Eskubaloi: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
|||
5. lerroa:
Partida bakoitzak hogeita hamar minutuko bi zati izaten ditu eta zazpi jokalariko bi talde aritzen dira jolasten (zelaiko sei eta atezaina). Zelaiak 40 metro luze eta 20 metro zabal izaten ditu. Atetik 6 metrora area bat dago eta hortik beste 3 metrora lerro etenez egindako beste bat, 9 metroko area deitua.
Gaur egun eskuz jokatzen diren kirol ugarietatik, eskubaloia da modernoena. Izan ere, joko honen arautegia [[XX. mendea|XX. mendean]] sortu zen, eta [[1936]]. urteko Berlingo [[Olinpiar Jokoak|Olinpiar Jokoetan]], egin zen famatua; garai hartan 11 jokalari izaten zituen talde bakoitzak. Geroztik, kiroldegietan jokatzen hasi da, eta talde bakoitzeko jokalarien kopurua 7 lagunera murriztu.
{{zuzendu}}
== Arauak ==
Eskubaloia, ofizialki ''Joko arauak'' deitzen diren arau batzuen arabera jokatzen da. Kirol hau, [[baloi]] edo pilota esferiko batekin praktikatzen da, non zazpi jokalariko bi taldek (sei "zelaiko jokalariak" eta atezain bat), baloia aurkariaren atean sartzeko lehiatzen diren, honela, gol bat sartuz. Partida amaieran gol gehien sartu duen taldea da irabazlea; bi taldeek [[gol]] kopuru bera markatzen badute, orduan berdinketa deklaratzen da.
Joko tipiko batean, jokalariak pilota banakako kontrolaz baliatuz eramaten saiatzen dira, edo taldekideei paseak emanez, aurkariaren ate ingurura, atezain batek defendatuta. Behin hara iritsita, pilota kontrako atean sartzen saiatuko dira, jaurtiketen bidez. Aurkariak pilotaren kontrola berreskuratzen saiatzen dira, paseak oztopatuz, baloia daraman jokalariari pilota kenduz edo bere beso eta eskuekin tiroak blokeatuz. Jokalarien arteko kontaktu fisikoa etengabea da, baina hainbat murrizketaren menpe dago. Arau nagusienaren arabera zelaiko jokalariek ezin dute [[Baloi|baloia]] oinekin ukitu. Atezainak beste inork ezin du hau egin, aurkarien taldekoek golik sar ez dezaten.
Erasotzerako orduan, erasotzen duen taldeko jokalariek ezin dute 6 metrora dagoen arean sartu eta zapaltzen badute, [[baloi]]a<nowiki/>ren posesioa beste taldearentzat da. Aldiz defenditzen duen taldeko jokalariek area zapaldu dezakete baina inolaz ere area barrutik defenditu. Hau gertatzen bada, erasotzen ari den taldeak [[penalti]] bat jaurtiko du atetik 7 metrora dagoen lerrotik. [[Penalti|Penaltia]] jaurtitzerakoan, baloia askatu baino lehen 7 metroko lerroa zapaltzen bada, penaltia baliogabetuko da eta posesioa beste taldearentzat izatera pasako da.
Beste arauetako batek, baloia talde baten eskuetan egon daitekeen denbora mugatzen du, denbora hori gaindituz gero pasiboa sortzen da eta automatikoki baloia beste taldearentzat da.
20. lerroa:
==== Atezaina ====
Atezaina da, area barruan, pilota eskuetan duela nahi dituen pausoak eman ditzakeen jokalari bakarra, erreboterik eman beharrik gabe. Beste kolore batez identifikatu behar da bere ekipazioan, gainerako jokalarienarekin alderatuta, eta pilota bere hankekin ukitu dezakeen bakarra da, baina defentsarako bakarrik (tiro bat geldiarazteko, adibidez). Eremu horretatik kanpo, zelaiko beste edozein jokalarik bezala jokatu behar du<ref>{{Erreferentzia|izena=Real Federación Española de Balonmano|abizena=|urtea=2010|izenburua=Reglas de juego|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=2013-08-16|url=https://web.archive.org/web/20130816065251/http://www.rfebm.net/upload/descargas/RFEBM%20Reglamento_SALA.pdf|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-10-08}}</ref>.
