1812ko Espainiako Konstituzioa Euskal Herrian: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
tNo edit summary |
tNo edit summary |
||
1. lerroa:
[[1812]]<nowiki/>ko [[1812ko Espainiako Konstituzioa|Espainiaren '''Cádizko Konstituzioa''']] epe labur batez ezarri zen Hego '''Euskal Herrian'''. Hala ere, tarte horretan, urte batzuk geroago ezarriko ziren egitura politiko konstituzionalen aurrekariak ezarri ziren, baita eztabaidak piztu eta tentsioak eragin ere. Konstituzio liberal horrek espainiar herriari ematen zion subiranotasunaren iturria lehen aldiz; ez zuen, baina, monarkiako edo lehenagoko beste egitura politikoren existentziarik aitortzen; beraz, ezta Euskal Herriko foru erakunde eta legeena ere, une horretan erregearen botere absolutuari ihes egiten zion jurisdikzio multzo bakarra
[[Iberiar Penintsulako Gerra|Iberiar Penintsulako Gerraren]] erdian aldarrikatu zutenean, Euskal Herria [[Napoleon Bonaparte|Napoleon Bonaparte frantses enperadorearen]] tropen okupazioaren pean zegoen. Beraz, Cádizko Konstituzioaren inguruko eztabaidak geroago piztu ziren, eta ezarpena geroago hasi zen gurean, frantses armadak kanporatu ahala. Hala ere, [[1814|1814an]] [[Fernando VII.a Borboikoa (Espainia)|Fernando VII.a erregea]] tronuratu zenean, Konstituzioa bertan behera geratu zen, eta berrezarri egin ziren [[Foruen amaiera Hego Euskal Herrian|indargabetutako euskal foru erakundeak]]. ▼
▲[[Iberiar Penintsulako Gerra|Iberiar Penintsulako Gerraren]] erdian aldarrikatu zutenean, Euskal Herria [[Napoleon Bonaparte|Napoleon Bonaparte frantses enperadorearen]] tropen okupazioaren pean zegoen. Beraz, Cádizko Konstituzioaren inguruko eztabaidak geroago piztu ziren, eta ezarpena geroago hasi zen gurean, frantses armadak kanporatu ahala. Hala ere, [[1814|1814an]] [[Fernando VII.a Borboikoa (Espainia)|Fernando VII.a erregea]] tronuratu zenean, Konstituzioa bertan behera
==Cádizko Konstituzioaren harrera Euskal Herrian==
Konstituzio haren edukia probintziek ordu arte izan zutenaren oso antzekoa zen. Horregatik, onartu zuten Bizkaiko Biltzarrek (1812ko urria) eta Gipuzkoakoek (1813ko uztaila) konstituzio hura, eta nabarmendu zuten testu haren eta probintzietako “jatorrizko eta berezko Konstituzioaren” arteko “uniformetasuna” eta “antzekotasuna”. Euskal Herriko ordezkari politiko askok, beraz, ongi ikusten zuten beren erakundeen ikuskeraren antzeko antolamendu politiko bat ezartzea, [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseauk]] zabaldutako [[Gizarte kontratu|gizarte kontratuaren]] ideiaren hurbilekoa. Arabako probintziak 1812ko urriko Batzar nagusian zin egin zuen Konstituzioa; 1813ko urrian onartu zuten [[Iruñeko Udala]]k eta [[Nafarroako Erresumako Aldundia|Nafarroako erreinuko diputazioak]]. Gorteek Konstituzioa zin egitera behartu zituzten agintari zibil, militar eta elizako guztiak, eta baita probintzietako Biltzarrak eta Nafarroako erreinuko diputazioa ere.
Konstituzioaren lehen aldia 1814ko udaberrian amaitu zen, bat-batean; iraun zuen denbora bitartea laburregia izan zen, beraz, euskal lurraldeek errejimen berriaren ondorioak ezagutzeko. Fernando VII.a Espainiara itzuli eta berehala, konspirazio bat izan zen konstituzio erregimenaren kontra, erregeak berak babestua. Ez zen bakarrik 1812an sortutako sistema liberalaren amaiera izan, baita liberal guztiena ere, era batera edo bestera sistema liberalaren alde egin zutenena alegia. Konstituzioaren alde gehien nabarmendu zirenek, Gasteizen [[Pablo de Jerica]]k esaterako, konstituzioa zabaldu eta erakunde berrietan parte hartu zutenek, espetxea, atzerriratzea eta erbestea jasan zituzten 1814az gero. Zapalkuntza horretan probintzietako agintariek –foru diputazioek– parte hartu zuten. Agintari horiek monarkia berrezartzearekin batera, 1808ko krisiaren aurretik ari ziren bezala hasi ziren lanean.
| |||