Abiadura angeluar: berrikuspenen arteko aldeak

[[Erreferentzia-sistema ez-inertzialareninertzial]]<nowiki/>aren abiadura angeluarra erlazionaturik dago bertako behatzaileek objektuen [[dinamika]] aztertzean kontuan hartu behar duen [[indar zentrifugoarekinzentrifugo]]<nowiki/>arekin eta zentrifugazioa deritzon prozesuarekin.

===[[Indar zentrifugoa]]===

[[Higidura zirkular]]<nowiki/>rean <math>\omega</math> abiadura angeluarraz higitzen ari den sistema batean geldi dagoen objektuak kanporanzko indar zentrifugoa jasaten du norabide erradialean, bertako behatzailearen ikuspuntutik. Horrek esan nahi du, sistema horretan finko itsatsirik ez dagoen edozein partikulapartikulak norabidea erradialean higitzeko joera izango duela, kanporantz gainera. Indar zentrifugo horren balioa partikularen posizioari dagokion <math>r</math> erradioaren proportzionala da eta <math>\omega</math> abiadura angeluarraren karratuaren proportzionala.

<nowiki/><math display="block">F_\text {ccf} = m \omega^2 r.</math>Horrek esan nahi du abiadura angeluarra handiagotzean, indarra askoz gehiagoagehiago handiagotzen dela, bigarren ordenako potentziaren arabera hain zuzen. Efektu hori oso erabilgarria da zentrifugazioan. <br />

Biraka ari diren objektuen kasuan, indar zentrifugoaren eraginezko efektuari ''zentrifugazioa'' deritzo. Azken batez, hitz horrek esan nahi du ezen, abiadura angeluar handiz higiaraziz gero, sistema finkotik kanporantz atera daitezkeela sistemari erabat itsatsita ez dauden osagaiak; beste hitzekin esanda, zentrifugatu egiten dugu objektua. Efektu horretan oinarritzen dira ''zentrifugagailuak.'' Hainderitzen zuzentresnak''.'' Abiadura Horrelaangeluarraz, tresna hauetanhorietan banandu egin daitezke dentsitate desberdineko nahaste likidoetako osagaiak, edo solido baten barnean tartekaturik dauden likidoak.<br />

=== '''Erloju analogikoen orratzak''' ===

Eskumuturrean erabili ohi ditugunEskumuturreko erloju analogikoek hiru orratz izan ohi dituzte: orduak, minutuak eta segundoak adierazten dituztenak hain zuzen. Horien arteko hirugarrenak, segundoak adierazten dituenak, birabete osoa egiten du minutu bakoitzeko. Hortaz, beraren abiadura angeluarrak <math>\text {1 rpm}</math>balio du. 

Arropak garbitzeko garbitzkogarbitzeko prozesuaren azken unean, etxean erabili ohi diren ikuzgailuen barneko danborrak abiadura handiz aritzen dira biraka, horrelazentrifugazioaren bidez jantzietatik gehiegizko ura kentzeko, zentrifugazioaren bidezerauzteko. Ikuzgailuaren arabera, aukera egoten da <math>\text {500-2000 rpm}</math> balioko abiadura angeluarrez aritzea.

Audioak eta bideoak grabatu eta entzun-ikusteko erabiltzen diren disko hauek biraka ari dira entzun-ikusgailuetan, abiadura angeluar desberdinekin.

Oraintsu arte erabili izan diren binilozko diskoen kasuan, ohiko  abiadura angeluarrak <math>33</math>eta <math>\text {45 rpm}</math> baliokoak izan dira;. diskoaDiskoa biraka ari den bitartean, orratz finbatekfin batek batek diskoan grabaturiko ildo espiraletan utzitako arrastoen “irakurketa”“soinu-irakurketa” egiten dute.