==== Erdilaria ====
31. lerroa:
Alboak erdikoaren alde banatan daude. Jokalari altuak eta indartsuak izan ohi dira, jaurtiketa indartsu batekin. 9 metroko lerrotik itxitako defentsak hausteko erabiltzen dira. Gehienetan hegalekoei laguntzen dietenak dira, hurbiltasunagatik
====
== Historia ==
=== Jatorria ===
Eskubaloiaren jatorriak ezartzeko, [[Antzinako Grezia|greziarren]] eta [[Antzinako Erroma|erromatarren]] berezko jokoekin antzekotasunak eta kontaktu puntuak bilatzen saiatzen dira ikertzaileak. Logikoa dirudi pentsatzea gizakiak bere eskuekin zuen arintasunak eraman zezakeela jada ezagutzen diren lehen zibilizazioetara bere jokoetarako erabiltzera. Eskubaloia, ordea, orain ulertzen den bezala, kirol benetan gaztea da, XX. mendeko lehen laurdena.
Edonola ere, egia da ere, antzinako Grezian "urania jokoa" egon zela, non airean mantendu behar zen sagar baten antzeko neurriko baloi bat erabiltzen zen. Literatura klasikoaren funtsezko liburuetako batean, ''[[Odisea]]'' izenekoan, [[Homero|Homerok]] jolas honi buruz hitz egiten du, eta bere protagonistetako bik pilota hodeietarantz airera nola jaurtitzen zuten eta jauzi eginez hartzen zuten azaltzen du, bere oinek lurra zapaldu aurretik. Mota honetako eszena batzuk [[1926|1926an]] aurkitu ziren [[Atenas|Atenasko]] harresian.
Ondoren, erromatarren artean ere [[Galeno|Claudio Galeno]] medikuak bere gaixoei harpastuma egitea aholkatu zien, pilota batekin eta eskuekin egiten zen modalitate bat, [[K.a. 150|K. a. 150ean]]. [[Erdi Aroa|Erdi Aroan]], Walter Von der Vogelwide [[Trobadore|trobadoreak]] "pilota jokoa" ere deskribatu zuen, baloia airean harrapatzean zetzana, orain eskubaloi jokalariek pasatzen duten antzera. Batez ere gortean praktikatzen zen, eta trobadoreek "udako lehen jokoa" bezala bataiatu zuten. Nolanahi ere, egituratu gabeko kirol praktika zen, inolako arau eta araudirik gabe<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Origen y Evolución del Balonmano (Historia del Balonmano Mundial) ~ HAND-BALL.ORG|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=2008-11-06|url=https://web.archive.org/web/20081106142247/http://www.hand-ball.org/es/historia/historia_origen_y_evolucion_del_balonmano.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-10-08}}</ref>.
=== Gaurkotasuna ===
Erdi eta Ipar [[Europa|Europan]] jokatzen ziren jolas antzeko batzuekin hasi zen eskubaloia, XX.mendean. Hasieran, urte batzuetan zehar, kanpoan jokatzen zen, eta taldeko hamaika jokalarik hartzen zuten parte; baina [[1965|1965ean]], polikiroldegietan jolastera pasatu zen. [[Alemania|Alemanian]] eta [[Austria|Austrian]] oraindik 11 jokalarirekin jokatzen da
Eskubaloi mota desberdinak daude, polikiroldegikoaz gain:
==== Hondartzan jokatutako eskubaloia ====
Normalean lau jokalarirekin eta luzeran 27 m eta zabaleran 12 m dituen zelaietan jokatzen da,
▲Normalean lau jokalarirekin eta luzeran 27 m eta zabaleran 12 m dituen zelaietan jokatzen da, arez beteta, 10 minututako bi zatitan. Botatzeko modu asko daude, eta golak nola botatzen duzun araberan, gehiago edo gutxiago kontatzen dute. Airean hartzen baduzu baloia eta lurra ikutu gabe, sartzen baduzu, bi puntu balio du. Horrekin batera, arearen limitean zaudenean eta 360 graduko buelta bat ematen baduzu beste bi puntu balio ditu. Puntu bat balio du normal botatzen baduzu.
Mini-eskubaloia▼
▲==== Mini-eskubaloia ====
Normalean bost jokalarirekin eta luzeran 20 m eta zabaleran 13 m duten zelaietan jokatzen da, kantxa batean, 10 minututako lau zatitan. Jolas mota hau umeei zuzendua da, eskubaloiaren irakaskuntzarako erabilia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Mini Balonmano|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=2008-12-20|url=https://web.archive.org/web/20081220173228/http://www.rfebm.com/MINIBAL1.PDF|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-10-08}}</ref>.
== Txapelketak ==
| |||