Txikipedia:Asia: berrikuspenen arteko aldeak

'''Asia''' munduan den [[Txikipedia:{{txp|kontinente|kontinenterik]]}} handiena da. Azalerari begiratuta, mundu osoko lurren herena (<big>⅓</big>) da. Ia osorik Ipar Hemisferioan dago, eta 4.000 milioitik gora biztanle ditu; kontinenterik jendetsuena ere bada, beraz, munduko biztanleen % 60 inguru bizi direlako bertan. Leku batzuk oso populaturik daude edo biztanle asko dituzte ([[Txikipedia:{{txp|Indonesia|Indonesia]]}}, [[Txikipedia:{{txp|Txina|Txinako]]}} kostaldea edo [[Txikipedia:{{txp|India|India]]}} eta [[Txikipedia:{{txp|Bangladesh|Bangladesheko]]}} lautada indo-gangetikoa), baina beste batzuetan, ordea, oso gutxi bizi dira (erdialdeko Asia, [[Txikipedia:{{txp|Siberia|Siberia]]}}, Txinako mendebaldea edo [[Txikipedia:{{txp|Arabia|Arabiar]]}} penintsula).

Haren mugei begiratzen badiegu, iparraldean [[Txikipedia:{{txp|Ozeano Artikoa|Ozeano Artikoa]]}} du; ekialdean, [[Txikipedia:{{txp|Bering itsasartea|Bering itsasartea]]}}, eta mendebaldean [[Txikipedia:{{txp|Itsaso Gorria|Itsaso Gorria]]}}, [[Txikipedia:{{txp|Itsaso Beltza|Itsaso Beltza]]}} eta [[Txikipedia:{{txp|Mediterraneoa|Mediterraneoa]]}}, bai eta Ural mendiak ere. Berez, Asia [[Txikipedia:{{txp|Europa|Europari]]}} lotua dago, zientzian batzuetan [[Txikipedia:{{txp|Eurasia|Eurasia]]}} deitzen den makrokontinente edo kontinente handiago batean; [[Txikipedia:{{txp|Suezko ubidea|Suezko ubideak]]}} eta [[Txikipedia:{{txp|Itsaso Gorria|Itsaso Gorriak]]}} banatzen dute [[Txikipedia:{{txp|Afrika|Afrikatik]]}}, eta [[Txikipedia:{{txp|Bering itsasartea|Bering itsasarteak]]}}, berriz, [[Txikipedia:{{txp|Amerika|Amerikatik]]}}. [[Txikipedia:{{txp|Ozeano Artikoa|Ozeano Artikoak]]}}, [[Txikipedia:{{txp|Indiako Ozeanoa|Indiako Ozeanoa]]}} eta [[Txikipedia:{{txp|Ozeano Barea|Ozeano Barea]]}} inguratzen dute.

Asian daude munduko tokirik altu edo garaienak ([[Txikipedia:{{txp|Everest|Everest]]}} mendia, adibidez). Iparraldean, [[Txikipedia:{{txp|Siberia|Siberiako]]}} lautadak eta goilautadak topatzen dira; erdialdean, mendi eta goilautada asko daude ([[Txikipedia:{{txp|Iran|Iran]]}}, [[Txikipedia:{{txp|Tibet|Tibet]]}}), bai eta mendikate ugari ere, edo [[Txikipedia:{{txp|Gobiko basamortua|Gobiko basamortua]]}}; hegoaldean, ostera, mendiak eta lautadak topatzen dira.

Asiako [[Txikipedia:{{txp|ibai|ibaiak]]}} oso luzeak eta emari handikoak dira, mendikate handietan pilatzen den elurraren ondorioz eta lurralde zati batzuk oso euritsuak direlako. Asiako ibairik luzeena Yangzi (Ibai Urdina) da, [[Txikipedia:{{txp|Nilo|Nilo]]}} eta [[Txikipedia:{{txp|Amazonas|Amazonas]]}} ibaien ondoren, munduko hirugarren luzeena; 6.300 kilometrotik gora ditu.