Lineazio: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
1. lerroa:
[[Fitxategi:Mineral lineazioa.png|thumb|Esfortzuen bidez garatutako mineral lineazioa.]]▼
'''Lineazioak''' arroketan agertzen diren egitura linealen multzoak dira, norabide bat erakusten dutenak. Lineazioa arroka deformatuetan eta ez-deformatuetan eman daiteke, horrela; bi mota bereizten dira: primarioa eta sekundarioa. '''Lineazio primarioa''', prozesu sedimentario zein bolkanikoetan ematen direnekin lotuta dago. Prozesu sedimentarioekin lotuta daudenak, mota askotakoak izan daitezke: higadurazko egitura sedimentarioekin lotutakoak (fluteak, groove markak, skip markak…), korronteek/paleokorronteek eratutako ohe-formak (legar errenkadak, gandor-ildaska sistemak, fosil orientatuak...), etab <ref>{{Erreferentzia|abizena=Nichols, Gary.|izenburua=Sedimentology and stratigraphy|url=https://www.worldcat.org/oclc/259754358|edizioa=Second edition|isbn=9781405135924|pmc=259754358|sartze-data=2019-05-13}}</ref>. Prozesu igneoekin lotuta daudenak, aldiz, laben fluxuen bidezko norabide-egiturak (xenolito orientatuak, kristaldutako mineral orientatuak…) izan daitezke. '''Lineazio sekundarioak''', deformazio prozesuekin lotuta daudenak dira. Terminologia dela eta, lineazioaz hitz egitean lineazio sekundarioa dela aintzat hartzen da, lineazio primarioko egiturak beste modutan aipatuz. Beraz artikulu honetan deskribatuko diren egiturak lineazio sekundariokoak izango dira, hots, deformazio-prozesuen ondorioz emandako lineazioak.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Fossen, Haakon, 1961-|izenburua=Structural geology|url=https://www.worldcat.org/oclc/946008550|edizioa=Second edition|isbn=9781107057647|pmc=946008550|sartze-data=2019-05-13}}</ref>
[[Fitxategi:Elongazio lineazioa.png|thumb|Elongazioa lineazioa garatua duen arroka baten fabrika.]]▼
== Deformazio moldakorrekin lotutako lineazioak ==
Modu moldakorrean deformatutako arroketan ematen diren lineazioak dira. Lur barnean sakonera handietan dauden materialek presio eta tenperatura izugarrien ondorioz modu moldakorrean jarduteko aukera daukate. Hauetan hurrengoak deskribatuko dira: '''mineral lineazioak''', '''elongazio lineazioak''', '''intersekzio lineazioak''' eta '''krenulazio lineazioak'''.
▲[[Fitxategi:Mineral lineazioa.png|thumb|Esfortzuen bidez garatutako mineral lineazioa.]]
=== Mineral lineazioak ===
Morfologia edo habito luzanga, prismatikoa, azikularra duten mineralak, deformazioz zein [[Presio disoluzio|presio disoluzioz]] orientazio preferente batzuetan kokatzen dira, beraz esfortzuen norabidearen berri eman dezake, mineralen norabidearekiko perpendikularki. [[Arroka metamorfiko|Arroka metamorfikoen]] propioa izaten da<ref name=":0" />.
▲[[Fitxategi:Elongazio lineazioa.png|thumb|Elongazioa lineazioa garatua duen arroka baten fabrika.]]
=== Elongazio lineazioak ===
Norabide preferente batean deformazio moldakorra jasaten duen esfera batek, elipsoide itxura hartzen du. Hau bera gertatzen da klasto, pikor, mineral, fosilekin, edota arrokak osatzen dituzten edozein gorputzekin arroken fabrikan lineazio bat sortuz<ref name=":0" />.
[[Fitxategi:Intersekzio lineazioa.png|thumb|
[[Fitxategi:Crenulation Lineation.jpg|thumb|Eskisto batean
=== Intersekzio edo ebakidura lineazioak ===
▲[[Fitxategi:Crenulation Lineation.jpg|thumb|Eskisto batean garatutako bi krenulazio lineazio ia perpendikularrak. Aldi berean ebakidura lineazioa definitzen dute ere. Nura harana, [[Uralak|Ural]] mendiak.]]
