12:31, 28 urria 2019ko berrikusketa aldatu Irati Rodrigo (eztabaida \| ekarpenak) 44 edits No edit summary Etiketa: Ikusizko edizioa ← Aurreko ezberdintasuna		20:25, 28 urria 2019ko berrikusketa aldatu desegin Koldo Biguri (eztabaida \| ekarpenak) Administratzaileak 9.651 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: {{Banner\|Tartaloren irudikapena.jpg}} [[Fitxategi:(6) Flaxman Ilias 1793, gestochen 1795, 186 x 358 mm.jpg\|thumb\|400px\|<center>Greziar mitologiako irudi bat.]] '''Mitologia''' gizarte batek dituen mitoen edo kontakizun tradizionalen multzoa da. Mitoetan aspaldiko kontakizunetako gertaera eta pertsonaia bereziak agertzen dira; pertsonaiek askotan gizaki itxura dute, baina ezohiko dohainak ~~dauzkate. Mitoetako askok [[Antzinaroa\|antzinatean]] dute jatorria, izan ere, munduaren sorrera~~ edo ~~gauza~~ahalmenak ~~jakin batzuen zergatia azaltzen duten istorioak dira~~dauzkate. Gaur egun, mito hitza egia ez den zerbait izendatzeko erabiltzen da, baina mitoa ez da soilik istorio asmatu bat; mitoak heroi eta gertakizunei buruzko istorioak dira eta une jakin batean pertsona edo talde batek egiazkoak zirela uste izan du. Kultura bateko mitoak askotan erlijioari oso lotuta daude. Mitoetako askok {{Txp\|Antzinaroa\|antzinatean}} dute jatorria, eta munduaren sorrera edo gauza jakin batzuen zergatia azaltzen duten istorioak kontatzen dituzte. Gaur egun, mito hitza egia ez den zerbait izendatzeko erabiltzen da, baina mitoa ez da soilik istorio asmatu bat; mitoak heroiei eta gertakizunei buruzko istorioak dira eta une jakin batean pertsona edo talde batek egiazkoak zirela uste izan du. Kultura bateko mitoak askotan {{Txp\|Erlijio\|erlijioari}} oso lotuta daude. == '''Nola sortzen dira mitoak?''' ==▼ Orain dela milaka urte ez zegoen bizitza ulertzen laguntzen zuen [[Zientzia\|zientziarik]]. Jendeak ez zekien zergatik irteten zen eguzkia egunero, edo urtaroak zergatik aldatzen ziren. Jendeak [[Eritasun\|gaixotasunak]], [[heriotza]] eta natura-hondamendiak ikusten zituen, baina ez zuen zergatia ulertzen.▼ ▲== ~~'''~~Nola sortzen dira mitoak?~~'''~~ == Hortaz, istorioak eta sinesmenak asmatzen ziren mundua azaltzearren. Orokorrean, istorioak ez ziren idatziz jasotzen, antzinako kulturek ez zutelako oraindik idazkera ezagutzen; hortaz, istorioak ahoz transmititzen ziren, hau da, belaunaldiz belaunaldi kontatzen ziren, ipuinen antzera, baina haietan sineste osoa edukiz. Istorioak entzuterakoan, jendeak egiatzat jotzen zituen, eta, horrela, mitoak sinesmen bihurtu ziren. Horregatik, mitologia [[Erlijio\|erlijioari]] oso lotuta dago.