Arrano: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t 176.86.13.202 (eztabaida) wikilariaren 6820357 berrikuspena desegin da Etiketa: Desegin |
No edit summary |
||
1. lerroa:
[[Fitxategi:Eagle - Abingdon 2013 (8718183760).jpg|thumb|300px|Arrano baten burua]]
'''Arranoa''' da [[Falconiformes]] ordenako zenbait [[hegazti]] harrapariri ematen zaien izen generikoa. Ordenaren izen alternatibo bat ''Accipitriformes'' da.
Nahiz eta hegazti harrapari bat izateagatik ezagutu, sarraskijalea ere bada. Edonon aurki ditzakegu arranoak, [[Antartida]]n izan ezik. Hauen ezaugarri nagusiak haien tamaina handia, gorpuzkera mardula eta buru eta [[moko]] pisutsuak dira.
== Adierak ==
6 ⟶ 8 lerroa:
Harrapari sarraskijaleak ere, putre edo [[sai]]ak, arrano izendatzen dira hainbat hizkeretan, bai Lapurdin<ref>[http://klasikoak.armiarma.com/idazlanak/Z/ZerbitzariAzkaine007.htm Larrunen], Azkaine Gure Herria, Jean Elizalde ''Zerbitzari'', Elkar 1985</ref> zein Bizkaieraren eremuan<ref>[http://eibar.org/blogak/sarasua/163 Saiak, arranoak eta putreak], Asier Sarasua, Eibartik blogean, Creative Commons by-sa</ref>.
== Ezaugarriak ==
Hegazti harrapari bat denez, arranoak moko handi, boteretsu eta puntazorrotza dauka, harrapakinen haragia erraz askatzeko baliogarria dena. Haien tartso eta atzaparrak ere botere handia daukate. Oso esanguratsua da baita ere arranoek daukaten indarra, izan ere, haiek baino pisutsuagoak diren harrapakinak eramanez hegan egiteko gai dira. Gainera, oso [[ikusmen]] ona daukate, harrapakinak distantzia handietan aurkitzeko gai izateko ahalmena ematen dietena. Haien harrapakin batzuk, adibidez, arratoiak, erbiak, saguak, untxiak, azeri txikiak eta beste ugaztun txiki batzuk izan daitezke.
[[Fitxategi:Águila real (Aquila chrysaetos), Arcos de la Frontera, Cádiz, España, 2015-12-08, DD 06.JPG|thumb|235x235px]]
Arranoa [[obiparo]]a da, hau da, arrautzak jartzen ditu. Habiak, zuhaitz altuetan edo arroketan egiten dituzte eta 3 metrotakoak izatera hel daitezke. Hegazti hain handia denez, bakarrik bat edo bi arrautz aurkitu ahal dira habi batean, eta 45 egunez berotzen dituzte aita eta amaren artean. Jaiotzetik bi hilabetera hegan egiteko prest daude eta gero eta urrunago joateko gai dira. Hala eta guztiz ere, urte oso bat egon behar dira habia utzi gabe, gurasoen ondoan ehizatzen ikasten, haien burua eusteko gai izan arte.
== Hegazti Motak ==
Munduan zehar 60 arrano mota baino gehiago daude. [[Arrano buruzuri]]a da haien artean famatuena.
Euskal Herrian bizi diren arranoak dira, besteak beste:
* [[Arrano arrantzale]]a (Pandion haliaetus)
[[Fitxategi:Osprey Águila pescadora (Pandion haliaetus carolinensis) (26122264802).jpg|thumb|270x270px|arrano arrantzalea]]
* [[Arrano txiki]]a (''Aquila pennatus'')
* [[Arrano sugezale]]a (''Circaetus gallicus'')
25 ⟶ 34 lerroa:
== Ikurtasuna Euskal Herrian ==
[[Euskara]]z, [[erlijio]]arekin harremanik ez duen [[birao]] arin gisa hainbat adieratan erabiltzen da arranoaren izena, eta izen horretatik eratorriak ere bai. Adibidez:<ref>[http://www.hiru.com/hiztegiak/mokoroa/ Ortik eta Emendik], [[Justo Mokoroa]], 1990</ref>
35 ⟶ 43 lerroa:
[[Arrano Beltza]] euskal abertzaletasunaren ikurretako bat da.
=== Ikurtasuna gainerako lekuetan ===
[[Fitxategi:Aguilas heráldicas.svg|thumb]]
Esanguratsua da ere arranoak izan duen garrantzia historian zehar izandako hainbat etapetan eta leku anitzetan. Izan ere, hainbat [[zibilizazio]] eta historiako garaietan, arranoa hartzen zen haien ikur nagusitzat. Esaterako, [[Erromatar Inperio]]an, [[Gurutzadak|Gurutzaden]] garaian edota beste hainbat inperioren garaian ([[Karlomagno]], [[Napoleon]], [[Errege Katolikoak]]...), arranoa haien sinbolotzat hartua izan zen, batez ere, entsena militarrerako.
== Erreferentziak ==
| |||