|
[[Fitxategi:Beeth 4 Mv.jpg|thumb|360px|Beethovenen Bederatzigarren Sinfoniako lau mugimenduen hasierak.]]
'''Sinfonia''' [[Txikipedia:{{txp|Orkestra|orkestrarentzat]]}} idatzitako musika-lan mota bat da, XVIII. mendean agertu zena, eta [[Txikipedia:{{txp|Sonata|sonata-egitura]]}} edo forma duena. Sinfoniak egiteagatik, oso ezagunak dira [[Txikipedia:{{txp|Mozart|Mozart]]}}, [[Txikipedia:{{txp|Haydn|Haydn]]}} eta [[Txikipedia:{{txp|Beethoven|Beethoven]]}}.
Sinfoniak hiru edo lau zati desberdin izaten ditu, "mugimendu" izenez ezagutzen direnak:
* ''Allegro'' mugimendua, sonata-forman. Hiru denbora desberdin ditu: '''azalpena-garapena-berrazalpena'''. Askotan, denbora motelean ondutako sarrera labur bat izaten du.
* Mugimendu motela, egitura desberdina izan dezakeena. Formarik erabilienak [[Txikipedia:{{txp|Romanza|Romanza]]}}, [[Txikipedia:{{txp|Bariazioa (musika)|gaiak eta bariazioak]]}} eta [[Txikipedia:{{txp|Rondò|Rondòa]]}} dira; baina Mozartekin (K 551 sinfonian, adibidez) sonata-formak hasi ziren agertzen.
* [[Txikipedia:{{txp|Minuetto|Minuettoa]]}}, ''moderato'' denboran. Sinfoniako mugimendurik laburrena izaten da. [[Txikipedia:{{txp|Beethoven|Beethovenengandik]]}} aurrera, gero eta gutxiago erabiltzen hasi zen, [[''scherzo'']] batez ordezkatuta
* Mugimendu arin bat, sonata edo rondò forman.
Lehen eta azken mugimenduak ia beti [[Txikipedia:{{txp|Tonalitate|tonalitate]]}} berberean onduak egoten dira (definizioz, sinfonia osoarena den tonalitatean); aldiz, erdiko mugimenduetan askoz aldakortasun handiagoa egoten da. Batzuetan, erdiko bi mugimenduak (mugimendu motela eta ''minuettoa'' edo ''scherzoa'') alderantziz egoten dira.
Dena dela, eskema honek salbuespen ugari ditu, batez ere [[Txikipedia:{{txp|Beethoven|Beethovenengandik]]}} aurrera, baina, nolanahi, erreferentzia garrantzitsua izan zen XX. mendearen erdiraino, [[Txikipedia:{{txp|Gustav Mahler|Mahler]]}}, [[Txikipedia:{{txp|Sergei Prokofiev|Prokofiev]]}} eta [[Txikipedia:{{txp|Dmitri Xostakovitx|Xostakovitx]]}}en kasuek erakusten duten bezala.
[[Kategoria:Txikipedia:Musika]]
| 