10:19, 27 otsaila 2019ko berrikusketa aldatu TheklanBot (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak, Administratzaileak 2.164.308 edits t Robota: Aldaketa kosmetikoak ← Aurreko ezberdintasuna		18:12, 2 maiatza 2019ko berrikusketa aldatu desegin Luken Aboitiz1 (eztabaida \| ekarpenak) 5 edits t →‎Gainazal ozeanikoaren konposizioa Etiketa: Ikusizko edizioa Hurrengo ezberdintasuna →
19. lerroa: Hala ere, hainbat ikerketa egin eta gero, gainazal ozeanikoa hiru geruzetan banaturik dagoela esaten da: # Geruza: Sedimentu ez kontsolidatu edo erdi kontsolidatuz osatuta dago. Ozeano-lurrazalaren gainean aurkitzen diren sedimentuak itsasoko organismoen oskol karetsu edo silizeo ñimiñoez (gehienbat erradiolarioez), edota errauts bolkanikoz eta uhertasun korronteek garraiatutako sedimentuez osatuta daude. Oro har, pilaketa sedimentarioa ozeano-gandorretatik kontinenteetarantz loditu egiten da. Ozeano-lurrazalaren azaleko geruza sedimentarioa itsasoan bizi diren animalien oskolez eratuta dagoenez, zenbat eta ozeano-lurrazala zaharragoa izan geruza lodiagoa izango da, sedimentazio-denbora luzeagoa izan delako. Beraz, ozeano-gandorren gailurren inguruan geruza hau ez dago edo oso mehea da. Geruza honen sakonera 5-6 km artekoa da eta 1-2 km-ko lodiera du. Bertan, uhin sismikoen abiadura 1,5 km/s eta 4,5 km/s artekoa da. # sedimentu eta arroka bolkanikoz osatuta dago. 5-6 km inguruko sakoneran aurkitzen da, eta 1-2km-ko lodiera du. Bertan [[:es:Onda_sísmica\|uhin sismikoek]] duten abiadura, 1,5 km/h-tik, 4,5km/h-ra doaz. #Geruza: Arroka mafikoz eta mafiko-bolkanikoz osatuta dago, txandakatutako laba-kolada masiboak eta kuxin-labak gehiem bat. Kuxin-labak emisio-gunetik egoera likidoan sortzen dira eta hoztean azpian duten hondo ozeanikoaren geometriara egokitzen dira. 2. geruza honetako arroka bolkanikoek basalto toleitikoen konposizioa dute. Geofisikoki 2. geruza uniformea da; litologikoki, aldiz, egitura ezberdineko bi eremu bereizten dira. Gainean, aurretik aipatutako kolada masiboen eta kuxin-laben arteko txandaketa dago eta, azpian, konplexu filoniarra deritzon eremua. Filoi hauek bertikaletik gertu daude, ozeano-gandorrekiko paralelo kokatzen dira eta magmek gorantz egiteko erabiltzen dituzten bideak dira. Oro har, filoiak diabasaz eratuta daude eta ikuspuntu kimikotik gaineko koladen konposizio bera dute, baina pikor-tamaina handiagoa. Konplexu filoniarraren lodiera gutxi gorabehera kilometro batekoa izaten da, eta geruza osoak 2 km inguruko lodiera du. Arrunta da basalto-koladen eta pillow laben artean arroka sedimentarioen aztarnak aurkitzea, laben isurketa-prozesua aktiboa den bitartean sedimentazioa gelditzen ez delako. Geruza honetan uhin sismikoak 4,5-6,5 km/s arteko abiadura izatera iritsi daitezke. ~~# [[Mafiko\|arroka mafikoz]] eta mafiko-bolkanikoz osaturik dago, 1-2km inguruko lodiera du eta uhin sismikoak bertan, 4,5-6,5 k/h-ko abiadurara izatera iritsi daitezke.