Olinpiar Jokoak: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
16. lerroa:
== Antzinaroko Olinpiar Jokoak ==
{{Sakontzeko|Antzinaroko Olinpiar Jokoak}}
[[Fitxategi:Olympia-stadion.jpg|thumb|314x314px|[[Olinpia]]<nowiki/>ko estadioaren hondakinak<nowiki/>]]▼
[[Olinpiar Joko moderno]]<nowiki/>en oinarria [[Antzinaroko Olinpiar Jokoak|antzinako Olinpiar Jokoetan]] dago, honela deituak [[Olinpia]] hirian ([[Grezia]]) ospatzeagatik, [[Zeus]]<nowiki/>en santutegian. [[K. a. 776]]<nowiki/>an hasi ziren ospatzen eta hamabi mendetan zehar ospatu ziren, lau urtean behin, 393. urtera arte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=olinpiko - Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa|url=http://www1.euskadi.net/harluxet/hiztegia1.asp?sarrera=olinpiko|aldizkaria=www1.euskadi.net|sartze-data=2019-10-08}}</ref>.
Lehiaketara zenbait hiri-estatuetako eta antzinako Greziako erresumetako partaideak joaten ziren. Lau urteko aldia [[Olinpiada]] bezala ezagutzen zen, greziarrek denbora neurtzeko euren unitateetako bat bezala erabili zuten. Jokoetan, parte hartzen zuten hiri-estatuen arteko gatazkak atzeratu egiten ziren kirol-lehiaketak amaitu arte. Etsaitasunen etenaldi hau bake edo su-eten olinpiko bezala ezagutzen zen. Jokoak, [[Joko Panhelenikoa]]<nowiki/>k bezala ezagutzen den ziklo baten zati izan ziren, [[Pitiar Jokoak]], [[Nemeo Jokoak]] eta [[Joko Istmikoak]] ere barne hartzen zituena<ref name=":0" />.
▲[[Fitxategi:Olympia-stadion.jpg|thumb|314x314px|[[Olinpia]]<nowiki/>ko estadioaren hondakinak]]
Jolas horietan hainbat kirol ekitaldi, [[Borroka libre|borrokaldi]] eta [[lasterketa]] egiten ziren. Lasterketak, [[Pentatloi|pentatloia]] ([[luzera jauzi]]<nowiki/>a, [[disko jaurtiketa]], [[xabalina]], oinezko lasterketa eta borroka ([[Boxeo|boxeoa]], [[Borroka libre|borroka librea]], [[Pankration|pankrazioa]]) eta zaldi-ekitaldiak izaten ziren. Hiritar greko libreek soilik har zezaketen parte; garailea bere jaioterriko [[heroi]] bilakatzen zen eta haren omenez odak eta estatuak egiten ziren. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Antzinako Greziaren handitasuna|hizkuntza=eu|data=2002-12-21|url=https://www.argia.eus/albistea/antzinako-greziaren-handitasuna|aldizkaria=Argia|sartze-data=2019-10-08}}</ref>
25 ⟶ 26 lerroa:
== Olinpiar Joko Modernoak ==
[[Fitxategi:Baron Pierre de Coubertin.jpg|thumb|258x258px|[[Pierre de Coubertin]] baroia]]
Olinpiar jokoak berpizteko interesa [[Greziaren independentzia gerra]]<nowiki/>rekin hasi zen, non greziarrek [[Otomandar Inperioa]]<nowiki/>ren aurka borrokatu zuten [[1821]]<nowiki/>ean. [[1833]]<nowiki/>an, [[Panagiotis Soutsos]] poeta eta editoreak Antzinateko Olinpiar Jokoak berrezartzea proposatu zuen<ref name=":1">{{Cite book|hizkuntza=|izenburua=A Brief History of the Olympic Games|urtea=2008|abizena=Young|izena=David C.|orrialdeak=|orrialdea=|argitaletxea=John Wiley & Sons|ISBN=978-0-4707-7775-6}}</ref>. [[Evangelos Zappas]]<nowiki/>ek lehen Olinpiar Jokoak babestu zituen [[1859]]<nowiki/>an, [[Atenas]] hiriko plaza batean ospatu zirenak. Horietan parte hartu zuten atletak, jatorriz, Grezia eta Otomandar Inperiokoak ziren. Zappasek, gainera, [[Panathinaiko estadioa]]<nowiki/>ren zaharberritzea finantzatu zuen, etorkizuneko edizioak har zitzan<ref name=":1" />.
