Foruzaletasun: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
t zuz, kohesioa |
||
1. lerroa:
{{HezkuntzaPrograma|Geografia eta Historia}}
{{beste erabilpenak|doktrina politikoari|foruen erregimena|Foru}}
'''Foruzaletasuna''' edo '''foralismoa''' [[foru]]-sistema mantendu eta indartzearen aldeko joera ideologikoa izan zen, XIX. mendearen azken herenean garatu zutenean. Foruzaletasuna [[liberalismo]]ak [[Hego Euskal Herria]]n izan zuen aldaera izan zen.<ref>{{erreferentzia|izenburua= La disputada cronología de la nacionalidad|izena= Fernando |abizena=Molina Aparicio|aldizkaria= Historia contemporánea| ISSN =1130-2402|alea= 30 |urtea= 2005 |url=http://www.ehu.eus/ojs/index.php/HC/article/view/4281/3825|orrialdea=223}}</ref> Hasierako foruzaletasun liberal honen egunkari nabarmenena Bilboko ''[[Irurac bat (egunkaria)|Irurac bat]]'' izan zen.
[[Hirugarren Karlistaldia|Bigarren Karlistaldiaren]] ostean, [[Hego Euskal Herriko foruak|foruak]] kendu zituztenean, agertu zen horien aldeko mugimendu politiko-kultural gisa foruzaletasuna, [[karlismo]]tik eta berorren dinastia arazotik urrunduz. Foruak ezabatu zituzten urte berean sortu zuten Madrilen ''La Paz'' foruen defentsarako aldizkari politikoa.<ref name="Harluxet"/> [[Arturo Kanpion]]ek, mugimenduaren eragile nagusietako bat izan zena, aldizkari horretan Iruñean [[Nafarroako Euskal Elkargoa]] elkartea sortzea proposatu zuen.<ref name="Jimeno" >{{erreferentzia
9 ⟶ 7 lerroa:
| urtea = 2007| lekua = Iruñea|argitaletxea= [[Pamiela]]| isbn = 978-84-7681-457-4}}</ref> Elkartea apolitikoa eta euskaltzale bazen ere, kide nabarmenen joera foruzale erradikala izan zen. ''[[El Arga]]'' egunkariaren bidez aurrenik (1880-81) eta ''[[Lau-Buru (egunkaria)|Lau-Buru]]'' egunkariaren bitartez ondoren (1882-86) ideologia berria bultzatu zuten. Nafarroako foruzaleak alderdi politiko gisa antolatu ziren, Alderdi Foruzalea ({{lang-es|Partido Fuerista}}) delakoan, eta udal-hauteskundeetan garaile izan ziren 1881ean eta 1884an.<ref name="Lapeskera">{{erreferentzia|izenburua=De aquellos barros: prensa navarra y nacionalidad vasca|izena= Ramón |abizena=Lapeskera|argitaletxea=Txalaparta |urtea= 1996|url=https://books.google.es/books?id=-PAOJbAshywC&pg=PA163&lpg=PA163&dq=elecciones+navarra+1881&source=bl&ots=-o5kqllJEt&sig=FWPkBfN5FRPaClpnoTF-3hvs-UQ&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjn6ICW8cjQAhXBfxoKHQWBAQMQ6AEISDAF#v=onepage&q=elecciones%20navarra%201881&f=false|orrialdea=163|isbn=8481360260}}</ref>
1885. inguruan, Nafarroako Euskal Elkargoa eta Alderdi Foruzale bera ''[[de facto]]'' deseginda zeuden. XIX. mendearen azken hamarkadan ideologia eta joera politiko ezberdinek sartu zuten foruzaletasuna beren programetan: [[integrismo|integristek]], karlistek.<ref name="Harluxet"/> Hain zuzen ere, karlismoa esparru politikora berragertu zenean, mugimendu politiko foruzalea desagertu egin zen<ref name="Lapeskera"/> eta horren barruan zihardutenek karlismoan, errepublikanismoan edo [[eusko abertzaletasun]]ean bilatu zuten beren leku politikoa.<ref>{{erreferentzia|izena=Javier |abizena= Villanueva|izenburua= Federalismo, nacionalismo y autodeterminación en el País Vasco|editorea= Manuel Calvo-García & William L. F. Festiner, |bilduma= Federalismo/Federalism |argitaletxea= Dykinson |urtea= 2004|orrialdea= 189-219|url=http://www.pensamientocritico.org/javvil0704.htm}}</ref> Integrismo foruzaletik euskal nazionalismora ere aldatu ziren batzuk: ''[[El Fuerista]]'' Donostiako aldizkari integrista egunkari nazionalista bihurtu zen bigarren fasean (1898an).
== Erreferentziak ==
|