Espainiako 1812ko Konstituzioa: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Kategoria:Espainiako historia kendua HotCat bitartez |
t →Historia: Berrantolatu, zuzendu |
||
7. lerroa:
[[Gaztelania]]z, konstituzio hura [[Josef Nazaretekoa|San Josef]] egunez onartu zenez eta santu izen horren gaztelaniazko apokoristiko zabalduena ''Pepe'' denez, herritar hizkeran ''La Pepa'' ere deitzen zaio.
==
[[File:Constitución_1812.JPG|thumb|upright|1812ko Konstituzioaren gainazala]]
1812 urtean, Espainian oso egoera berezian zegoen. Alde batetik, independentzia gerra gertatzen ari zen. 1807an, Espainiak eta Frantziak fontainebleuko ituna sinatu zuten. Portugalek, merkataritza harremanak mantentzen zituen
Napoleonen benetako helburua, baina, Espainia konkistatzea zen. Herria oso haserre zegoen Godoy lehen ministroarekin eta Karlos IV.a erregearekin, krisi ekonomiko eta politikoa zela eta. 1808an, herriaren lehen altxamendua izan zen, Aranjuezko matxinada. Urte berdinean hasi egin zen [[Iberiar Penintsulako Gerra]] ("Espaniar Independentzia Gerra", gaztelaniaz gerora deitua).
Kontstituzio honetan, ez zen foruei buruzko aipamenik egin. Hala ere, argi dago foruak ez datozela konstituzioarekin. Hori dela eta, euskal probintzietako egokitze prozesua hasi zen negoziatu behar zelako. Konstituzio honekin liberalismoa ezarri eta Antzinako Erregimena abolitu zen. Espainian, Aro garaikidea hasi zen baita ziklo iraultzailea ere. Liberalismoa ezarri izan arren, absolutismoa eta liberalismoa txandakatu zirelako eta zaila izan zelako liberalismoa guztiz finkatzea. Konstituzio hau 1814 urtera arte egon zen indarrean. Urte horretan Fernando VII.a Baionatik etorri zen eta estatu kolpe bat eman zuen Valentziaren dekretuaren bitartez. Testu hau oso garrantzitzua da garaia ulertzeko, Espainiako lehenengo konstituzioa izan delako eta liberalismoaren printzipioak ezarri ziren eta Antzinako Erregimena abolitu zelako. ▼
1808an, [[Jose Bonaparte]] erregeaz aparte, Batzorde Zentral gorena eratu zen eta probintzia bakoitzeko batzordeetako ordezkaritza osatzen zuten. Erakunde horrek, gerra zuzentzeaz gain, Espainiako politika aurrera atera zuen. 1810an Batzorde Zentral Gorenak biltzeko dei bat egin zuen, erregea kanpoan zela, eta Cadizen elkartu ziren, liberala zelako eta britaniar ontzidiaren babesa zuelako. Cadizen, erreformistak, absolutistak, liberalak eta iilustratuak elkartu ziren
Konstituzioaren artikulu batzuk▼
== Konstituzioaren prestaketa eta ezarpena ==
1. Artikulua: Nazio espainiarra hemisferio bietako espainiar guztien batasuna da.▼
Konstituzio honetan, ez zen foruei buruzko aipamenik egin. Hala ere, argi dago foruak ez datozela konstituzioarekin. Hori dela eta, euskal probintzietako egokitze prozesua hasi zen negoziatu behar zelako. Konstituzio honekin liberalismoa ezarri eta Antzinako Erregimena abolitu zen.
▲
2. Art. Nazio espainiarra askea eta independientea da, eta ez da eta ezin daiteke familia edo pertsona baten ondasuna izan.▼
== 1812ko Konstituzioaren geroko oihartzuna ==
5. Art. Espainiarrak dira Espainiaren menpeko lurraldeetan aske jaio eta bizi diren guztiak, eta beren seme-alabak.▼
1812ko Konstituzioak iraupen laburra izan zuen, baina hura berrezartzeko geroko ahaleginetarako oinarria ezarri zuen, monarkiaren lurraldeko alderdi progresistarentzako erreferente bihurtu baitzen. Hala, 1820-1823ko [[Hirurteko Liberala|Hirurteko Liberalean]], konstituzio hori berrezarri egin zen.
Aldi labur horri, [[Fernando VII.a]] erregearen absolutismo aldiak jarraitu zion 1833 arte. Hura hildakoan, berriz, liberalek hartu zuten boterea, eta berriz saiatu ziren hura berrezartzen, baita egin ere 1836an ere, labur bada ere: 1837an, Espainiako beste konstituzio moderatuago batek ordezkatu zuen.
6. Art. Aberriaren maitasuna da espainiar guztien betebehar garrantzitsuenetako bat eta, aldi berean, zuzenak eta eskuzabalak ezan behar dute espainiar guztiek.▼
▲== Konstituzioaren artikulu batzuk ==
7. Art. Espainiar guztiek leial izan behar dute Konstituzioari, legeak bete eta ezarritako agintarriak errespetatu behar dituzte.▼
▲* 1. Artikulua: Nazio espainiarra hemisferio bietako espainiar guztien batasuna da.
▲* 2. Art. Nazio espainiarra askea eta independientea da, eta ez da eta ezin daiteke familia edo pertsona baten ondasuna izan.
10. Art. Espainiako lurraldera biltzen dira penintsulan eta ondoko uharteetan: Aragoi, Asturias, Gaztela Zaharra, Gaztela Berria, Katalunia, Cordoba, Extremadura, Galizia, Granada, Jaen, Leon Molina, Murtzia, Nafarroa, Euskal Probintziak, Sevilla eta Valentzia, Baleareetako eta Kanarietako uharteak, eta Afrikako koloniak. Ipar Amerikan..., Ertamerikan..., Asian.▼
▲* 5. Art. Espainiarrak dira Espainiaren menpeko lurraldeetan aske jaio eta bizi diren guztiak, eta beren seme-alabak.
12. Art. Espainiako Nazioaren erlijioa katolikoa, apostolikoerromatarra, egiazko bakarra, da eta izango da beti.▼
▲* 6. Art. Aberriaren maitasuna da espainiar guztien betebehar garrantzitsuenetako bat eta, aldi berean, zuzenak eta eskuzabalak ezan behar dute espainiar guztiek.
▲* 7. Art. Espainiar guztiek leial izan behar dute Konstituzioari, legeak bete eta ezarritako agintarriak errespetatu behar dituzte.
▲* 10. Art. Espainiako lurraldera biltzen dira penintsulan eta ondoko uharteetan: Aragoi, Asturias, Gaztela Zaharra, Gaztela Berria, Katalunia, Cordoba, Extremadura, Galizia, Granada, Jaen, Leon Molina, Murtzia, Nafarroa, Euskal Probintziak, Sevilla eta Valentzia, Baleareetako eta Kanarietako uharteak, eta Afrikako koloniak. Ipar Amerikan..., Ertamerikan..., Asian.
▲* 12. Art. Espainiako Nazioaren erlijioa katolikoa, apostolikoerromatarra, egiazko bakarra, da eta izango da beti.
== Erreferentziak ==
| |||