Estadio hau [[1870]]<nowiki/>ean eta [[1875]]<nowiki/>ean izan zen olinpiar jokoen egoitza<ref name=":1" />. [[1890]]<nowiki/>ean, [[Wenlockeko Olinpiar Joko]]<nowiki/>etara joan ondoren, [[Pierre de Coubertin]] frantziar baroia [[Nazioarteko Olinpiar Batzordea]] (NOB) sortzeko inspiratu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=SI.com - Rugby School motivated founder of Games - Wednesday July 7, 2004 9:41PM|data=2012-11-03|url=https://web.archive.org/web/20121103210208/http://sportsillustrated.cnn.com/2004/olympics/2004/07/07/bc.sport.olympics.coubertin/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-10-08}}</ref>. Coubertinek [[Brookes]] eta [[Zappas|Zappasen]] lanetan oinarritu zituen bere ideiak, lau urtean behin ospatuko ziren nazioarteko Olinpiar Jokoak ezartzeko asmoz, eta [[Kongresu Olinpikoa]]<nowiki/>n aurkeztu zituen. Bilera hori [[1894]]<nowiki/>ko ekainaren 16tik 23ra egin zen, [[Parisko Unibertsitatea]]<nowiki/>n<ref>{{Erreferentzia|izenburua=I Olympic Congress - Paris 1894|hizkuntza=en|data=2019-09-06|url=https://www.olympic.org/paris-1894-olympic-congress|aldizkaria=International Olympic Committee|sartze-data=2019-10-08}}</ref>. Ekainaren 23an aho batez onartu zen Olinpiar Jokoen berpizkundea zehazten zuen ebazpen bat, gainera, hauen lehen edizioa Atenasen bi urte beranduago izango zela ezarri zen. Bi urte geroago, Coubertinek [[Vikelas]] ordezkatu zuen erakunde horretako presidente gisa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Official Report 1896 page 1|hizkuntza=en|url=https://digital.la84.org/digital/collection/p17103coll8/id/6403/rec/2|aldizkaria=digital.la84.org|sartze-data=2019-10-08}}</ref>.
=== Atenas 1896 ===
Lehendabiziko udako Olinpiar Jokoak [[1896]]an [[Atenas]]en ospatu zirenak izan zen. Bertan 12 herrialdeetako kirolariek parte hartu zuten. 1920 [[Anberes]]en egindako seigarren jokoak arte, ez zen egon zin egin eta [[bandera]]k zabaltzeko zeremoniarik. Batzuetan [[politika]] jokoekin nahasita ibili ziren; [[1936ko Udako Olinpiar Jokoak|Berlineko Olinpiadetan]] (1936) [[nazi]]en ideologia [[arrazista]]k ez zuen begi onez ikusi kirolari beltzen parte hartzea eta arrakasta; [[Munich]]ekoetan (1972) Israeleko parte hartzaileak [[Municheko sarraskia|hil zituzten]]. Kanadan (1976) Afrikar eta [[arabiar]] hemeretzi herri erretiratu egin ziren [[Zeelanda Berria]]ren parte hartzeagatik protesta egiteko. Arrazoia hau izan zen: Zeelanda Berriak Hego Afrikara ekipoa bidali izana, nahiz eta han [[apartheid]] politika erabili.
| |||