Olerkigintza: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin
1. lerroa:
{{Wikipedia1000}}
{{HezkuntzaPrograma|Literatura}}
'''Olerkigintza''', '''olertia''' edo '''poesia''' ([[greziera]]tik: ''ποίησις'', ''poiesis'', "egitea" edo "sortzea") [[literatura]]ren agerpen berezia da. [[Estetika]], [[erritmo]]a eta hizkuntzaren baliabideak erabiltzen ditu, hala nola [[eufonia]], [[sinbolismo]]a eta [[metrika]], testuaren [[esanahi]]ari gehitzeko beste geruza bat.
 
Olerkigintzak historia luzea du, [[historiaurre]]an jada [[Afrika]]n erabiltzen baitzen [[ehiza]]ri buruzko poesia, eta [[Nilo]], [[Niger]] eta [[Volta]] ibaien inguruan poesia [[panegiriko]] eta [[elegia]]tikoa garatu zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Ruth|abizena=Finnegan|izenburua=The 'Oral' Nature of African Unwritten Literature|argitaletxea=Open Book Publishers|orrialdeak=3–27|data=2012-09|url=http://dx.doi.org/10.11647/obp.0025.01|aldizkaria=Oral Literature in Africa|isbn=9781906924706|sartze-data=2019-06-04}}</ref>. Afrikan egindako lehen poema idatziak [[Piramideko Testuak|Piramideko Testuetan]] agertzen dira<ref>{{Erreferentzia|izena=James P.|abizena=Allen|izenburua=The Ancient Egyptian Pyramid Texts|argitaletxea=Society of Biblical Lit|hizkuntza=en|abizena2=Manuelian|izena2=Peter Der|data=2005|url=https://books.google.com/books?id=6VBJeCoDdTUC&pg=PA1&dq=2353+-+2323+%22pyramid+texts%22&ei=FW-BSL-rCpTyiwGJrcG8DQ&sig=ACfU3U1-mbNrZ44kBagmG86DWq7eAKXu1g|isbn=9781589831827|sartze-data=2019-06-04}}</ref>, [[K. a. XXV. mende]]an; [[Sundiataren Epika]] da garai honetako gorteko poesiaren adibiderik ezagunena<ref>{{Erreferentzia|izena=David C.|abizena=Conrad|izenburua=Searching for History in the Sunjata Epic: The Case of Fakoli|orrialdeak=147–200|data=1992|url=https://www.jstor.org/stable/3171998|aldizkaria=History in Africa|zenbakia=19|issn=0361-5413|doi=10.2307/3171998|sartze-data=2019-06-04}}</ref>. [[Mendebaldeko Asia]]n ezagutzen den olerkirik zaharrena, [[Gilgamexen epopeia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Myths from Mesopotamia : creation, the flood, Gilgamesh, and others|argitaletxea=Oxford University Press|data=2000|url=https://www.worldcat.org/oclc/47780554|edizioa=Rev. ed|isbn=0192835890|pmc=47780554|sartze-data=2019-06-04}}</ref>, [[sumeriera]]z idatzita dago. [[Eurasia]]n egindako lehen poemak abestietatik eratorriak dira, [[Txina]]ko ''[[Shijing]]'' gisa, edo [[ahozko literatura]] gordetzeko helburuarekin, [[sanskrito]]ko [[Veda]]k, [[Zoroastro]]ren [[Gatha]] edo [[Homero]]ren epikak bezala, ''[[Iliada]]'' eta ''[[Odisea]]''. [[Antzinako Grezia]]n poesia definitzen saiatu ziren, adibidez [[Aristoteles]]en ''Poetika'' bezala, [[erretorika]], [[drama]], [[abestia]] eta [[komedia]] aipatuz. Beranduago saiatu ziren beste ezaugarri batzuk biltzen, hala nola errepikapena, bertsoen forma, errima eta estetika. Poesia [[prosa]]tik bereizteko saiakera objektiboak izan ziren.
 
'''Olerkigintza''', '''olertia''' edo '''poesia''' ([[greziera]]tik: ''ποίησις'', ''poiesis'', "egitea" edo "sortzea") [[literatura]]ren agerpen berezia da.
 
Literatur jarduera horretan dabilena '''olerkaria''' edo '''poeta''' da; eta langintza hori euskaraz egiten badu, '''euskal poeta''' edo '''euskal olerkaria'''.
 
Olerkaritzaren ezaugarriak:
* Egileak bere buruari eta inguruan duen munduari begiratzean sentitzen dituen sentimenduak eta zirrarak adierazten ditu era subjektiboan.
* Hizkuntzaren erabilera berezia da. Alderdi estetikoak garrantzi handia du.
* Olerkiak laburrak izaten dira.
* Arau batzuk izaten dituzte, hots, erritmoa, neurria eta errima zehatz batzuk.
 
== Historia ==