Bizkaiko Labe Garaiak: berrikuspenen arteko aldeak

== Historia ==

=== Aurrekariak ===

Bizkaiko burdinak garrantzi berezia izan zuen industrializazio prozesuan. Lehen aipatu diren burdinolek, eta Somorrostrotik ateratzen zen kalitate handiko metalak merkatu ona zuten Europako Atlantikoan. Gainera, [[Bilboko portua]] leku estrategikoa zen nazioarteko merkataritza hori egiteko: produkzio lekutik gertu, [[Gaztela]]ko [[artile]]aren portu naturala zen, Europan asko kontsumitzen zen produktua<ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=Luis Mª|abizena=Bilbao|izenburua=Auge y crisis de la siderometalurgia tradicional en el País Vasco (1700-1850)|hizkuntza=en|url=https://www.academia.edu/2928241/Auge_y_crisis_de_la_siderometalurgia_tradicional_en_el_Pa%C3%ADs_Vasco_1700-1850_|aldizkaria=La Economía española al final del Antiguo Régimen (M. Artola dir.). Tomo III: Manufacturas (P. Tedde ed). Alianza Editorial y Banco de España. Madrid, 1982.|sartze-data=2019-05-12}}</ref>. Barkuek artile hori garraiatzen zuten, eta burdina pisua emateko erabiltzen zuten<ref>{{Erreferentzia|izena=Aingeru|abizena=Zabala Uriarte|izenburua=Tráfico y comercio maritimo entre Ribadeo y Bilbao a finales del siglo XVIII|data=1970-01-01|url=http://dx.doi.org/10.15304/ohm.19.475|aldizkaria=Ohm : Obradoiro de Historia Moderna|alea=19|issn=2340-0013|doi=10.15304/ohm.19.475|sartze-data=2019-05-12}}</ref>, bereziki [[Ingalaterra]]ra<ref>{{Erreferentzia|izena=Éli F.|abizena=Heckscher|izenburua=Un grand chapitre de l'histoire du fer, le monopole suédois|orrialdeak=127–139|data=1932|url=https://www.persee.fr/doc/ahess_0003-441x_1932_num_4_14_1504|aldizkaria=Annales|alea=14|zenbakia=4|doi=10.3406/ahess.1932.1504|sartze-data=2019-05-12}}</ref>, baina baita [[Amerika]]ra ere<ref>{{Erreferentzia|izena=Jerónimo de|abizena=Uztáriz|izenburua=Theorica y practica de comercio y de marina en diferentes discursos ...|hizkuntza=es|data=1724|url=http://www.cervantesvirtual.com/obra/theorica-y-practica-de-comercio-y-de-marina-en-diferentes-discursos/|sartze-data=2019-05-12}}</ref>. Burdina zeramatzaten itsasontziek bueltako bidean beste produktu batzuk ekartzen zituzten, eta bide horretan garrantzia hartu zuen Bilbo-[[Cardiff]] bideak: Galesera burdina eramaten zen eta bueltan [[ikatz]]a ekarri, [[Asturias]]en produzitzen zena baino kalitate hobea zuena<ref>{{Erreferentzia|izena=Francisco Javier|abizena=IZA-GO&Ntilde;OLA DE MIGUEL|izenburua=Luces y sombras de la industrializaci&oacute;n vasca. 1880-1980 (I/II)|hizkuntza=es|url=http://www.euskonews.eus/0628zbk/gaia62803es.html|aldizkaria=www.euskonews.eus|sartze-data=2019-05-12}}</ref>. [[1856]]an egoera guztiz aldatu zen: [[Henry Bessemer]]rek [[Bessemer prozesua|bere izena daraman prozesua]] patentatu zuen<ref>{{Erreferentzia|abizena=Needham, Joseph, 1900-1995,|izenburua=Science and civilisation in China|url=https://www.worldcat.org/oclc/779676|isbn=052105799X|pmc=779676|sartze-data=2019-05-12}}</ref>. Bizkaiko burdinak askoz emaitza hobeak ematen zituen, [[fosforo]] gutxi zuelako; Erresuma Batura egindako esportazioak biderkatu ziren<ref>{{Erreferentzia|izena=M. W.|abizena=Flinn|izenburua=British Steel and Spanish Ore: 1871-1914|orrialdeak=84–90|data=1955|url=https://www.jstor.org/stable/2591781|aldizkaria=The Economic History Review|alea=1|zenbakia=8|issn=0013-0117|doi=10.2307/2591781|sartze-data=2019-05-12}}</ref>. [[1863]]tik aurrera burdinaren salmenta erraztu zen, fiskalitatea aldatzearen ondorio<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=El negocio de las minas|hizkuntza=es-ES|data=2010-05-09|url=https://www.elcorreo.com/vizcaya/v/20100509/vizcaya/negocio-minas-20100509.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2019-05-12}}</ref>.