Mendebaldeko Frontea Lehen Mundu Gerran: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Sakontzeko |
1917 50% egina |
||
65. lerroa:
Ententeak udaberrian egindako azken ofentsiba [[Artoisko bigarren gudua]] izan zen. Eraso honen intentzioa Vimyko gailurra konkistatzea eta Douaiko lautada inbaditzea zen. Maiatzaren 9an frantziar 10. armada aurrera egin zuen, sei eguneko bonbardaketa eta gero, eta bost kilometro hartzea lortu zuten. Alemaniar errefortzuak kontraeraso bat egin zuten eta 10. armada bere hasierako posizioetara erretiratu behar izan ziren. Maiatzaren 15ean mugimendu guztia jada geldituta zegoen baina borroka ez zen 18ra arte amaitu.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Smith, Leonard V., 1957-|izenburua=France and the Great War, 1914-1918|argitaletxea=Cambridge University Press|data=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/50315088|isbn=0521661765|pmc=50315088|sartze-data=2019-08-03}}</ref> Maiatzean alemaniarrek [[La Ville-aux-Bois|La Ville-aux-Boisen]] frantziar dokumentu bat aurkitu zuten defentsa sistema berri bat deskribatzen zuena. Dokumentua hala zioenː Fronte oso gotortu bat leku guztietan izan beharrean, defentsa mailatan banatuko zen. Frontearen aurrealdea soldadu gutxi batzuekin defendatuko zen, lubakien postu aurreratuenetan banatuta eta atzerago hainbat bunker sistematan eta erresistentzia puntuetan ezarriko ziren. Malda handi bat bazegoen soldaduak atzealdean ezartzen ziren babestuta egoteko. Alemaniar goi-agintari batzei sistema hau gustatu zitzaien eta bere defentsetan erabiltzea erabaki zuten. Sistema honek "[[Defentsa Sakonean]]" sistema izatera garatuko zen urteekin.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Herwig, Holger H.|izenburua=The First World War : Germany and Austria-Hungary, 1914-1918|argitaletxea=Arnold|data=1997|url=https://www.worldcat.org/oclc/34996156|isbn=0340677538|pmc=34996156|sartze-data=2019-08-03}}</ref>
1915ko udazkenean "[[Fokkerren Zigorra]]" aliatuen kontra efektua izaten hasi zuen, aliatuek gerra airean ia galduta izaterako puntura arte. Aliatuen errekonozimendu hegazkinek ezin zuten hegan egin eta beharrezkoak ziren artilleriari alemaniarren posizioak non zeuden kokatuta esateko, baita etsaien gotorlekuei argazkiak ateratzeko ere. <ref name=":8">{{Erreferentzia|abizena=Campbell, Christopher, 1951-|izenburua=Aces and aircraft of World War I|argitaletxea=Blandford Press|data=1981|url=https://www.worldcat.org/oclc/7441309|isbn=0713709545|pmc=7441309|sartze-data=2019-08-03}}</ref> Hala ere, alemaniar hegazkinek ez zuten airearen kontrol osoa lortu bere defentsa taktikengatik; aliatuen posizioak ez zuten bonbardatu edo erasotu nahi, ordea, bere posizio propioak babestea nahiago zuten.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Griffith, Paddy,|izenburua=Battle tactics of the Western Front : the British Army's art of attack, 1916-18|url=https://www.worldcat.org/oclc/906804298|isbn=9780300160611|pmc=906804298|sartze-data=2019-08-03}}</ref>
=== Udazkenako ofentsiba ===
77. lerroa:
