Kongoko Estatu Burujabea: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
39. lerroa:
Bi enpresek (''Societé Anversoise du Commerce au Congo'' eta ''Anglo-Belgian India Rubber and Exploration Company'') lortu zituzten Kongoko baliabideak ([[boli]]a eta [[kautxu]]a) ustiatzeko kontzesio garrantzisuenak, eta bietan Leopoldo II.a zen akziodun nagusia. Enpresa horiek baliabideak harrapakatu zituzten, bertako biztanleak esklabo gisa erabiliz. Batzuetan, kautxu-biltzaileen emazte eta seme-alabak bahiturik edukitzen zituzten eskatutako kautxu kopurua ekarri arte. Beste batzuetan, herrixkak erre eta haurrak hiltzen zituzten, nahiko kautxu ekartzen ez bazuten.<ref name=pavla/>
Tribu buruek erresistentzia antolatu bazuten ere, ''Force Publiquek'' bortizki zapaldu zituen altxaldi horiek. Herrixketatik oihanera ihes egin ostean, matxinoek zelatak jartzen zizkioten armadari, eta su ematen zieten kautxu-sailei. Errepresalia gisa, herrixkak erre eta oihanean ezkutaturik zeuden matxinoak hiltzen zituen armadak. Balak alferrik gastatu ez zutela erakusteko,
[[1890]]ean, [[George Washington Williams]]ek Kongon ikusitako basakeriak salatu zituen arren, beste 10 urte igaro ziren eskandalua Europan lehertu arte. [[Mark Twain]] eta [[Joseph Conrad]] idazleen, [[William Henry Sheppard]] misiolariaren, [[Roger Casement]] diplomazialariaren eta [[Edmund Dene Morel]] kazetariaren txosten eta kronikei esker,
Kalkulu zehatzak egitea ezinezkoa den arren, 1885-1908 urteetan Kongoko biztanleria 10 bat milioi pertsonatan murriztu zela jotzen da; hilketak, gosea, akidura, eritasunak eta jaiotza tasaren beheraldia dira horren arrazoi nagusiak. Beste historialari batzuek 13 milioi hildako izan zirela uste dute. 23 urteko garai lazgarri hartan, Leopoldo II.ak gaitzeko aberastasuna bereganatu zuen, boli eta kautxuaren neurrigabeko ustiatzearen bitartez.<ref name=pavla/>
== Leopoldo II.aren
[[Fitxategi:ELdelCongo.jpg|thumb|250px|eskuinera|Kautxu arbolak landatzeko hutsarazitako Kongoko herrixka.]]
Ezjakintasuna, itsukeria, asmo txarrak eta arraza zuriaren nagusitasunaren ustea izan ziren kolonializazio aldi horren ezaugarriak. Horretan oinarriturik, Leopoldo II.a erregeak eta
{{aipu|(...) Afrikarrek, estatuaren eta konpainien agenteak boliz eta kautxuz hornitzeaz gain, betebehar ugari zituzten: bortxazko lanak, zamaketari-lanak, zerbitzu pertsonalak, elikagaiak eman beharra, eta zergak eta tasak ordaindu beharra. Betebehar horiek errespetatu ezean, berehala etortzen zen tokiko administrazioaren edo fabrikaren baten erantzuna.
Lurraldeen kolonializazioa justifikatzeko esklabotza amaiarazi behar zela argudiatu bazuten ere, kolonizatzaileak esklabotza-sistema horren oinordeko izan ziren. Hain zuzen, bortzazko lana legez onartu zen 1892an, errepideak eta lehenengo ekipamenduak eraikitzeko eta mantentzeko, basoak botatzeko, eta zamaketariak
Zuzeneko lekukotasun guztien arabera -bereziki misiolari protestante eta ez-belgikarrenak- afrikarrek ez zuten kolonizatzaileen mende geratu nahi (...)
Hori dela-eta kolonitzaileek
"Kolonialismoaren liburu beltza. XVI. mendetik XXI. mendera: sarraskitzetik damutzera", 2005.}}▼
▲(...) Afrikarrek, estatuaren eta konpainien agenteak boliz eta kautxuz hornitzeaz gain, betebehar ugari zituzten: bortxazko lanak, zamaketari-lanak, zerbitzu pertsonalak, elikagaiak eman beharra, eta zergak eta tasak ordaindu beharra. Betebehar horiek errespetatu ezean, berehala etortzen zen tokiko administrazioaren edo fabrikaren baten erantzuna. Konunikabide modernorik ez zegoela-eta, garraioarako zamaketariak erabiltzea legez onartu zen 1892n, eta kolonia osoan urte askoan iraun zuen, Leopoldville (gaur egun Kinshasa) et Matadi lotzen zuen trenbidea eraiki ondoren ere bai.
▲Lurraldeen kolonializazioa justifikatzeko esklabotza amaiarazi behar zela argudiatu bazuten ere, kolonizatzaileak esklabotza-sistema horren oinordeko izan ziren. Hain zuzen, bortzazko lana legez onartu zen 1892an, errepideak eta lehenengo ekipamenduak eraikitzeko eta mantentzeko, basoak botatzeko, eta zamaketariak garraiobidetzat erabiltzeko. (...).
▲Zuzeneko lekukotasun guztien arabera -bereziki misiolari protestante eta ez-belgikarrenak- afrikarrek ez zuten kolonizatzaileen mende geratu nahi (...).
▲Hori dela-eta kolonitzaileek nerurri hertsatzaile izugarriak hartu behar izan zituzten, ez soilik derrigorrezko lanak betearazteko baita matxinadei aurrea hartzeko eta erreprimitzeko ere (...).
▲"Kolonialismoaren liburu beltza. XVI. mendetik XXI. mendera: sarraskitzetik damutzera", 2005.
== Erreferentziak ==
| |||