XVIII. mendea: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin
140. lerroa:
==== Artea eta kultura ====
XVIII. mendea artearentzat trantsizio mende bezala ikusi izan da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eighteenth-Century Europe - Art History - Oxford Bibliographies - obo|hizkuntza=en|url=https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0075.xml|aldizkaria=www.oxfordbibliographies.com|sartze-data=2019-10-22}}</ref>. Mende hasieran, aurreko mendeko estilo [[barroko]]arekin jarraitu zuten artista ugarik. Bereziki Alemaniako kultur eremuan, Errusian eta Espainian, eliza eta [[Arkitektura barrokoa|gaztelu barroko]] ugari eraiki ziren. Bere irudikapen arranditsuarekin, artelanek bezeroaren prestigioa irudikatu eta bere boterea legitimatu nahi zuten<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Die Welt im 18. Jahrhundert|argitaletxea=Mandelbaum-Verl|data=2011|url=https://www.worldcat.org/oclc/730415144|isbn=9783854763239|pmc=730415144|sartze-data=2019-10-22}}</ref>. Zenbait gunetan, barrokotik [[Rokoko|rokokoa]] garatu zen, eta Espainian [[Churrigueresco|Churriguerescoa]]. Alde batetik, elementu apaingarrien opulentzia handitzen ari zen eta, bestetik, rokoko barrokoaren simetria zorrotzarekin apurtzen ari zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Revisiting Rococo: Rethinking Asymmetry, Symmetry And Ornament - eVolo {{!}} Architecture Magazine|hizkuntza=en-US|url=http://www.evolo.us/revisiting-rococo-rethinking-asymmetry-symmetry-and-ornament/|sartze-data=2019-10-22}}</ref>. Mendearen bigarren erdian, [[Klasizismo|klasizismoa]] barrokoaren kontra-mugimendu gisa sortu zen. Artelan klasizistek apaingarriak neurriz erabiltzen zituzten. Estilo berria bereziki deigarria izan zen arkitekturan. [[Antzinate klasikoa|Antzinate klasikoari]] erreferentzia zuzena egin zion, eraikinak antzinako zutabe eta arkupeekin hornituz. Bere egitura arrazionalarekin, klasizismoa Ilustrazioan inspiratu zen. Gainera, mende honetan sortu zen [[arkeologia]] zientifikoak bultzadak eman zituen. [[Lorategi barroko|Lorategi barrokoak]] eta beren lorategi geometriko handiak, paisaia [[Ingeles lorategi|lorategi ingelesek]] ordezkatu zituzten. Naturaren irudi ideala irudikatu behar zuen paisaia sortu zuten paisajistek. Eraikin txikiek areagotu eta eszenaratu zuten irudi hori<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Die Welt im 18. Jahrhundert|argitaletxea=Mandelbaum-Verl|data=2011|url=https://www.worldcat.org/oclc/730415144|isbn=9783854763239|pmc=730415144|sartze-data=2019-10-22}}</ref>. Arkitekturan bezala, margolaritzan ere antzeko fenomenoa eman zen, barrokoarekin mende hasieran eta erromantizismo zein klasizismoarekin mende amaieran.
 
<gallery widths="170px" mode="packed">
Salon de la princesse hotel de soubise.jpg|Ceiling from salon of the [[Hôtel de Soubise]] in Paris (1735–40) by [[Germain Boffrand]]
Armchair (fauteuil à la reine) MET DP106642.jpg|German armchair; c. 1750–1760; carved and gilded beech, covered in blue damask not original to the armchair; [[Metropolitan Museum of Art]] (New York City)
Boucher Marquise de Pompadour 1756.jpg|''[[Madame de Pompadour]]''; by [[François Boucher]]; 1756; oil on canvas; 2.01 x 1.57 m; [[Alte Pinakothek]] ([[Munich]], Germany)
Fan with the garden of Chiswick villa MET DP-12912-005.jpg|British fan with the garden of Chiswick villa; 1757; kid and ivory; 26.4 x 47.9 cm; Metropolitan Museum of Art
Pantheon 2, Paris May 11, 2013.jpg|Part of the interior of the [[Panthéon]], a Parisian Neoclassical mausoleum, built between 1758 and 1765
Fragonard - swing.jpg|''[[The Swing (painting)|The Swing]]''; by [[Jean-Honoré Fragonard]]; 1767–1768; oil on canvas; height: 81 cm, width: 64 cm; [[Wallace Collection]] (London)
Jewel coffer on stand (petit coffre à bijoux) MET DP-14182-001.jpg|Jewel coffer on stand; by [[Martin Carlin]]; circa 1775; oak veneered , gilt bronze, soft-paste porcelain and other materials; 95.6 x 55.9 cm; Metropolitan Museum of Art
Jacques-Louis David, Le Serment des Horaces.jpg|''[[Oath of the Horatii]]''; by [[Jacques-Louis David]]; 1784; oil on canvas; height: 330 cm, width: 425 cm; [[Louvre]]
Vase with cover (one of a pair) MET DP103165 (cropped).jpg|Neoclassical vases with covers; 1784-1795; soft-paste porcelain; height (with cover): 47.6 cm; Metropolitan Museum of Art
Louvre
</gallery>
 
Mende hasieran [[Literatura barrokoa|literatura barrokoaren]] zatirik handiena Ilustrazioaren obrek ordezkatu zuten. Barrokoaren ikuspegi kontserbadoreena indargabetu zuten, aurrerabidean uste baikor batekin. Mundua [[Arrazoi|arrazoiaren]] laguntzaz kritikoki ikusia izatea eta tradizionala dena zalantzan jartzea eskatzen dute egileek. Barrokoarekin kontrastean, lengoaia naturala eta erraza erabili zuen poesiak. [[Literatura burgesa|Literatura burgesak]] garrantzia irabazi zuen, eta sofistikatuagoa egin zen. [[Eleberri|Eleberria]], bereziki, gero eta ezagunagoa egin zen gai eta forma berriekin, lehen [[Nobela epistolar|nobela epistolarrak]] kasu. Eztabaida politikoaz, satira itxurako laidoen irudikapenaz eta eredu politiko eta sozialen eztabaidaz gain, literatur figura batzuek irakurlea konbentzitu nahi zuten bere jokabidea alda zezan. Mende hasieran, Ilustrazioaren literaturak argudio arrazionalak erabili zituen konbentzitzeko. Ohiko estilistika-gailuak erabili zituen zenbaketa arrazional bati aurre egin ziotenean. Mendearen erdialdetik aurrera, gero eta idazle gehiagok nahi zuten beren publikoa hunkigarritasunaren bidez mugitzea, enpatiara joz. Alemaniako kulturan, [[Sturm und Drang|''Sturm und Drang''en]] egileak Ilustrazioaren [[Arrazionaltasun|arrazionaltasunaren]] aurka zeuden. Jenioaren hunkigarritasuna nabarmendu zuten. Ondoren, autore berberek antzinatasun klasikoa erabili zuten [[Weimarko klasizismoa|Weimarko klasizismoan]] eredu gisa. Beste herrialde batzuetan, Frantzian esaterako, lehen [[Erromantizismo|erromantikoak]] Ilustrazioaren arrazionaltasunaren aurkako sentimenduaren aurka zeuden.