Keops: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
No edit summary
2. lerroa:
'''Khufu''' (antzinako egiptoeraz) edo '''Keops''' ([[greziera]]z Χέοψ) [[Egiptoko IV. dinastia]]ko bigarren [[faraoi]]a izan zen, [[Egiptoko Inperio Zaharra|Egiptoko Antzinako Inperioaren]] garaian. [[K. a. XXVI. mendea|K. a. 2579]] eta [[K. a. XXVI. mendea|K. a. 2556]] bitartean gobernatu zuen.
 
[[Saqqarako Errege Zerrenda]]n eta [[Abidosko Errege Zerrenda|Abidoseko Errege Zerrendan]] '''Khufu''' izena jasotzen du. [[Herodoto]]k [[Keops]] deitua eta [[Maneton]]ek '''Sufis''' [[Sexto Julio Afrikano]], [[Eusebio Zesareakoa]] eta [[Jurgi Sintzelo]]ren arabera. [[Gizako Piramide Handia]]n bereharen benetako izena izan litekeena duten marraztutako kartutxoak aurkitu dira: '''Khnum-Khufu''' ([[Khnum]] jainkoak babesten nau).
 
[[Turingo Errege Kanona|Turineko Errege Kanonak]] 23 urteko erregealdia ematen dio, bereharen izena irakurtezina den arren. Herodotok Keopsek 50 urteko erregealdia izan zuela dio. Manetonen arabera, Sufisek 63 urteko erregealdia izan zuen (Sexto Julio Afrikanoren arabera, Jurgi Sintzeloren bertsioan).
 
== Biografia ==
[[Fitxategi:Ring of Cheops.jpg|thumb|350px|"Keopsen eraztuna". Urrezko [[eraztun]] honek Keops faraoiaren kartutxo bat marraztua du. Lehen, faraoi honena izan zela pentsatzen zen, baina orain Neferibra izeneko pertsonaia batena zela ezagutzen da, Gizako [[Isis]] eta Keopsen gurtzaren apaiz bat, [[Egiptoko Aro Berantiarra|Egiptoko aro berantiarra]] deritzon garaikoa, Egiptoko XXVI. dinastiaren edo Egiptoko XXVII. dinastiaren garaian bizi izan zena.]]
[[Snefru]] faraoiaren eta [[Hetepheres I.a]] erreginaren balizko semea. Meretites eta Henutsenekin ezkondu zen, biak piramide txikietan lurperatuak, [[Gizako Piramide Handia]]ren ondoan. Dirudienez, Keopsen seme nagusia zen [[Kauab]] ez zen bere aitaren oinordeko izateko hainaadina bizi izan, eta faraoia hil ondoren familia hiru leinutan banatu zen, horietatik hirugarrena zenetik Khafra (grezieraz [[Kefren]]) sortu zelarikzela. BereHaren semeetako lau izan ziren bereharen oinordeko bata bestearen atzean: [[Dyedefra]], Khafra edo [[Kefren]], [[Dyedefhor]] eta [[Baefra]].
 
Monarkiak bere botererik handiena Keopsen erregealdian lortu zuela frogatzen dela dirudi, bere erregealdian hartutako xedapenengatik nabari daitekeen moduan, botere osoa faraoiaren inguruan metatzeko joera zutenak. Xedapen horien artean [[chaty]] karguaren indartzea egon zen, faraoiak propio izendatua, honela ezagutzen den lehen estatu absolutistako estamentu guztien gaineko ia erabateko kontrola ziurtatuz.
17. lerroa:
 
=== Dokumentaturiko lehen iraultza ===
Antzinako Inperioko faraoi guztiek politika bera jarraitzen zutenez, gerozgero eta gorago zihoan piramideenpiramideak eta hil tenpluen eraikuntzak-tenpluek estatuaren baliabide ekonomikoak agortzea eragin zuen,zuten. Horrek monarkia ahulduzahuldu eta [[Pepi II.a]]ren erregealdiaren ondoren, herrialdea [[anarkia]]ra bultzatuz,bultzatu zuen. historiakoHistoriako lehen [[iraultza sozial]]a dokumentatua geratuzizan zen hura, [[Ipuurren Papiroa]] edo Ipuurren aieneak deritzon narrazioan jasota dagoena.
 
{{esaera|''Kanpora ditzagun gure artean dauden boteretsuak... Herrialdeak bere inguruan biratzen du, buztingile baten tornua bezala''.}}
25. lerroa:
{{sakontzeko|Gizako Piramide Handia}}
 
Herodotoren arabera: ''Keopsek Gizako Piramide Handia eraikitzea agindu zuen, bereeta alabahorretan propioaalaba prostituitzerabera ere iritsiz,prostituitu honelaegin zuen, bere piramidea eraikitzeko funtsak lortu ahal izateko... bere garaian tenplu guztiak zeuden gurtzarako itxiak, eta Egipto txirotasunik handienean zegoen, egiptoarrek gorrotatzengorrotoa zuten zutelariknagusi''.
 
Piramidearen amaiera [[K. a. XXVI. mendea|K. a. 2570ean]] datatua dago., Bereharen izena ''Khufuren ostertz argitsua'' zen.
 
Keopsek Piramide Handia eraikitzea agindu bazuenzuen, baina ez zuen esklabuekin egin, denbora askoan pentsatu izan den bezala, baizik eta ondo prestaturiko langileekin, geometrian, estereotomian (harria mozteko artea), astronomian etab...eta abarretan ezagutza handiak zituzten buruzagiek zuzenduak. Horregatik, litekeena da piramidearen eraikuntza ez izatea Keopsen erregealdiak ospea galtzearen arrazoia, baizik eta errege honek hartutako neurri erlijioso eta administratiboak, oso modu kaltegarrian eragin zutenakbaitzuten ondorengo tradizio egiptoarrean,. mendeenMendeen igaroarekin neurri horiek Keopsen irudia okertuzokertu egin zuten.
 
== Bere garaiko testigutzak ==
35. lerroa:
Herodotok Gizako ordokiko Piramide Handiaren, prozesio galtzadaren eta lurpeko ganberen eraikuntza ematen dio bere lurperaketa toki bezala balio zezaten. Hauei erantsitako tenplu, erreginen piramideak eta lubakiak ere ematen zaizkio.
 
Existitzen den Keopsen irudikapen bakarra [[Flinders Petrie]]k aurkitu zuen Khentumentiuko tenplutik gertu, [[Abidos (Egipto)|Abidosen]], [[Osiris]] jainkoaren hiri sakratua zena. [[Boli]]zko estatuatxo txikia, zazpi zentimetro inguruko altueragaraiera duena, [[Kairoko Egiptoar Museoa]]n kontserbatzengordetzen da.
 
* Zigilu inprimaketak Gizan (Kromer)
45. lerroa:
 
=== Keopsen hilobia ===
Ez da faraoiaren momia aurkitu eta Herodotoren testuak Keopsek Gizako ordokian lurpeko ganberak eraikitzea agindu zuela dio, bere lurperaketa -toki izateko.
 
{{Esaera2|Diodan bezala, hamar izan ziren prozesio galtzada horren eta piramideak altxatzen diren muinoko lurpeko ganberen eraikuntzan eman ziren urteak, ganbera horiek Keopsek bere lurperaketa -toki izan zitezen uharte batean eraikitzea agindu zituenak, -haraino NilorenNiloko ura zekarren kanal bat eramanez-eraman zuen. Bere aldetikBestalde, piramidearen beraren eraikuntzan hogei urte eman ziren (Herodoto, Historia, II. liburua, 124,4,5)}}
 
{{oinordekotza