|
== Anglo-portugaldar armadaren sarrera ==
[[Fitxategi:Vitoria - Monumento Batalla Vitoria3.JPG|thumb|150px|Gasteizko Andre Maria Zuriaren plazan dagoen [[Gasteizko gudua]]ren omenezko estatua]]
[[1812]]ko [[uztail|uztailean,]]ean [[Erresuma Batua]]k esku hartu zuen gerran. [[Arthur Wellesley]] Wellington dukeakdukea [[Portugal]]etik sartu zen anglo-portugaldar armada baten aurrean<ref>{{Erreferentzia| abizena1 =Gates| izena1 =David (1986)| izenburua = The Spanish Ulcer: A History of the Peninsular War| argitaletxea = Pimlico| urtea =[[2002]]| isbn = 0712697306}}</ref>. [[Ciudad Rodrigo]]n eta [[Arapiles]]en garaipenak lortu ondoren, [[Madril]]erako bidea hartu zuen eta [[Josef Bonaparte|Joseph Bonapartek]] [[Valentzia]]ra ihes egin behar izan zuen. Nahiz eta frantziarrek kontraeraso egin eta erregea [[Madril]]era itzuli, [[Errusia]]ko kanpainan izandako porrotaren ondorioz, [[1813]]ko hasieran, Bonaparte behin betiko bota zuten [[Madril]]dik.
Handik guda-frontea [[Euskal Herria|Euskal Herrira]] etorri zen, atzerafrantziarrak egiteaerretretan aitzinaaurrera joan ahala. [[Ekainaren 21|Ekainaren 21e]]an, [[Gasteizko gudua|Gasteizen]] gerraren gudu odoltsu eta nagusienetariko bat izan zen. Bertan, [[Josef Bonaparte|Joseph Bonaparte]] menderatu ondoren, WelingtonekWellingtonek [[Donostia]] eta [[Iruñea]] hartzeko erasoaldiei ekin zionzien, frantziarrak [[Iberiar penintsula]]tik behin betiko botatzeko.
Wellington [[Donostiako setioa|Donostia konkistatzeko]] ahaleginetan zegoeneanzebilela, bere portua garrantzi estrategikoa zuenez, 11.000 lagun bidali zituen [[Iruñea|Iruñera]] [[Enrique José O'Donnell|O'Donnell jeneral]] espainiarraren agindupean. Frantziarren kontraerasoa saihesteko [[Rowland Hill]]en gudarosteari eskatu zion [[Pirinioak|Pirinioetatik]] 80 [[kilometro]]ko luzera zuen frontea kontrolatzea, batez ere, mendiko pasabideak<ref>{{Erreferentzia | abizena1 = Chandler| izena1 = David| izenburua = Dictionary of the Napoleonic Wars| argitaletxea = Wordsworth Editions| urtea = [[1999]]| isbn = 1 84022 203 4}}</ref>.
Porrotaren ondoren, [[Nicolas Jean de Dieu Soult|Soult mariskalak]] laster berrantolatu zuen bere armada, eta [[Pirinioetako kanpaina|Iruñeko goarnizioagarnizioa babesteko kanpaina]] botahasi zuen [[Amaiurko gudua|Amaiur]] eta [[Orreagako gudua (1813)|Orreagako]] pasabideetatik<ref name = "Longford">{{Erreferentzia | abizena1 = Longford| izena1 = Elizabeth| izenburua = Wellington: The Years of the Sword| argitaletxea = Panther Books Ltd.| urtea = [[1971]]| isbn = 586 03548 6}}</ref>. Nahiz eta kanpainaren hasieran garaipenak izan, nafar orografia eta aliatuen defentsa sutsuak laster geldiarazi zuten frantziar armada. Wellingtonek armada berrantolatu eta, [[1813]]ko [[abuztuaren 1]]ean, [[Soraurengo gudua]]n berriro menderatu zituen frantziarrak.
[[Abuztuaren 31]]n, Soultek beste saiakera bat egin zuen Donostiako goarnizioagarnizioari askatzekolaguntzeko. Hala ere, Galiziako armadak [[San Martzialgo gudua (1813)|San Martzialen]] eutsi eta frantziarrak bota zituen [[Gipuzkoa]]tik. Gudua pasa eta gero, anglo-portugaldar armadak hiru egunez [[Donostiako setioa|Donostia arpilatu zuen Donostia]]: hiria erretzeaz gain, bertokoak erail eta bortxatu zituen<ref>{{Erreferentzia| izena1 =José | abizena1 =de Oleza| izenburua = La recuperación de San Sebastián y Pamplona en 1813| argitaletxea = Edit. Gómez| non = [[Iruñea]]| urtea = [[1959]]}}</ref><ref>{{Erreferentzia | abizena1 = Sadaba | izena1= Javier | abizena2 = Sadaba| izena2 = Asier | | egile1-lotura = Javier Sadaba |urtea = [[1995]] | izenburua = Historia de San Sebastián | argitaletxea = [[Txerto]]a | non = [[Donostia]] | isbn = 84-7148}}</ref>.
[[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] [[Pirinioak|Pirinioetako]] mugaren defentsa prestatzen ari zela, [[Fernando VII.a Espainiakoa]]rekin negoziatu zuen. Bakearen truke, espainiar erregeak koroa berreskuratu zuen<ref>{{Erreferentzia| abizena1 =Griffith| izena1 =Paddy| izenburua = A History of the Peninsular War: Modern Studies of the War in Spain and Portugal, 1808-14| liburukia = 9 | argitaletxea = Greenhill Books| urtea = [[1999]]| isbn =185367348X}}</ref>.
| 