~~ #Geruza: Arroka ultramafikoz osatuta (gabroak batez ere) dago. Goiko aldean gabroek egitura isotropo bat erakusten dute, beherago egitura bandeatu nabarmena. Egitura bandeatua ganbera magmatikoan kristal sortu berrien "sedimentazioz" sortzen da. Gainera gabro hauek arroka sedimentarioen antzeko egiturak dituzte "ildoan gurutzatutako estratifikazioa" eta "grano-selekzioa" bezalakoak. Geruza honek, 1-5 km inguruko lodiera du eta uhin sismikoek bertan 6,5-8 km/s arteko abiadura izaten dute. <br /> # arroka ultra-mafikoz osaturik dago, [[gabro]]ak eta [[peridotita]]k bezala. 1-5 km inguruko lodiera du eta bertan, uhin sismikoak 6,5-8 k/h-ko abiadura izaten dute. Lehenik, gabroak geruza isotropo bat eratzen du, honen azpitik, "gabro pilatuak" deitrurikoak daude, eta honek kamara magmatikoko baldintzak ikustea ahalbidetzen digu. === Geokimika === 29. lerroa: == Ozeano hondoaren ezaugarri nagusiak == Azken 50 urteetan ozeanografoek eginiko azterketetan oinarrituz, topografikoki ~~hiru~~hainbat unitate bereizi dira: # <u>Ertz kontinentalak</u>. Kontinenteen eta arro ozeanikoen arteko muga ezponda kontinentalean zehar aurkitzen da. Ezponda kontinentala, inklinatutako egitura da, plataforma kontinentalaren kanpoko geruzatik ozeanoaren hondoraino hedatzen dena. Ezponda muga-lerro bezala hartuta, arro ozeanikoek lurrazalaren %60a irudikatzen dutela ikusten dugu, eta %40a, aldiz, kontinenteei dagokie. # <u>Arro kontinental sakonak</u>. Ertz kontinentalen eta dortsal ozeanikoen artean aurkitzen dira. Eremu hauetako ura hustuko bagenu, erliebeen barietate handiarekin topo egingo genuke: gailur bolkaniko altuak, hobi sakonak, goi-ordoki zabalak, mendikate linealak eta lautada handiak. Paisaia kontinenteetan ikusten duguna bezain anitza izango litzateke. Eremu honen zati bat erabat lauak diren egitura batzuez osatzen da: '''[[Ordoki abisal\|lautada abisalak]]'''. Hala ere, hondo ozeanikoak beherapen oso sakonak ere baditu, kasu batzuetan 11.000 metroko sakonerara iristen direnak. Sakonune hauek ozeano hondoaren frakzio txiki bat hartzen badute ere, oso garrantzitsuak dira. Hauetako batzuk, kontinenteen hegalean dauden mendi gazteen ondoan aurkitzen ditugu (Peru-Txile fosa). Beste batzuk, irla bolkanikoen arkuekiko paraleloak dira. Hondo ozeanikoan, ur azpiko mendiak ere aurkitzen ditugu, batzuetan kate estu eta luzeak osatzen dituztenak. Lautada abisalek ozeano hondoaren % 40 osatzen dute gutxi gorabehera. Planetako sedimentazio zona nagusiak dira. # <u>[[Ozeano dortsal\|Dortsal ozeanikoak]]</u>. Urazpiko mendikateak dira, mila kilometroko zabalera duten itsas hondoen gorapen luze, zabal eta jarraituak. Dortsal ozeanikoen luzera, gutxi gorabehera 40.000 km-ko da, 1.000 eta 3.000 km bitarteko zabalerarekin eta batez besteko 2,5km-ko garaierarekin lautada abidalarekiko. Plaka litosferikoen ertzetan kokatuta, bertan sortzen da ozeano-lurrazala. Hondo ozeanikoko egitura altuena ~~dortsal ozeanikoa~~ da. Egitura zabal eta luze hauek planetaren 70.000 kilometro baino gehiagotan hedatzen dira, S itxura hartuz. Kontinenteetako mendi gehienak ez bezala, zeintzuk arroka mota oso deformatuz osatuta dauden, dortsalen sistema, aldiz, mantutik igotako arroka igneo