Arroka deformatu askok egitura planar bat baino gehiago barne hartzen dute eta kasu gehienetan egitura planar hauek ebaki egiten dira '''ebakidura-lineazioak''' erakutsiz. Mota asko daude, baina adibiderik ohikoena, [[eskistositate]] (<math>S_1</math>) baten eta
[[Fitxategi:Krenulazio lineazioa.png|thumb|
=== Krenulazio lineazioak ===
Arroka batzuk deformazioaren aurrean [[Anplitude Modulatua|anplitude]] txikiko mikrotolesak garatzen dituzte, hauek [[krenulazio]] izenaz ezagunak dira. Normalean mineral [[Filosilikato|filosilikatodun]] aberetsak diren arroka metamorfikoetan garatzen dira, hau da, xafla mehedun arroketan, hala nola: [[Filita|filitetan]], [[Eskisto|eskistoetan]], mikadun kuartzo-eskistoetan, etab. Mikrotoles hauen ardatzak lineazio bat definitzeaz gain krenulazioaren garapenak mineralen esfortzuen bidezko berrantolapena eragiten du: mineral luzangak tolesen alpeetan eta proportzionalagoak gontzetan<ref name=":0" />.▼
▲[[Fitxategi:Krenulazio lineazioa.png|thumb|Krenulazio mikrotolesen gontzek definitutako lineazioa.]]
▲Arroka batzuk deformazioaren aurrean [[Anplitude Modulatua|anplitude]] txikiko mikrotolesak garatzen dituzte, hauek [[krenulazio]] izenaz ezagunak dira. Normalean mineral [[Filosilikato|filosilikatodun]] aberetsak diren arroka metamorfikoetan garatzen dira, hau da, xafla mehedun arroketan, hala nola: [[Filita|filitetan]], [[Eskisto|eskistoetan]], mikadun kuartzo-eskistoetan, etab. Mikrotoles hauen ardatzak lineazio bat definitzeaz gain krenulazioaren garapenak mineralen esfortzuen bidezko berrantolapena eragiten du: mineral luzangak tolesen alpeetan eta proportzionalagoak gontzetan.
== Deformazio hauskorrekin lotutako lineazioak ==
Lineazio mota hauek deformazio hauskorreko materialetan ematen dira, hots, lurrazalean edo lurrazaletik gertu, 0-13km-ko tartean gutxigorabehera. Hainbat mota daude, hala ere guztiek amankomunean duten ezaugarri bereizgarria hauek ez-sarkorrak izatea da; hau da, ez dute berezko arroken inolako fabrika berezirik eragiten edo aldatzen. Hauen artean hurrengoak deskribatuko dira: '''faila planoetako lineazioak''' eta '''zuntz-lineazioak'''.
[[Fitxategi:Faila planoetako lineazioa.png|thumb|Faila planoan garatutatako Faila-ildasken lineazioa.]]
=== Faila-planoetako lineazioak ===
Zizaila planoetan sortutako lineazioak dira hauek, hau da; faila planoetako abrasio egiturek sortutako lineazioak. Zenbait mota daude, eta sarritan faila blokeen arteko desplazamendu erlatiboaren noranzkoaren esanguratsuak dira. Hauen artean faila-ildaskak eta faila-zuntzak ageri daitezke. '''[[Faila-ildaskak]]''', abrasioaren ondoriozko arraste-markak dira. Hauen tamaina oso handia bada faila-artekak deritze. '''[[Faila-zuntzak]]''', izugarrizko abrasioaren ondorioz desplazamenduarekiko paraleloan eta modu linealean ageri diren mineralak dira, adibidez [[kaltzita]] [[Kareharri|kareharrietan]] garatutako failetan<ref name=":0" />.▼
▲[[Fitxategi:Intersekzio lineazioa.png|thumb|S0 (geruzapena) eta S1-en (klibajea) bitartez definitutako intersekzio lineazioa L (gorriz markatuta).]]
▲Zizaila planoetan sortutako lineazioak dira hauek, hau da; faila planoetako abrasio egiturek sortutako lineazioak. Zenbait mota daude, eta sarritan faila blokeen arteko desplazamendu erlatiboaren noranzkoaren esanguratsuak dira. Hauen artean faila-ildaskak eta faila-zuntzak ageri daitezke. '''[[Faila-ildaskak]]''', abrasioaren ondoriozko arraste-markak dira. Hauen tamaina oso handia bada faila-artekak deritze. '''[[Faila-zuntzak]]''', izugarrizko abrasioaren ondorioz desplazamenduarekiko paraleloan eta modu linealean ageri diren mineralak dira, adibidez [[kaltzita]] [[Kareharri|kareharrietan]] garatutako failetan.
=== Zuntz-lineazioak ===
Lurrazalean maiz arrakalak sortzen dira, hauek hauspeatutako mineralez bete daitezke arrakalaren orientazioa jarraituz eta honela lineazio bat sortuz, mineral lineazio moduan sailkatu ohi da ere. Orientazioa definitzen dituzten mineralak hurrengokoak izaten dira normalean: [[Kuartzo|kuartzoa]], [[antigorita]], [[Aktinolita|aktonolita]], [[gypsum]] eta [[Anhidrita|anhidrita.]] Zuntz kurbatuak ere ikustea nahiko arrunta da, honen esanahia arrakalaren norabide aldaketa bat egon dela izan daiteke<ref name=":0" />.
== Lineazio mota bereziak: boudin eta mullion lineazioak ==
| |||