[[Erich von Falkenhayn|Erich von Falkenhaynek]] mendebaldeko frontean aurrerapen nagusi bat lortzea ezinezkoa zela erabaki zuen, eta sistema berri bat erabiltzea erabaki zuenː Frantzia garaituko zuen Frantziari hainbeste galera eraginduz gerrarekin jarraitzea ezinezkoa izateko puntura iritsi arte. Hura esan zuen bezala "Frantzia odolostuko dut".<ref>{{Erreferentzia|abizena=Knox, MacGregor.|izenburua=To the threshold of power, 1922/33 : origins and dynamics of the fascist and national socialist dictatorships. Volume 1|argitaletxea=Cambridge University Press|data=2007|url=https://www.worldcat.org/oclc/190861899|isbn=9780511355745|pmc=190861899|sartze-data=2019-08-03}}</ref> Esandakoa aurrera eramateko bi taktika berri baimendu zituen; lehena urpekariek edozein itsasontzi erasotzea eta hondoratzea izan zen, berdin ematen zuen neutrala bazen ala ez, aliatuek jasotzen zuten materialak mozteko eta bigarrena frantziarrak erasotzea galera handiak eragiteko intentzioarekin. Falkenhaynen idea azken hau lortzeko Frantziak galdu ez zezakeen leku bat erasotzea izan zen, eta baldintza guztiak betetzen zituen lekua Verdungo hiri harresitua izan zen. [[Verdun (Meuse)|Verdungo]] hiria hainbat gotorlekuz inguratuta zegoen, ezagunenak [[Douaumont]] eta [[Fort Vaux]] izanda; gainera Verdunetik [[Paris|Parisera]] zuzeneko bidea zegoen. <ref name=":5" />
Falkenhaynek 5-6 kilometroko limite bat ezarri zion fronteari artilleriaren eraginkortasuna ez galtzeko, baita kontraeraso baten eraginkortasuna txikitzeko ere. Erabili zuen beste neurri garrantzitsu bat erreserben erabilera izan zen; erreserba guztiak aldi berean borrokan sartzea ordez, gutxika-gutxika sartu zituen, soldaduei atseden hartzeko denbora emanez.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Marshall, S. L. A. (Samuel Lyman Atwood), 1900-1977.|izenburua=The American heritage history of World War I|argitaletxea=American Heritage Pub. Co.|data=[1964]|url=https://www.worldcat.org/oclc/384558|isbn=0517385554|pmc=384558|sartze-data=2019-08-05}}</ref> Erasoa prestatzen zeudenean alemaniarrek hegazkin asko kokatu zituzten fronte berri honetan frantziarren artilleriaren posizioa aurkitzeko betebeharrarekin. Maiatzean frantziarrek hainbat hegazkin ekarri zituzten eta Verdungo airea gudu-zelai berri bat bihurtu zen.<ref
=== Verdungo gudua ===
91. lerroa:
Udaberriaren hasieran Aliatuek frantziar armadak Verdungo posizioak mandenduko zituztela zalantzan zeukaten eta horregatik, presioa kentzen saiatzeko, Sommeko lurraldean eraso bat prestatzen hasi zuten. Eraso honen zama gehiena britainiar armadak jasoko zuten. Uztailaren 1ean, hainbat euridun egun eta gero britainiar armadak [[Alberteko gudua]] hasi zuten [[Pikardia|Pikardian]], 5 frantziar unitateen laguntzarekin eskuineko hegalean. Erasoa hasi baino aste bat baino lehenago bonbardaketa handia egon zen. Frantziar erasoa garaipen handia izan zen, bere unitateak esperientza handia zeukatelako; beste aldetik, britainiar erasoa ez zuen espero zen garaipena lortu bonbardaketak ahuldu behar zituen objektiboak (Lubakiak, txarrantxa...etab) ahuldu ez zituelako. Egun honetan britainiar armadak 57.000 soldadu galdu zituen, inoiz ez egun batean jasotako galerarik handiena britainiar armadan. <ref>{{Erreferentzia|abizena=Griffiths, William R.|izenburua=The Great War|argitaletxea=Avery Pub. Group|data=1986|url=https://www.worldcat.org/oclc/13126087|isbn=0895293129|pmc=13126087|sartze-data=2019-08-23}}</ref>
