy J.|izenburua=Gender, class, and freedom in modern political theory|argitaletxea=Princeton University Press|data=2008|url=https://www.worldcat.org/oclc/438653457|isbn=9781400824168|pmc=438653457|sartze-data=2019-11-07}}</ref>) [[botereen banaketa]]n, [[norbanako]]aren [[askatasun]]ean eta [[enpresaburu]] pribatuarentzat berme nahikoak ematen zituen [[segurtasun juridiko]]ko mailan oinarritua; horietako asko beste nazio batzuetan onartu ez ziren [[disidente erlijioso]]en gutxiengo aktiboen artean sortu ziren ([[Max Weber]]ren tesiak esplizituki lotzen ditu ''[[Etika protestantea eta kapitalismoaren izpiritua]]''<ref>{{Erreferentzia|izena=Andrew M.|abizena=McKinnon|izenburua=Elective Affinities of the Protestant Ethic: Weber and the Chemistry of Capitalism|orrialdeak=108–126|hizkuntza=en-US|data=2010-03|url=https://doi.org/10.1111/j.1467-9558.2009.01367.x|aldizkaria=Sociological Theory|alea=1|zenbakia=28|issn=0735-2751|doi=10.1111/j.1467-9558.2009.01367.x|sartze-data=2019-11-07}}</ref>) eta sintoma garrantzitsua izan zen [[patente industrial]]en sistemaren garapen ikusgarria.
Faktore [[geoestrategia|geoestrategiko]] gisa aipatu daiteke itsasoan izan zuen nagusitasuna. 1707an Eskoziarekiko Batasun Agiria eta 1800ean Irlandarekiko Batasun Agiria sinatu ondoren ([[1798ko irlandar matxinada]]ren porrotaren ondoren) Eskozia eta Irlandarekiko batasuna lortu zuen. Itsas flota garrantzitsua eraiki zuten, [[Utrechteko Ituna|Utrechteko Itunetik (1714)]] eta [[Trafalgarko gudua]]z geroztik (1805) modu eztabaidaezinean itsasoan nagusi bihurtu zen. Benetako [[talasokrazia]] itsasoen eta inperio zabal baten jabe Ameriketako Estatu Batuetako Independentzia Gerran (1776-1781) emantzipatutako koloniak galdu ziren arren, besteak beste, Indiako azpikontinenteko lurraldeak kontrolatzen zituen, bere industriarako lehengai iturri garrantzitsua zena. Bereziki [[ehungintza]] elikatzen zuen [[Kotoi|kotoia]], baita metropoliko produktuentzako merkatu gatibua ere. ''[[Rule Britannia]]'' (1740) abesti patriotak ondo laburbiltzen zuen: ''rule the waves'' (olatuak gobernatu).
==== Frantzia ====
| |||