hautsien geruza gainezarriz eraikitzen da. Lurzoru ozeanikoak mendi submarino izeneko sumendiz beteta dago, inguruko topografiaren gainetik ehundaka metrotaraino igo daitezkeenak. Mendi hauek kate linealak eratu ohi dituzte, eta kasu batzuetan, dortsal bolkaniko jarraiak (ez dira dortsal ozeanikoekin nahasi behar). Kate bolkaniko hauen adibide bat Hawaii irlak dira. Hauek, puntu bero baten gainean eratzen dira, puntu hau finkoa izanik. Plakak desplazatu ahala, irla jarraiak eratzen joaten dira, mantuko lumek eraginda. Mantuko luma horiek ere lautada ozeaniko handiak eratzen dituzte. Lautada hauek, basaltoz eta beste arroka mafiko batzuez osatuta daude batez ere, kasu batzuetan 30 km-ko lodiera gainditzen dutelarik. #<u>Fosa ozeanikoak</u> eten sakon eta estuak dira non sedimentuak metatzen diren. Plaken arteko muga konbergenteetan aurkitzen dira, kontinente edo uharte-arku batetik oso gertu. #<u>Gandor aseismikoak</u> garaiera nabarmeneko, normala baino ozeano-lurrazal lodiagoko eta jarduera sismikorik gabeko gandorrak dira. Gandor aseismikoak ozeano-gandorretatik bereizteko erabiltzen diren ezaugarri nagusiak jarduera sismikorik eza eta luzera mugatuagoa dira. Luma gorakor baten gainetik garatutako bolkan basaltikoen lerrokaduren bitatez daude eratuta. #<u>Ozeano-plataformak</u> azalera handiko lurralde goratuak dira. Badirudi zenbait ozeano plataforma eremu kontinentalak izan daitezkeela, beste zenbait jarduerarik gabeko arku bolkanikoak dira, eta besteak, basalto-pilaketa izugarriak. Plataforma hauen azalera ehunka edo milaka km<sup>2</sup>-koa izan ohi da, eta lautada abisalarekiko 1 eta 4 km arteko garaiera erakusten dute. <br /> [[Fitxategi:Dorsaloceanica.jpg\|thumb\|Dortsal ozeanikoaren eraketa prozesua.]] Lurzoru ozeanikoak mendi submarino izeneko sumendiz beteta dago, inguruko topografiaren gainetik ehundaka metrotaraino igo daitezkeenak. Mendi hauek kate linealak eratu ohi dituzte, eta kasu batzuetan, dortsal bolkaniko jarraiak (ez dira dortsal ozeanikoekin nahasi behar). Kate bolkaniko hauen adibide bat Hawaii irlak dira. Hauek, puntu bero baten gainean eratzen dira, puntu hau finkoa izanik. Plakak desplazatu ahala, irla jarraiak eratzen joaten dira, mantuko lumek eraginda. ~~Mantuko luma horiek ere lautada ozeaniko handiak eratzen dituzte. Lautada hauek, basaltoz eta beste arroka mafiko batzuez osatuta daude batez ere, kasu batzuetan 30 km-ko lodiera gainditzen dutelarik.~~ <br /> == Plaken tektonika eta ozeano hondoaren hedapena == Plaken arteko ertzak hiru motatakoak izan daitezke: 92 ⟶ 97 lerroa: * [[Litosfera]] * [[Astenosfera]] [[Lurrazal kontinental]] [[ozeano]]<ref>{{Cite web\|url=Apraiz, A. (2005): Pplaka tektonika: Lurraren funtzionamendua ulertzeko teoria. 81-84 113-118 eta 113-118 81-84or..\|izenburua=Apraiz, A. (2005): Pplaka tektonika: Lurraren funtzionamendua ulertzeko teoria. 81-84 113-118 eta 113-118 81-84or..\|sartze-data=\|egunkaria=\|aldizkaria=\|abizena=\|izena=\|egile-lotura=\|hizkuntza=\|formatua=}}</ref> == Erreferentziak ==

Lurrazal ozeaniko: berrikuspenen arteko aldeak