[[Fitxategi:Cheshire Regiment trench Somme 1916.jpg|thumb|Sommeko lubaki bat, 1916]]
Verdunen gertatutakoa eta gero ikertuta Aliatuek airean nagusitasuna izaten saiatu zuten eta hau lortuta, irailera arte alemaniar hegazkin guztiak aireatik desagertu ziren. Aliatuen garaipenaren ondorioz Alemaniar Estatu Nagusiak taktika berri bat erabiltzen hasi zuten: Hegazkin bakar bat beste baten aurka joatea ez bezala taldeetan joaten ziren.<ref
Sommeko guduaren azken zatian [[Tanke|Tankea]] agertu zen lehen aldiz.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Miles, Wilfrid, 1885-1962.|izenburua=Military operations, France and Belgium, 1916|argitaletxea=Imperial War Museum|data=1992, ©1938|url=https://www.worldcat.org/oclc/221842631|isbn=0901627763|pmc=221842631|sartze-data=2019-08-23}}</ref> Aliatuek eraso bat prestatu zuten non 13 britainiar eta 4 frantziar armada-gorputza erasoa garaipen txikia lortu zuen; tankea ez zuen behar zituen objektiboak lortu lehenak izan zirelako eta mekanikoki gerrarako prest ez zeudelako oraindik.
97. lerroa:
=== Hindenburg Lerroa ===
{{Sakontzeko|Hindenburg lerroa}}
[[Fitxategi:Hindenburg Line Map SGW Vol VIII.jpeg|thumb|
1916ko abuztuan alemaniar agintzaritza aldatu zen; Erich von Falkenhaynek boterea utzi eta gero [[Paul von Hindenburg]] eta [[Erich Ludendorff|Erich Ludendorffek]] boterea hartu zuten frontean. Agintari berriek Verdungo eta Sommeko guduak Alemaniak aurrerapenak egiteko abilidadea galtzea eragin zutela jakin errekonozitu zuten eta horregatik defentsan oinarritutako estrategiak eta taktikak erabili zituzten, beste fronte batzuetan erasoak egiten zituzten bitartean. <ref>{{Erreferentzia|abizena=Herwig, Holger H.|izenburua=The First World War : Germany and Austria-Hungary, 1914-1918|argitaletxea=Arnold|data=1997|url=https://www.worldcat.org/oclc/34996156|isbn=0340677538|pmc=34996156|sartze-data=2019-08-23}}</ref>
▲[[Fitxategi:Hindenburg Line Map SGW Vol VIII.jpeg|thumb|Hindenburg lerroaren garaiko mapa]]
Sommeko gudua gertatzen ari zen bitartean Noyon Irtenunearen atzean gotorleku-sistema bat eraiki zuten, "Hindenburg Lerroa" izena zuena. Gotorleku hauen funtzionamendua [[Eingreif Dibisio|Eingreif Dibisioetan]] oinarrituta zeuden.<ref name=":7">{{Erreferentzia|abizena=Wynne, G. C. (Graeme Chamley), 1889-|izenburua=If Germany attacks : the battle in depth in the West|argitaletxea=Greenwood Press|data=1976|url=https://www.worldcat.org/oclc/2387700|isbn=0837150299|pmc=2387700|sartze-data=2019-08-23}}</ref> Hindenburg Lerroaren eraikieraren arrazoi nagusia frontea txikitzea izan zen; 10 dibisio aske uztea lortu zuten atzeratzean. Gotorleku sistema honek Arrasetik iparrean St. Quentinera hegoan zihoan eta 50km txikitu zuen frontea.<ref name=":7" /> 1916ko azaroan britainiar hegazkinlariek gotorlekuen existentziari buruz ikasi zuten lehen aldiz, airetik eraikitze prozesua ikusiz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Strategy and intelligence : British policy during the First World War|argitaletxea=Hambledon Press|data=1996|url=https://www.worldcat.org/oclc/741691775|isbn=9780826430465|pmc=741691775|sartze-data=2019-08-23}}</ref>