▼ ▲Orain dela milaka urte ez zegoen bizitza ulertzen laguntzen zuen [[{{Txp\|Zientzia\|zientziarik]]}}. Jendeak ez zekien zergatik irteten zen eguzkia egunero, edo urtaroak zergatik aldatzen ziren. Jendeak ~~[[Eritasun\|~~gaixotasunak]], [[heriotza]] eta natura-hondamendiak ikusten zituen, baina ez zuen zergatia ulertzen. ▲Hortaz, istorioak eta sinesmenak asmatzen ziren mundua azaltzearren. Orokorrean, ~~istorioak~~kontakizun horiek ez ziren idatziz jasotzen, antzinako kulturek ez zutelako oraindik {{Txp\|idazkera}} ezagutzen; hortaz, ~~istorioak~~ ahoz transmititzen ziren, hau da, belaunaldiz belaunaldi kontatzen ziren, ipuinen antzera, baina haietan sineste osoa edukiz. Istorioak entzuterakoan, jendeak egiatzat jotzen zituen, eta, horrela, mitoak sinesmen bihurtu ziren. ~~Horregatik, mitologia [[Erlijio\|erlijioari]] oso lotuta dago.~~ == '''Mito motak''' ==▼ Komunitate bakoitzak azalpenak modu batera ematen zituenez, mitologia [[kultura]] batetik bestera aldatzen da. Hala ere, mito guztiek oinarrizko galderei erantzuna ematen saiatzen dira: Nola sortu zen mundua? Nola sortu zen bizitza? Zergatik dago gaiztakeria? ▼ ▲== ~~'''~~Mito motak~~'''~~ == Mitoek [[Lurra]]<nowiki/>ren jatorria modu askotara azaltzen dute. Kultura askotan uste da jainko ahalguztidun batek sortu zuela mundua. Beste kultura batzuek, [[Egipto]] eta [[Japonia\|Japoniako]] zibilizazioek, besteak beste, gizakiak eguzki-jainko baten ondorengoak garela uste zuten.▼ ▲Komunitate bakoitzak azalpenak modu batera ematen zituenez, ~~mitologia~~mitoak [[{{Txp\|kultura]]}} batetik bestera aldatzen dadira. Hala ere, ~~mito~~ guztiek oinarrizko galderei ~~erantzuna ematen~~erantzuten saiatzen dira: ~~Nola~~nola sortu zen mundua? Nola sortu zen bizitza? Zergatik dago gaiztakeria? ▲Mitoek ~~[[Lurra]]<nowiki/>ren jatorria~~ modu askotara azaltzen dute {{Txp\|Lurra\|Lurraren}} jatorria. Kultura askotan, uste da jainko ahalguztidun batek sortu zuela mundua. Beste kultura batzuek, [[{{Txp\|Antzinako Egipto]]\|Egipto}} eta [[{{Txp\|Japonia\|Japoniako]]}} zibilizazioek, ~~besteak beste,~~adibidez) gizakiak eguzki-jainko baten ondorengoak garela uste zuten. Gizakien jatorria azaltzeko, [[India\|Indiako]] istorio batek Izakia izeneko [[jainko]] moduko baten istorioa kontatzen zuen. Bakarrik sentitu zenean, bi zatitan banatu zen eta emakumea eta gizona sortu zituen; ondoren, seme-alabek giza arrazari hasiera eman zioten. [[Sumertar\|Sumertarrek]], [[Ekialde Hurbila\|Ekialde Hurbileko]] herri batek, lehenengo gizakiak buztinezkoak zirela uste zuten. Mito horren arabera, ur-jainkoak bere amari buztina pertsona itxurako zatitan moldatzea eskatu zion.▼ ▲Gizakien jatorria azaltzeko, [[{{Txp\|India\|Indiako]]}} istorio batek Izakia izeneko [[jainko]] moduko baten istorioa kontatzen zuen. Bakarrik sentitu zenean, bi zatitan banatu zen eta emakumea eta gizona sortu zituen; ondoren, seme-alabek giza arrazari hasiera eman zioten. ~~[[Sumertar~~{{Txp\|Sumer\|Sumertarrek~~]],~~}} [[({{Txp\|Ekialde Hurbila\|Ekialde Hurbileko]]}} herri batek,) lehenengo gizakiak buztinezkoak zirela uste zuten. Mito horren arabera, ur-jainkoak bere amari eskatu zion buztina pertsona itxurako ~~zatitan~~zatietan moldatzea ~~eskatu zion~~. Kultura askok gaiztakeriaren zergatia azaltzeko mitoak dituzte. Adibidez, [[{{Txp\|Antzinako Grezia\|Antzinako Greziako]]}} mito batek [[{{Txp\|Pandora\|Pandoraren~~]],~~}} (Lurreko lehen emakumearen,) istorioa kontatzen du. Pandorak kutxa bat ireki zuen eta gaiztakeria zabaldu zuen mundu osoan.