Hagin (zuhaitza): berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
24. lerroa:
== Deskribapena ==
Nahiz eta hazkunde aldakorrekoa den, [[Adaburu|adaburua]] forma piramidalekoa da, enborretik horizontalki hazten diren adar anitzekin hornitua. [[Zurtoin|Zurtoina]] (enborra) lodia da eta kolore gorri edo grisa izan ahal den azal fin batez inguratuta dago, 1,5 metroko lodiera izatera heldu daitekeena. 10-30 mm-tako [[Hostoiraunkor|hosto iraunkorrez]] hornitua, hauek 2 ilaretan
Genero honetako espezieak [[Dioiko|dioikoak]] dira (nahiz eta konifero gehienak monoikoak diren). Ale emeak [[Fruitu|fruituak]] ekoizten dituen bakarra da eta berez, sasi-fruitu edo [[baia]] modutzat hartzen dira; [[hazi]] bakarrekoak dira eta [[arilo]] mamitsu batez inguratuta agertzen da, kolore gorri bizia eta zapore desatsegina duena. Udazkenean heltzen dira eta 6-7 urtero fruitu kopuru handiak ekoizten dituzte. Normalean aleak bakarka agertzen dira, oso arraroa izanik hauen [[Arboladi|arboladiak]] ikustea.
39. lerroa:
Gutxitan eratzen ditu benetako basoak, baina badira zenbait hagin baso Mendebaldeko Europan. Hala ere, mendez mende hagin basoak intentsiboki ustiatu direnez, gaur egun haginak basoetako leku ospeletan sakabanatutako ale batzuetara murriztu dira gehienbat.<ref name=":1" />
=== Iberiar
Iberiar penintsula osoan banatutako hainbat toponimok, haginak iraganean izandako sakabanaketaren eta ugaritasunaren isla ematen dute. Gaur egun, bere sakabanaketa oso murriztua dago eta nekez aurki daitezke ale solteak edo hauen multzoak, agertzen diren zonaldeak kalitatea handiko ingurumen areak izanik.
46. lerroa:
=== Euskal Herrian ===
Euskal Herrian eremu [[Karst|karstikoetan]] eta baso mistoetan ageri da. [[Pagoetako natura parkea|Pagoetako natura parkekoak]] dira handienak<ref>{{Erreferentzia|izena=Phelan, James, 1979-|abizena=author.|izenburua=1.|url=http://worldcat.org/oclc/896985116|isbn=9781742831961|pmc=896985116|sartze-data=2019-03-22}}</ref>, baina badaude gehiago esate baterako [[Aralar|Aralarren]], [[Izki|Izkizen]], [[Trebiñu|Trebiñun]]
== Erabilerak ==
52 ⟶ 54 lerroa:
Zur gogor-gogorra du, pikor fin eta trinkoa duena; beraz, oso egokia da ebanisteriarako. Zur horren arazo handiena haginaren hazkunde motela da, oso zaila izanik lodiera egokia duen zur-puskak aurkitzea. Erdi Aroan oso erabilgarria izan zen Britainia irletan arkuak egiteko, zur horren malgutasuna eta erresistentzia dela eta; horrek lurralde horretan ia erabat galtzea ekarri zuen.
===
Uste zen haginak hazteko parrokia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Origins of Popular Supersitions and Customs: Miscellaneous: (8) Yew Trees In Churchyards|url=http://www.sacred-texts.com/neu/eng/osc/osc74.htm|aldizkaria=www.sacred-texts.com|sartze-data=2019-03-22}}</ref> ingelesak beharrezkoak zirela eta, zuhaitz hauen propietate toxikoak direla eta, soilik kanposantuko guneetan kultibatzen zirela. Haginak aurkitzea kanposantuetan oso ohikoa da bere erabilera sinbolikoa dela eta,
===
[[Fitxategi:Taxus canadensis 2-eheep (5098082036).jpg|thumb|''Taxus canadensis'']]
Haginaren zati guztiak erabiliak izan dira bere propietate toxikoak direla eta, baina gehien batez bere hostoak eta bere azala, hauek izanik toxina gehien dituzten atalak. ''Taxus brevifolia'' AEB-ko Ipar Pazifikoko natiboa dena eta ''Taxus canadensis,'' hagin kanadiarra, “paclitaxel” (edo Taxol-a ere deitua) izeneko drogaren ekoizle primarioak dira. Hau oso erabilia da tratamendu kimioterapeutikoetan bular edo birikietako minbiziak tratatzerako orduan. Horregatik esaten da ''Taxus'' generoko zuhaitzek bizitza eman eta kentzen dutela aldi berean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Tejo, el único árbol que crece al revés|hizkuntza=es-ES|url=http://www.casasrurales.net/blog/el-tejo-el-unico-arbol-que-crece-al-reves/|aldizkaria=Blog de Turismo Rural|sartze-data=2019-03-22}}</ref>. Droga honen erabilgarritasuna dela eta, haginaren gehiegizko ebaketaren ondoko desagerpenaren arriskua dago. 2008ko Urtarrilaren 18an, [[Botanic Gardens Conservation International]]-ak genero honen desagerpen arriskuan zeuden 400 espezie desberdin izendatu zituen. Arazo honi aurre egiteko droga hau sasi-sintetikoki lortzeko teknikak garatu dira desagerpen arriskua galerazteko.
== Informazio gehigarria ==
Euskal Herriak zuhaitz sakratutzat hartu izan du hagina, beste hainbat tokitan bezala,
Hagina "interes bereziko espeziea" izendatuta dago [[Euskal Autonomia Erkidegoa|Euskal Autonomia Erkidegoan]].
| |||