Mendebaldeko Frontea Lehen Mundu Gerran: berrikuspenen arteko aldeak

 

=== Gerra planak - Mugen gudua ===

[[Fitxategi:French bayonet charge.jpg|thumb|Frantziar baioneta karga bat, 1914]]

Mendebaldeko frontea, Europako armada nagusienak elkarren aurka borrokatu ziren lekua; armada hauek frantziarra eta alemaniarra izanda, eta baita ere, gerra erabakiko zen lekua izan zen.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=32. The War Becomes History|argitaletxea=Böhlau Verlag|data=2014-12-31|url=http://dx.doi.org/10.7767/boehlau.9783205793656.983|aldizkaria=The First World War|isbn=9783205793656|sartze-data=2019-07-21}}</ref> Belgikaren neutraltasuna [[1839|1839ko]] [[Londresko Ituna|Londresko itunean]] adostu zen, eta itun honengatik, Alemaniak errespetatu ez zuelako, Britainia Handiak gerran sartu zen haien kontra 1914ko [[Abuztuaren 4|abuztuaren 4ko]] ultimatuma eta gero. Egun berean [[Alexander von Kluck|Alexander von Klucken]] eta [[Karl von Bülow|Karl von Bülowen]] armadak Belgika erasotu zuten. [[Luxenburgo]] jada okupatua zegoen [[Abuztuaren 2|abuztuaren 2tik]]. Belgikan gertatutako lehen gudua [[Liejako setioa]] izan zen, abuztuaren 5etik 16ra. Lieja posizio oso gotortu bat zen, eta Belgikako armada adorez defendatu zuen. Hala ere, alemaniar [[artilleria]], garai hartan mundu osoko boteretsuena, hiriaren harresi eta gotorleku nagusienak ahustu zituen eta Lieja errenditu zen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Griffith, Paddy.|izenburua=Fortifications of the Western Front 1914-18|argitaletxea=Osprey|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/56644885|isbn=1841767603|pmc=56644885|sartze-data=2019-07-21}}</ref> Liejako gotorlekua erori eta gero Belgikaren armada gehiena [[Anberes|Anberesera]] atzeratu zen, [[Namur|Namurreko]] garnizioa isolatuta utziz. Belgikako hiriburua, [[Brusela]], abuztuaren 20an errenditu zen. [[Namurreko setioa]] abuztuaren 20tik 23ra iraun zuen. <ref name=":1" />

 

=== Marneko Lehen Gudua ===

Alemaniarrek erretiratzea gelditu zuten [[Aisne ibaia|Aisne ibaian]], eta hantxe bertan lurra hondeatu zuten, [[Lubaki-gerra|lubaki-gerrari]] hasiera eman zion. Alemaniarren atzeratzearen ondorioz, bi aurkako armadek bestea hegaletik erasotu saiatu zuten; mugimendu honi "[[Itsasorako Lasterketa]]" eman zitzaion. Lasterketa hau gertatzen ari zen bitartean lubaki sistemak [[Mantxako kanala|Mantxako kanalatik]] [[Suitza|Suitzako]] mugara arte luzatu zituzten. Alemaniarrek okupatutako lurrak Frantziaren burdinaren %64a zeukan, baita ikatzaren %40a, frantziar industriari arazo asko sortuz.<ref name=":2">{{Erreferentzia|abizena=Kennedy, Paul M., 1945-|izenburua=The rise and fall of the great powers : economic change and military conflict from 1500 to 2000|argitaletxea=Vintage Books|data=1989, ©1987|url=https://www.worldcat.org/oclc/18071496|edizioa=1st Vintage books ed|isbn=0679720197|pmc=18071496|sartze-data=2019-07-25}}</ref>

 

 

=== Ypresko Lehen Gudua ===

 

== 1915 ==

 

=== Verdungo gudua ===

[[Fitxategi:Battle of Verdun map.png|thumb|Verdungo guduaren mapa]]

Atzerapen honen ondorioz alemaniarrek [[Le Mort Homme|Le Mort Hommerantz]] abiatu ziren, Mosa ibaiaren mendebaldean kokatuta. Ibaiaren ertz honetan Frantziaren artilleria gehiena kokatuta zegoen eta posizio hartan babes tiro egin zezaketen alemaniarrei. Alemaniar armadek, gudu osoaren borrokarik latzenak jasan eta gero, mendixka hartu zuten maiatzaren amaierantz. Egun hauetan [[Philippe Pétain]] jenerala baztertu zuten, "defentsiboa" izateagatik eta [[Robert Nivelle]] ezarri zuten frantziar tropen agintari gisa, eraso gehiago egin zedin. Nivellen lehen agindua Douaumonteko Gotorlekua berreskuratzea izan zen, eta hala saiatu zuten maiatzaren 22an, baina alemaniarrek borroka latza eman zuten, gotorlekua babestea lortuz. Alemaniarrek kontraeraso bat antolatu zuten eta honen ondorioz Fort Vaux erori zen haien eskuetan ekainaren 7an, [[Fosgeno]] gasarekin lurra bonbardatu eta gero. Alemaniarrek kontraeraso honetan Verdungo hiritik kilometro 1era geratu ziren ekainaren 23an geldituak izan baino lehen. <ref name=":6" />

 

=== Hindenburg Lerroa ===

[[Fitxategi:Hindenburg Line Map SGW Vol VIII.jpeg|thumb|Hindenburg lerroaren garaiko mapa]]

Sommeko gudua gertatzen ari zen bitartean Noyon Irtenunearen atzean gotorleku-sistema bat eraiki zuten, "Hindenburg Lerroa" izena zuena. Gotorleku hauen funtzionamendua [[Eingreif Dibisio|Eingreif Dibisioetan]] oinarrituta zeuden.<ref name=":7">{{Erreferentzia|abizena=Wynne, G. C. (Graeme Chamley), 1889-|izenburua=If Germany attacks : the battle in depth in the West|argitaletxea=Greenwood Press|data=1976|url=https://www.worldcat.org/oclc/2387700|isbn=0837150299|pmc=2387700|sartze-data=2019-08-23}}</ref> Hindenburg Lerroaren eraikieraren arrazoi nagusia frontea txikitzea izan zen; 10 dibisio aske uztea lortu zuten atzeratzean. Gotorleku sistema honek Arrasetik iparrean St. Quentinera hegoan zihoan eta 50km txikitu zuen frontea.<ref name=":7" /> 1916ko azaroan britainiar hegazkinlariek gotorlekuen existentziari buruz ikasi zuten lehen aldiz, airetik eraikitze prozesua ikusiz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Strategy and intelligence : British policy during the First World War|argitaletxea=Hambledon Press|data=1996|url=https://www.worldcat.org/oclc/741691775|isbn=9780826430465|pmc=741691775|sartze-data=2019-08-23}}</ref>

 

== Erreferentziak ==