Lurrazal: berrikuspenen arteko aldeak

'''Lurrazala''' [[Lurra]]ren geruzarik azalekoena da. Lurrazala lurraren %1 baino gutxiago da. Bi mota daude: [[lurrazal kontinental]]a eta [[lurrazal ozeaniko]]a. Lurrazalak ez du lodiera konstantea: [[hondo ozeaniko]]etan 7 kilometroko sakonera eta [[kontinente]]etako gune menditsuetan 70 kilometroko sakonera izatera heldu daiteke. Geruza honetan, elementu ohikoenak [[silizio]]a eta [[oxigeno]]a dira. Lurrazal ozeanikoaren konposizio kimikoa nahiko homogeneoa da, kontinentala berriz mota askotako harriz osatua dago. Lurrazala prozesu igneoen ondorioz sortu da. Lurrazal kontinentala gehien bat [[granodiorita]]z osatuta dago eta lurrazal ozeanikoa gehien bat basaltoz. Propietate fisikoei dagokionez litosfera, lurrazalaz eta goi mantuaz osatuta dagoena, nahiko zurruna eta hotza da.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Tarbuck, Edward|abizena=J.|izenburua=Ciencias de la tierra una introducción a la geología física|argitaletxea=Pearson Educación|data=2005|url=https://www.worldcat.org/oclc/63530910|edizioa=8a ed|isbn=8420544000}}</ref>

 

 

Lurrazalaren tenperatura handitzen da sakonerarekin, mantuko limitean gutxi gorabehera 200&nbsp;°C-tik 400&nbsp;°C-tarako tenperaturara iritsi daiteke. Lurrazal ozeaniko zaharrenak 200 miloi urte ditu, aitzitik lurrazal kontinental gehiena ozeanikoa baino zaharrago da, 3.7 eta 4.28 mila miloi urte izan ditzake. Mantuko goiko zatia eta lurrazala, litosfera osatzen dute. Mantuko konbekzio korronteak eragiten dute plaka tektoniken mugimenduak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Crust (geology)|hizkuntza=en|data=2017-11-03|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Crust_(geology)&oldid=808568151|sartze-data=2017-11-29}}</ref> Plaka horiek mugitu egiten dira, guretzat hautemanezina izan arren. Goiko geruzan dagoen eta astenosfera deitzen zaion beste geruza ez hain trinko eta fluidoago baten gainean irristatzen dira. Ertzetan plakek bata bestearen kontra egiten dute, elkarri bultzatzen diete eta bata bestearen gainean jartzen dira, mendiak, sumendiak, lurrikarak eta bestelako erliebeak sortuz. <ref name=":1" />

Lurreko geruzetatik, lurrazala da zuzenean iker daitekeen bakarra, azaleko arroken eta zundaketen bidez lortutako arrokak aztertuz. Oraindik ezin izan da lurrazal kontinental eta ozeanikoa zeharkatzen duen zundaketarik egin, beraz sakoneko egitura eta konposizioari buruz dakigun guztia ikerketa geofisikoetatik atera da. S eta P uhinek lurrazalean zehar izandako abiaduraren bidez lurrikarak noiz eta non gertatu diren jakin dezakegu. Abiadura horiek laborategian aztertzen dira, uhinek zeharkatutako arroken konposizioa eta izaerari buruzko hipotesiak eratuz. [[Andrija Mohorovicic]] sismologoak 1910. Urtean uhin sismikoen abiadurak aztertuz, lurrazal azpian dauden [[etenune sismikoak]] definitu zituen. Lurrazal azpian dauden etenuneak uhin sismikoen abiaduran eragina dauka eta horrela lurrazal kontinentalaren eta lurrazal ozeanikoaren lodierak jakin daiteke, uhin sismikoen abiadurak ezberdinak direlako. Moho etenunea, lurrazala eta mantuaren arteko muga zehazten du, abiadura sismiko ezberdinak dituzten eremuak direlako. Etenune honen izena Andrija Mohorovicic bere aurkitzailearen omenez jarri zuten.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Apraiz Atutxa, Arturo,|abizena=1967-|izenburua=Plaka-tektonika : lurraren funtzionamendua ulertzeko teoria|argitaletxea=Udako Euskal Unibertsitatea|data=2005|url=https://www.worldcat.org/oclc/433323972|isbn=8484380750}}</ref>

 

Lurraren gainazaleko erliebeak hauek dira:

* Lurrazal kontinentala:

Ozeanoen hondoaren hedaduraren teoriaren arabera, dortsalak litosferako hausturak dira eta hortik mantuko materiala ateratzen da. Ateratako materiala laba basaltikozko koladak dira. Solidotzerakoan, lurrazal ozeanikoa eratzen du labak eta orduan, bi alboetarantz bultza egiten du. Horren ondorioz, ozeanoa zabaltzea behartzen du eta kontinenteak beraien artean urruntzea ere.<ref name=":0" />

 

3 geruzatan banatzen da:

 

 

== Ikus, gainera ==

* [[Lurraren egitura]]

 

[[Kategoria:Lurraren egitura]]