Txikipedia:Otomandar Inperioa: berrikuspenen arteko aldeak

'''Otomandar Inperioak''' [[Txikipedia:{{txp|Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbilaren]]}} eta Europako [[Ekialdeko Europa|ekialdearen]] zati handi bat menderatu zuen ia 600 urtez. Sortu, 1299an sortu zen, eta 1923an amaitu zen. Haren ordez, gaur egungo [[Txikipedia:{{txp|Turkia|Turkia]]}} izeneko herrialdea sortu zen.

Turkiako Anatolia eskualdeko tribuen [[Txikipedia:{{txp|Buruzagi|buruzagi]]}} batek, Osman I.a izenekoak, sortu zuen Otomandar Inperioa; Anatoliako lur asko menderatzen hasi zen, eta, bere agintepean, herri konkistatuetako jendeari askatasuna eman zion haien erlijioarekin jarraitzeko.

Inperioa gehiago zabaldu zen ondorengo 150 urteetan. Garai hartan, 15. mendean, [[Bizantziar Inperioa]] ([[Ekialdeko Erromatar Inperioa]]) zen munduko inperiorik indartsuena. Bada, 1453. urtean, otomandarrek [[Konstantinopla]] konkistatu zuten, Bizantziar Inperioko [[Txikipedia:{{txp|Hiriburu|hiriburua]]}}. Mehmed II.a Konkistatzailea zen haien sultana (erregea). Sultan horrek bere inperioko hiriburu izendatu zuen Konstantinopla, baina izena aldatu zion eta, geroztik, hiria [[Txikipedia:{{txp|Istanbul|Istanbul]]}} deitzen da. Handik aurrera, hainbat mende luzez, Otomandarren Inperioa izan zen mundu osoko inperiorik zabal eta indartsuenetako bat.

Konstantinopla konkistatua izan zenean, han bizi ziren pertsona ugari, artista eta jakintsu ugari haien artean, [[Txikipedia:{{txp|Italia|Italiarantz]]}} atera ziren ihesi. Hori oso lagungarria izan zen Europan [[Txikipedia:{{txp|Errenazimentu|Errenazimentu]]}} edo Pizkundearen hasiera bultzatzeko.

Gainera, [[Txikipedia:{{txp|Europa|Europako]]}} nazioek bide berriak bilatu behar izan zituzten [[Txikipedia:{{txp|Asia|Asiarekin]]}} eta [[Ekialde|Ekialdearekin]] egiten zuten [[Merkataritza|merkataritzarako]]; izan ere, Europa kristaua zen eta Otomandarren Inperioa, berriz, musulmana, eta elkarren etsaiak ziren. Horregatik, europar merkatariak ez ziren ausartzen inperio horretako lurretatik sartzen.

Suleiman Bikaina sultanaren garaian jo zuen inperio honek goia, orduan izan zuen bere unerik onena. Sultan honek 1520 eta 1566 bitartean agindu zuen, eta bitarte horretan haren inperioa Europa barruraino ere zabaldu zen: [[Txikipedia:{{txp|Grezia|Grezia]]}}, [[Hungaria]] eta [[Balkanak]] konkistatu zituen, eta [[Austria|Austriako]] [[Txikipedia:{{txp|Viena|Viena]]}} hiriaren ateetaraino iritsi zen 1529an, baina ezin izan zuen menderatu.

Inperioare gainbehera XVII. mendean hasi zen. Zabaltzeari utzi zion eta Europaren eta [[India|Indiaren]] indar ekonomiko gero eta handiagoarekin topo egin zuen. Gainera, barruko ustelkeriak eta buruzagi gero eta kaskarragoek asko ahuldu zuten inperioa. Pixkanaka lurraldeak, botere militarra eta aberastasuna galduz joan zen; bestetik, inguruetan, beste inperio batzuk indarra hartzen hasi ziren, [[Austriar Inperioa]] eta [[Errusiar Inperioa]], bereziki. Gainera, [[Matxinada|matxinadak]] egon ziren inperioko agintarien aurka, independentzia lortzeko, hainbat lekutan: Balkanetan, [[Txikipedia:{{txp|Egipto|Egipton]]}}, [[Txikipedia:{{txp|Tunisia|Tunisian]]}}, [[Txikipedia:{{txp|Palestina|Palestinan]]}}, [[Armenia|Armenian]], etab.

Azkenik, 20. mendean, [[Txikipedia:{{txp|Lehen Mundu Gerra|Lehen Mundu Gerran]]}} ere parte hartu zuten, eta galtzaileak izan ziren. Horren ondorioz, 1918an Otomandar Inperioa bertan behera geratu zen eta haren lurraldeak hainbat herrialderen artean banatuta geratu ziren. Inperioaren bukaera izan zen. Haren lekuan, Turkia izeneko [[Errepublika|errepublika]] berria jaio zen 1923an.