▼ Beste mito batzuek [[{{Txp\|animalia]]}}, [[{{Txp\|landare]]}} eta naturako gertakarien zergatia azaltzen dute, eta beste asko, berriz, jainkoei buruzkoak dira. Haien jaiotzari, botere bereziei edo etsai eta munstroen aurka ~~irabazi~~irabazitako ~~zuteneko~~borrokei ~~istorioak~~buruzko kontakizunak dira, baina baita adimen edo indar harrigarriko heroiei ~~buruzko istorioak~~buruzkoak ere. Adibidez, antzinako mito greziar batek dioenez, [[Herakles]] izeneko soldadu ~~ausartak~~ausart batek ia ezinezkoak ziren [[Heraklesen hamabi lanak\|12 lan handi]] egitea lortu zuen. ~~[[Txinako Herri Errepublika~~{{Txp\|Txina\|Txinatar]]}} mitologian, Yü izeneko ~~heroi txinatarrak~~heroiak Txina salbatu zuela esaten da, uholde izugarri baten ondoren Lurra lehortu zuelako. ~~<br />~~▼ {{txp\|Euskal Herria\|Euskal Herrian}} ere badugu mitologiarik: {{txp\|euskal mitologia}}, hain zuzen ere. Bertakoak ditugu, adibidez, {{txp\|Mari}} jainkosa, {{txp\|Tartalo}}, eta beste hainbat mito.~~<br />~~▼ Hemendik kanpo ere badira ~~oso ezagun diren~~ beste mitologia batzuk, gure kulturan garrantzi handia dutenak; besteak beste, {{txp\|erromatar mitologia}} eta {{txp\|greziar mitologia}}.▼ ▲Kultura askok gaiztakeriaren zergatia azaltzeko mitoak dituzte. Adibidez, [[Antzinako Grezia\|Antzinako Greziako]] mito batek [[Pandora\|Pandoraren]], Lurreko lehen emakumearen, istorioa kontatzen du. Pandorak kutxa bat ireki zuen eta gaiztakeria zabaldu zuen mundu osoan. ▲Beste mito batzuek [[animalia]], [[landare]] eta naturako gertakarien zergatia azaltzen dute, eta beste asko, berriz, jainkoei buruzkoak dira. Haien jaiotzari, botere bereziei edo etsai eta munstroen aurka irabazi zuteneko istorioak dira, baina baita adimen edo indar harrigarriko heroiei buruzko istorioak ere. Adibidez, antzinako mito greziar batek dioenez, [[Herakles]] izeneko soldadu ausartak ia ezinezkoak ziren [[Heraklesen hamabi lanak\|12 lan]] egitea lortu zuen. [[Txinako Herri Errepublika\|Txinatar]] mitologian Yü izeneko heroi txinatarrak Txina salbatu zuela esaten da, uholde izugarri baten ondoren Lurra lehortu zuelako. <br /> ▲{{txp\|Euskal Herria\|Euskal Herrian}} badugu mitologiarik: {{txp\|euskal mitologia}}, hain zuzen ere. Bertakoak ditugu, adibidez, {{txp\|Mari}} jainkosa, {{txp\|Tartalo}}, eta beste hainbat mito.<br /> ▲Hemendik kanpo ere badira oso ezagun diren beste mitologia batzuk; besteak beste, {{txp\|erromatar mitologia}} eta {{txp\|greziar mitologia}}. [[Kategoria:Txikipedia]] [[Kategoria:Txikipedia:Gizartea]]

Txikipedia:Mitologia: berrikuspenen arteko aldeak