Ingalaterra: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
No edit summary |
||
24. lerroa:
| buru_izen1 = [[Elisabet II.a Erresuma Batukoa|Elisabet II.a]]
| buru_titulu2 = Lehen ministroa
| buru_izen2 = [[
| legebiltzar = [[Erresuma Batuko Parlamentua]]
| gentilizioa = ingeles
32. lerroa:
| web =
}}
'''Ingalaterra'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0154.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|data = 2008-05-30|izenburua= 154. araua: Europako eskualde historiko-politiko nagusiak}}</ref> [[Erresuma Batua]] sortzen duten herrialdeetako handiena da, uharteko hegoaldearen bi herenak baino gehiago hartzen baitu (130.395 km2) eta populazio osoaren % 83 (50.690.000 biztanle [[2006]]an) baitauka.▼
▲'''Ingalaterra'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0154.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|data = 2008-05-30|izenburua= 154. araua: Europako eskualde historiko-politiko nagusiak}}</ref> [[Erresuma Batua]] sortzen duten herrialdeetako handiena da, uharteko hegoaldearen bi herenak baino gehiago hartzen baitu (130.395 km2) eta populazio osoaren % 83 (50.690.000 biztanle [[2006]]an, 54.786.300 [[2015]]ean) baitauka. Halaber, pisu ekonomiko nagusia darama, BPGaren %85arekin.
Nazioarteko historian, ikaragarrizko eragina eduki du, bai ekonomiaz, [[Britainiar Inperioa]]ren bidez, baita kulturaz ere, bertako hizkuntza ([[ingeles]]a) planeta osoan hedatuena eta garrantzitsuena izanda. Askotan [[Erresuma Batua]] izendatzeko erabiltzen da, baino desegokiro. Herrialdeko beste nazioekin ([[Gales]] eta [[Eskozia]]) eta [[Irlanda]]rekin ez du beti harreman historiko onik izan.
== Banaketa administratiboa ==
69 ⟶ 68 lerroa:
== Historia ==
===Erdi Aroan===
* [[1066]]an gertatu zen [[Hastingseko gudua]], lehenengo une historiko gakoa, [[Normandia (eskualde historikoa)|normandiarrek]] inbaditu zutenean Ingalaterra, [[Gilen I.a Konkistatzailea]] bertako errege bihurtuz.
* [[1100]]ean [[Henrike I.a Ingalaterrakoa]] anglo-normandiarra bihurtu zen errege, bake aro bat ezarri ahal izan zuena.
* [[1035]]ean [[Henrike II.a Ingalaterrakoa]]k errege agintaldia hartu zuen, Plantagenet dinastiakoa, eta besteak beste Irlanda, Eskozia, Gales eta Frantziako mendebaldeko lurralde batzuk bere menpe ipini zituen.
* [[1167]]. urtea baino lehen [[Oxfordeko Unibertsitatea]] sortu zuten noizbait.
* [[1170]]ean [[Thomas Becket|Thomas Becket]] apezpikua hil zuten [[Canterburyko katedrala|Canterburyko katedralean]], Henrike II.a erregearen aginduz Eliza Katolikoaren boterea murriztu nahian.
* [[1209]]an [[Cambridgeko Unibertsitatea]] fundatu zuten.
* [[1455]] eta [[1485]] artean [[Bi Arrosen Gerra]] zibila jazo zen.
===Pizkundea===
* [[1509]]ean koroatu zuten [[Henrike VIII.a Ingalaterrakoa]], Tudor dinastiako bigarren erregea. Gales batu zuen Ingalaterrako Erresumara, eta Irlandako errege ere izendatu zuen bere burua. [[Anglikanismo]]aren hasiera ere izan zen, Erromarekin harremank apurtuz.
* [[1570]]eko [[otsailaren 25]]ean [[Pio V.a]] [[aita santu]]ak [[Elisabet I.a Ingalaterrakoa|Elisabet I.a]] erregina Eliza [[katolizismo|katolikotik]] kanporatu zuen.
===Aro Modernoa===
* [[1707]]an Eskozia batu zuten Erresuma Batura, [[Ana Britainia Handikoa]] erregina zelarik.
* [[1788]]ko [[urtarrilaren 1]]ean "[[The Times]]" egunkari ezagunaren lehen alea argitaratu zuten.
* [[1922]]an [[BBC]] telebista-konpainia sortu zuten.
* [[2014]]ko [[azaroaren 27]]rako [[David Cameron]]ek Ingalaterrako auziei buruzko eskumena diputatu ingelesei erreserbatzeko asmoa aurkeztu zuen eta horri ''EVEL, English Votes for English Laws'' (boto ingelesak lege ingelesetarako) izena jarri zion<ref>[http://www.berria.eus/paperekoa/1826/020/433216/2014-11-28/boto_ingelesak_lege_ingelesentzat.htm «S. V.»], ''Berria'', 2014-11-28</ref>.▼
▲[[2014]]ko [[azaroaren 27]]rako [[David Cameron]]ek Ingalaterrako auziei buruzko eskumena diputatu ingelesei erreserbatzeko asmoa aurkeztu zuen eta horri ''EVEL, English Votes for English Laws'' (boto ingelesak lege ingelesetarako) izena jarri zion<ref>[http://www.berria.eus/paperekoa/1826/020/433216/2014-11-28/boto_ingelesak_lege_ingelesentzat.htm «S. V.»], ''Berria'', 2014-11-28</ref>.
== Kultura ==
| |||