Erreferentzia-sistema ez-inertzial: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Irudi bitan ukitu batzuk egitea falta zait. |
Bi irudi zuzendu ditut. |
||
111. lerroa:
== Eguneroko bizitzakok hiru adibide sinple ==
Jarraian, hiru erreferentzia-sistema ez-inertzialen adibideak aztertuko ditugu, eguneroko bizitzan inertzia-indarrak nola agertzen diren ulertzeko.
[[Fitxategi:
=== Higidura zirkular uniformez higitzen den sistema ===
Demagun <math>\boldsymbol \omega </math> abiadura angeluarraz biraka ari den disko edo plataforma zirkular baten zentroan pertsona bat dagoela zutik eta geldi, eskuarekin soka bati eusten, eta sokaren muturrean <math>m</math> masadun
▲[[Fitxategi:Biraka ari den sistema.png|thumb|440x440px|Biraka ari den erreferentzia-sistema ez-inertzialean kontuan hartu beharreko inertzia-indarra.]]
▲Demagun <math>\boldsymbol \omega </math> abiadura angeluarraz biraka ari den disko edo plataforma zirkular baten zentroan pertsona bat dagoela zutik eta geldi, eskuarekin soka bati eusten, eta sokaren muturrean <math>m</math> masadun bola bat duela, atleta mailu-jaurtitzaile baten antzera, alboko irudian ikusten den bezala, bola plataforman gainean geldi edukiz. Atleta horri begira, diskoarekin batera doan sistema ez-inertzialeko <math>B'</math>behatzailea egongo da, eta berak kontuan hartu beharreko indarren berri emango du. Bestetik, bigarren behatzaile bat izango dugu, plataformatik kanpo, bolaren higidura behatzen; bigarren behatzaile hori inertziala izango da, <math>B</math>. Azter dezagun nola interpretatzen duten bolaren dinamika bi behatzaile horiek.
Sistema inertzialeko <math>B</math> behatzaileak ikusiko du
Sistema ez-inertzialeko <math>B'</math> behatzaileak, ordea, geldi ikusiko du
[[Fitxategi:Balaztatzen ari den autoa.png|thumb|440x440px|Autoa balaztatzean, auto barruan doan gidariak aurreranzko inertzia-indarra sentitzen du.]]
▲Sistema ez-inertzialeko <math>B'</math> behatzaileak, ordea, geldi ikusiko du bola diskoaren zentrotik <math>R</math> distantziara, eta interpretatuko du, <math>\boldsymbol F</math> indar errealaz gain, kanporanzko <math>\boldsymbol F_{\text {z}}</math> ''indar zentrifugoak'' eragiten duela bolan, hau da, biraketaren ondoriozko ''inertzia-indar'' batek, zeinaren moduluak <math>F_{\text {z}} = m \omega^2 R</math> balio duen, indarraren moduluaren berdina. Izan ere, <math>\boldsymbol F_{\text{z}} = -\boldsymbol F</math> da, eta horrela bi indar horien erresultantea nulua da. Horrela behar zuen, zeren paltaformako behatzailearen ikuspuntutik partikula geldi baitago.[[Fitxategi:Azeleratzen ari den SEIa.png|thumb|422x422px|Autoa balaztatzean sorturiko inertzia-indarra.|alt=]]
=== Balaztatzen ari den automobilaren sistema ===
Bigarren adibidean, bidean <math>\boldsymbol v</math> abiadura konstantez dabilen autoa bat-batean frenatzen hasten den sistema ez-inertzialaren kasua aztertuko dugu. Alboko irudian goiko partean eskematikoki adierazten den moduan, frenatu aurreko egoeran autoa abiadura konstantez ari da higitzen, eta ondorioz bi sistema inertzial baliokide kontsidera ditzakegu: batetik, bide-ertzean geldi dagoen <math>SI</math> sistema, eta bestetik, autoarekin batera abiadura konstantez higitzen ari den <math>SI</math>sistema. Bi sistema horiek baliokideak dira gidariaren dinamika aztertzeko, eta sistema horiei dagokienez, norabide horizontalean gidariak ez du inolako indarrik sentitzen.
| |||