Sabindarren euskara garbia: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
70. lerroa:
Iritziri hedatuenek "garbizaletasuna" edo "sabindarren euskara garbia" lexiakoarekin eta "hitz berriak asmatzearekin" lotzen badute ere, garbizaletasuna gramatikan ere egon daiteke.
 
Hauetako bat da euskal sintaxia edo esaldi-joskera egiteko modua. Bittor Hidalgo euskal filologoaren arabera, [[Seber Altube|Seber Altubek]] 1919-1920 urteetan atareatera zuen ''De la sintaxis vasca'' liburuan eta 1929an atera zuen ''Erderismos'' liburuan, euskal aditza bigarrengo tokian joanagatik (batez ere bikoteetan), "aditza esaldiaren bukaeran" lege bihurtu zuen, hau da, aditza zenbat eta gehiago atzeratzeko mandatua eman zuen. Altubek aterafinkatu zuen beste lege bat, galderetan galdegaia beti aditzaren aurrean ezartezarena izan zen. Hidalgoren arabera, oso esaldi laburretan erabiltzen zen joera bat, mota guztietako (esaldi luzeak, menpeko perpausak, esaldi konposatuak...) lege bihurtu zuen Altubek<ref>HIDALGO, Bittor: "Euskal joskeraren mito kaltegarriak (I)" in ''Hizpide'', 35. zkia (39-51 orr.), 1996 </ref>. Hidalgok dioenez, [[Seber Altube|Altubek]] [[Resurreccion Maria Azkue|Azkueren babesa izan zuen horretarako.]] Hidalgoren arabera, Altubek (eta Azkuek) eragin zuen euskara "Subjekua-Objetua-Aditza" rodenako hizkuntza izatea, ordura arte "Subjektua-Aditza-Ojektua" euskaraz normalagoa zenean<ref>HIDALGO, Bittor: "Euskal joskeraren mito kaltegarriak (III)" in ''Hizpide'', 37. zkia (23-31 orr.), 1996 </ref>. Hidalgoren arabera, 1900 aurreko testuetan, aditza esaldaren erdian kasuen %55ean agertzen da, eta bukaeran %28an. Hau "portzentai altua da beste hizkuntzekin konparatuz"; baina ez halako lege bat aterateko modukoa, Hidalgoren arabera <ref>HIDALGO, Bittor: "Euskaraz aditza esaldiaren atzean doala dioen legea gezurra da". Lotura: https://www.argia.eus/argia-astekaria/1921/bittor-hidalgo-euskaraz-aditza-esaldiaren-atzean-doala-dioen-legea-gezurra-da</ref>. Hidalgok badio baita, kasu batzuetan ([[Juan Antonio Mogel|Mogelen]] ''Peru Abarka'' eleberrian, [[Txomin Agirre|Txomin Agirreren]] ''Auñamendiko Lorea'' eleberrian...) batzuetan aditza esaldiaren aurretik jarri izan dela. Hidalgoren arabera, ez da hori normalean, "baina ez da erdarakada, Altubek esan moduan"<ref>HIDALGO, Bittor: "Euskal joskeraren mito kaltegarriak (III)" in ''Hizpide'', 37. zkia (23-31 orr.), 1996 </ref>. Hala ere, Hidalgok onartzen du Gipuzkoan [[Agustin Kardaberaz|Agustin Kardaberazek]] ere aditza atzeratzeko joera izan zuela, Altubek baino lehenago<ref>HIDALGO, Bittor: "Euskaraz aditza esaldiaren atzean doala dioen legea gezurra da". Lotura: https://www.argia.eus/argia-astekaria/1921/bittor-hidalgo-euskaraz-aditza-esaldiaren-atzean-doala-dioen-legea-gezurra-da</ref>.
 
Bittor Hidalgoren arabera, 1900 aurretikako idazle gehienek bestelako ordenean "modu klasikoan" idazten dute. Hidalgok dio Azkueren eragina erraldoia izanagatik idaazle batzuk idazkera aldatu egin zutela joskerari zegokionean, adibidez Txomin Agirek<ref>HIDALGO, Bittor: "Euskaraz aditza esaldiaren atzean doala dioen legea gezurra da". Lotura: https://www.argia.eus/argia-astekaria/1921/bittor-hidalgo-euskaraz-aditza-esaldiaren-atzean-doala-dioen-legea-gezurra-da</ref>.