[[Fitxategi:Mazda HB Cosmo 005.JPG|ezkerrera|thumb|300x300px|Auto honetanhonetako [[aginte-leiho]]<nowiki/>an, ezkerreko markagailuak abiadura lineala adierazten du; eta eskuinekoak, abiadura angeluarra. ]]

CDak[[CD]]<nowiki/>ak ere biraka ari dira, baina kasu honetan [[irakurgailu]]<nowiki/>ek diskoan grabaturiko informazio digitala irakurtzen dute, [[Ratio (argipena)|ratio]] edo tasa konstante batean (kasurako, <math>\text {176,4 kB/s} </math>ratioan audio-datuetan), eta ratio horren arabera alda daiteke diskoaren biraketako abiadura angeluarra (<math>\text {210-480 rpm}</math> bitartean). DVDen[[DVD]]<nowiki/>en kasuan ere antzera gertatzen da, baina abiadura angeluarrak handiagoak izan ohi dira (<math>\text {630-1530 rpm}</math> bitartekoak).  

Konturaturik egongo zaretenez, automobiletako abiadura-neurgailuen pantailan bi markagailu ageri ohi dira: batean abiadura lineala ageri da (<math>\text {km/h}</math> unitatetan) eta bestean, abiadura angeluarra (<math>\text {1.000 rpm}</math> unitatetan). Autoa bidaia-abiadura arruntean doanean, motorra <math>\text {2.000-3.000 rpm}</math> balioko abiadura angeluarrean eramatea komeni da, eta abiadura hori <math>\text {4.000 rpm}</math>baino handiagoa izatea arriskugarria gerta daiteke. Dena den, [[1 Formula|1 formula]]<nowiki/>ko lasterketa-autoen kasuan abiadura hori <math>\text {15.000 rpm}</math>-raino igo daiteke. <br />

Zentral elektrikoetan [[Korronte alterno|korronte elektriko alternoa]] sortzeko makina erraldoi hauen ardatzak abiadura angeluar oso zehatzean aritzen dira: <math>\text {3.000 rpm}</math> (<math>\text {50 Hz}</math>) Europan eta <math>\text {3.600 rpm}</math> (<math>\text {60 Hz}</math>) Ameriketako Estatu Batuetan. Energia eolikoaz baliatzen diren aerosorgailuetan[[aerosorgailu]]<nowiki/>etan ere zehatz kontrolatu behar izaten da errotorearen[[errotore]]<nowiki/>aren abiadura angeluarra.  

Aireplano arin baten[[Helikoptero]]<nowiki/>en kasuan errotorearenhelize helizearennagusiaren abiadura angeluarra handiaez da oso handia, <math>\text {2.000-3.000100 rpm}</math> bitartekoa. Aeroplanoen helizeak hegazkinaren aurrealdeko muturrean daude kokaturikingurukoa, eta haien biraketa-ardatzakonstante ''horizontala''iraunarazten da, hegazkinaren gorputzaren erdigunean.Helikopteroen kasuanBestalde, helize nagusiarennagusi abiadura angeluarra ez dahori oso handia, <math>\textizaten {100da, rpm}</math>beraren ingurukoa,eraginz etajaso behart konstantebaita iraunarazten dahelikopteroa. Helizearen biraketa-ardatza ''bertikala'' da, eta kasu honetan ere helikopteroaren gorputzaren erdigunetik pasatzen da. Horri esker, helikopteroek erraz egin dezakete gorantz edo beherantz, bai aireratzean eta bai lurreratzean ere.

[[Fitxategi:Dentalhandpiece0111-26-05Drills1.jpg|ezkerrera|thumb|250x250px180x180px|HortzakDentistek artatzekoerabili fresetarakoohi euskarriadituzten doitasunezko hortz-fresak.]]<br />

Gaur egun dentistek[[Dentista|dentiste]]<nowiki/>k hortz-haginak artatzeko erabiltzen dituzten fresa dentalak goi-mailako materialmaterialaz eta teknologiaz horniturik daude, eta oso abiadura angeluar handiak erabiltzen dituzte, <math>\text {15.000-45.000 rpm}</math> bitartekoak. Horrela zehaztasun handiz egin dezakete lan.<br />

* [[azelerazioAzelerazio angeluar|azelerazio angeluarra]]ra

* [[bektore (argipena)|bektoreabektoreak]]