Abiadura angeluar: berrikuspenen arteko aldeak

Aldiune bakoitzean partikularen <math>A(t)</math> [[Posizio|posizioa]] definitzeko, nahikoa da <math>s</math> [[Arku (argipena)|arkua]]<nowiki/>ren [[luzera]] ematea, eta horren balioa lortzeko, kontuan har dezakegu hasierako <math>A_0</math> puntutik erradioak ekorturiko <math>\theta</math> angelua. Honelaxe kalkulatzen da arkuaren luzera:<math display="block">s=R\theta.</math>Zer esanik ez, adierazpen horretan <math>\theta</math> angelua [[erradian]]<nowiki/>etan eman behar da, eta ez [[Gradu sexagesimal|gradu]]<nowiki/>tan. Gauzak horrela, abiaduraren modulua era honetan lortuko da:<math display="block">v=\frac {\text{d}s}{\text{d}t}= \frac {\text{d}(R\theta)}{\text{d}t}=R\frac {\text{d}\theta}{\text{d}t}.</math>Hain zuzen ere, definizioz, hauxe da abiadura angeluarraren modulua:<math display="block">\boldsymbol \omega \equiv \frac {\text {d}\theta} {\text {d}t},</math>alegia, ''angeluaren denborarekiko deribatua''; izan ere, deribatu denborala denez, ''abiadura'' izena du, eta angeluarena denez, ''angeluar'' adjektiboa hartzen du. Horren arabera, higidura zirkularraren kasuan, erlazio hau dago abiadura linealaren (abiaduraren modulua) eta abiadura angeluarraren moduluaren artean:<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=17ABwb93Q58|izenburua=Cinemática 3D: Velocidad Angular y Lineal|sartze-data=27-04-2019|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|data=|hizkuntza=es|formatua=bideoa}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=qiO4uf3Ql1I|izenburua=cinématique / V-2 vitesse linéaire et angulaire d'une nacelle|sartze-data=28-04-2019|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=fr|formatua=bideoa}}</ref><math display="block">v=R \omega.</math>Bestalde, definiziotik bertatik ondoriozta daitekeenez, hauxe da abiadura angeluarraren osaera dimentsionala:<math display="block">[\omega]=\left [ \frac{v}{R} \right ]=\frac {\text{L} \cdot \text {T}^{-1}} {\text {L}} = \text {T}^{-1}.</math><br />[[Fitxategi:Higidura zirkularra espazioan.png|thumb|Espazioan ''p'' planoko higidura zirkularra grafikoki adieraztean, eskuin-eskuaren erregelak erakutsiko digu abiadura angeluar bektoreari dagokion noranzkoa.|alt=|300x300px]]

[[Higidura zirkular]]<nowiki/>rean <math>\omega</math> abiadura angeluarraz higitzen ari den sistema batean geldi dagoen objektuak kanporanzko indar zentrifugoa jasaten du norabide erradialean, bertako behatzailearen ikuspuntutik. Horrek esan nahi du, sistema horretan finko itsatsirik ez dagoen edozein partikulak norabideanorabide erradialean higitzeko joera izango duela, kanporantz gainera. Indar zentrifugo horren balioa partikularen posizioari dagokion <math>r</math> erradioaren proportzionala da eta <math>\omega</math> abiadura angeluarraren karratuaren proportzionala.<math display="block">F_\text {cf} = m \omega^2 r.</math>Horrek esan nahi du abiadura angeluarra handiagotzean, indarra askoz gehiago handiagotzen dela, bigarren ordenako potentziaren arabera hain zuzen. Efektu hori oso erabilgarria da zentrifugazioan. <br />

Biraka ari diren objektuen kasuan, indar zentrifugoaren eraginezko efektuari ''zentrifugazioa'' deritzo. Azken batez, hitz horrek esan nahi du ezen, abiadura angeluar handiz higiaraziz gero, sistema finkotik kanporantz atera daitezkeela sistemari erabat itsatsita ez dauden osagaiak; beste hitzekin esanda, zentrifugatu egiten dugu objektua. Efektu horretan oinarritzen dira ''zentrifugagailuak'' deritzen tresnak''.'' Abiadura angeluarraz, tresna horietan banandu egin daitezke dentsitate desberdineko nahaste likidoetako osagaiak, edo solido baten barnean tartekaturik dauden likidoak.<br />

Eskumuturreko [[erloju]] analogikoek hiru orratz izan ohi dituzte: orduak, minutuak eta segundoak adierazten dituztenak hain zuzen. Horien arteko hirugarrenak, segundoak adierazten dituenak, birabete osoa egiten du minutu bakoitzeko. Hortaz, beraren abiadura angeluarrak <math>\text {1 rpm}</math>balio du. 

=== Etxeko ikuzgailuen[[Garbigailu|ikuzgailu]]<nowiki/>en danborrak ===

Arropak garbitzeko garbitzeko prozesuaren azken unean, etxean erabili ohi diren ikuzgailuen barneko danborrakdanborra abiadura handiz aritzen dirada biraka, zentrifugazioaren bidez jantzietatik gehiegizko ura erauzteko. Ikuzgailuaren arabera, aukera egoten da <math>\text {500-2000 rpm}</math> balioko abiadura angeluarrez aritzea.

Audioak[[Audio]]<nowiki/>ak eta bideoak[[bideo]]<nowiki/>ak grabatu eta entzun-ikusteko erabiltzen diren disko hauek biraka ari dira entzun-ikusgailuetan, abiadura angeluar desberdinekin.

Konturaturik egongo zaretenez, automobiletako abiadura-neurgailuen pantailan bi markagailu ageri ohi dira: batean abiadura lineala ageri da (<math>\text {km/h}</math> unitatetan) eta bestean, abiadura angeluarra (<math>\text {1.000 rpm}</math> unitatetan). Autoa bidaia-abiadura arruntean doanean, motorra <math>\text {2.000-3.000 rpm}</math> balioko abiadura angeluarrean eramatea komeni da, eta abiadura hori <math>\text {4.000 rpm}</math>baino handiagoa izatea arriskugarria gerta daiteke. Dena den, [[1 Formula|1 formula]]<nowiki/>ko lasterketa-autoen kasuan abiadura hori <math>\text {15.000 rpm}</math>-raino igo daiteke. <br />

[[Fitxategi:Drills1.jpg|thumb|180x180px|Dentistek erabili ohi dituzten doitasunezko hortz-fresak.]]<br />