== 1917 ==
[[Hindenburg lerroa|Hindenburg Lerroa]] alemaniar frontearen atzean 2tik 50 kilometrotara eraiki zen<ref>{{Erreferentzia|abizena=Marshall, S. L. A. (Samuel Lyman Atwood), 1900-1977.|izenburua=The American heritage history of World War I|argitaletxea=American Heritage Pub. Co.|data=[1964]|url=https://www.worldcat.org/oclc/384558|isbn=0517385554|pmc=384558|sartze-data=2019-08-24}}</ref>. Otsailaren 25ean alemaniar armadek erretiratzen hasi ziren eta apirilaren 5ean amaitu zuten, atzean [[Lur erre (estrategia)|lur errea]] utzita. Estrategia honek frantziarren eraso planak haustu zituen; Noyon Irtenunea bi hegaletatik erasotu nahi zuten baina irtenunea jada desagertuta zegoen.<ref name=":9">{{Erreferentzia|izena=Partha S.|abizena=Gupta|izenburua=International Affairs: World War I: An Outline History By Hanson Baldwin. Hutchinson, London, 1962. 182p. 21s|orrialdeak=294–294|data=1966-07|url=http://dx.doi.org/10.1177/097492846602200308|aldizkaria=India Quarterly: A Journal of International Affairs|alea=3|zenbakia=22|issn=0974-9284|doi=10.1177/097492846602200308|sartze-data=2019-08-24}}</ref> Hala ere, britainiar agintariek erasoak jarraitzea agindu zuten; atzerapen honek 1916an jasotako galerak bermatzeko konturatu zirelako.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Neiberg, Michael S.|izenburua=Warfare & society in Europe : 1898 to the present|argitaletxea=Routledge|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/56551520|isbn=0203643526|pmc=56551520|sartze-data=2019-08-24}}</ref>
[[Fitxategi:Western Front 1917.jpg|thumb|1917ko frontearen mapa]]
Apirilaren 6an, bitartean, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuak]] [[Alemaniar Inperioa|Alemaniari]] gerra deklaratu zion. 1915ko hasieran ''[[RMS Lusitania|Lusitania]]'' itsasontziaren urpekaketaren ondorioz Alemaniak urpekarien erasoak itsasontzi neutraletan gelditu zituzten; Estatu Batuak gerran sartuko zela beldur zirelako. Hala ere, alemaniar populazioa, gosez jota egonda zegoenez, urpekarien erasoa berrabiaraztea eskatu zuten, inportazioak berriz etor zezaten, eta hala, 1917ko otsailean berriz hasi zen. Kalkulatuta zuten sei hilabetetan Britainia gerratik ateratzea posiblea zela urpekarien bidez. Amerikarrak Europara iristeko urte bat baino gehiago hartuko zitzaiela ere pentsatu zuten. Urpekariek garaipen handia lortu zuten denbora batean baina britainiar itsasontziek [[konboi]] taktikak erabiltzen hastean asko murriztu ziren galerak.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Griffiths, William R.|izenburua=The Great War|argitaletxea=Avery Pub. Group|data=1986|url=https://www.worldcat.org/oclc/13126087|isbn=0895293129|pmc=13126087|sartze-data=2019-08-24}}</ref>
1917ko hasierarantz britainiar armadaren unitateen kontua frantziarren 2/3 izatera iritsi zen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Kennedy, Paul M., 1945-|izenburua=The rise and fall of the great powers : economic change and military conflict from 1500 to 2000|argitaletxea=Vintage Books|data=1989, ©1987|url=https://www.worldcat.org/oclc/18071496|edizioa=1st Vintage books ed|isbn=0679720197|pmc=18071496|sartze-data=2019-08-24}}</ref> 1917an Britainiar Armada Espedizionarioak [[Arraseko gudua|eraso bat hasi zuen Arrasen]], Kanadako armada gorputza, britainiar 5. dibisioaren laguntzarekin Vimyko gailurrean aurreratu ziren eta 1. armadak urte osoko aurrerapenik handiena lortu zuen. Azken hauen aurrerapena alemaniar errefortzuak iritzi zirenean gelditu zen, Sommen ikasitako taktikak erabilita defentsa sistema berri bat erabili zutelako. Britainiar erasoak atzeratuak izan ziren eta, Gary Sheffielden hitzetan "Ez zen inoiz egon britainiar armadan eguneroko hainbeste soldaduen galera".<ref>{{Erreferentzia|abizena=Sheffield, G. D.,|izenburua=Command and morale : the British army on the Western Front, 1914-1918|url=https://www.worldcat.org/oclc/893910187|isbn=9781473834668|pmc=893910187|sartze-data=2019-08-24}}</ref>
1916-1917ko neguan zehar alemaniar taktikak airean hobetu ziren Valenciennesen hegazkin-eskola bat irekiz, baita pistola-bikidun hegazkinak erabiltzen hastean ere. Aurrerapen honen emaitza Aliatuentzako ezin txarragoa izan zen. Arrasen egindako erasoan britainiarrek 316 hegazkin galdu zituzten, kanadiarrak 114 eta alemaniarrak 44 soilik.<ref name=":8" /> Hilabete honi "[[Apiril Odoltsua]]" izenarekin ezagutzen zaio.
=== Nivelle Ofentsiba ===
{{Sakontzeko|Nivelle Ofentsiba}}
Hilabete berean Robert Nivelle Jeneralak, frantziar armaden agintari nagusiak, ofentsiba berri bat agindu zuen alemaniar lubakien kontra eta sin egin zuen 48 hordutan gerra osoa amaituko zela. Apirilaren 16an egindako erasoa, [[Nivelle Ofentsiba]] ezizenduta ([[Aisne ibaiaren bigarren gudua]] izenarekin ere ezagutua) 1.2 milioi gizonez osatuta zegoen eta aste bat iraun zuen artilleria bonbardaketa bat eta gero hasi zen.
[[Fitxategi:The Nivelle Offensive, April-may 1917 Q69623.jpg|thumb|Nivelle Ofentsiban erabilitako tanke bat.]]
Ofentsiba txarto hasi zen lehen momentutik erasotu behar zituzten posizioak maldan kokatutako lurra zelako. Gainera, denbora oso txarra zen eta euria gelditu gabe ari zuen. Ofentsiba honetan Errusiar Armada Espedizionarioa hartu zuen parte lehen aldiz Mendebaldeko Frontean.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Cockfield, Jamie H.|izenburua=With snow on their boots : the tragic odyssey of the Russian Expeditionary Force in France during World War I|argitaletxea=St. Martin's Press|data=1998|url=https://www.worldcat.org/oclc/36969755|edizioa=1st ed|isbn=0312173563|pmc=36969755|sartze-data=2019-08-24}}</ref> Planifikazioa arazoak izan zituen alemaniarren atzerapena Hindenburg Lerrorantzen ondorioz. Ezusteko erasoa hasieran sorpresan harrapatu zuen alemaniar soldaduak baina jada galduta zegoen eta alemaniar hegazkinak frontearen alde hartara mugitu ziren azkar, aliatuei galera handiak eraginduz. Aste batean frantziarrek 120.000ko galera jaso zuten. Ofentsiba hasi baino lehen Nivellek erasoa garaipen handia ez bazen eta galerak oso latzak baziren erasoa geldituko zuela zin egin zuen baina ez zuen bete eta erasoa aurrera jarraitu zuen.<ref name=":9" />
== Erreferentziak ==
| |||