Wikipedia

Fernando Elosu: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
Hurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Orri berria: «Fernando Elosu (Bordele 1875ko maiatzaren 28a-Baiona 1941ko abuztuaren 19a) ospe handiko idazle eta mediku anarkista izan zen. Familia Bere gurasoak Ernest Lafont kirurgilaria e...»
 
Testua, Familia, bizitza eta erreferentziak
1. lerroa:
'''Fernando Elosu''' ([[Bordele]] 1875ko maiatzaren 28a-[[Baiona]] 1941ko abuztuaren 19a) ospe handiko idazle eta mediku [[Anarkismo|anarkista]] izan zen.
 
== Familia ==
Bere gurasoak Ernest Lafont
Bere gurasoak Ernest Lafont kirurgilaria eta Baionako diputatu izanen zena eta Rosa Antonia Elosu (Etxalar 1848) izan ziren.
Bere ama jostuna zen, bere ahizpa Maria Martina<ref>Etxalarren sortua 1852an</ref> bezala, eta biak [[Baiona Ttipia|Baiona Ttipiko]] Bourgneuf karrikako 36an bizi ziren<ref>Fernando Elosu mediku anarkista (Bordale 1875- Baiona 1941), Xipri Alberbide. Vasconia aldizkaria. Eusko Ikaskuntza, Donostia 2018 ISSN: 1136-6834, ISSN 2386-5539</ref>. Azken honen sortze agiriaren arabera, aita ezaguna ez zen seme bat izan zuen, Maurice izenekoa, 1919an Baionako kontseilari izanen zena “Liste Républicaine d'Action Economique et d'Union Sociale" zerrendarekin.
Bere ama jostuna zen, bere ahizpa Maria Martina1 bezala, eta biak Baiona ttipiko Bourgneuf karrikako
 
36an bizi ziren2. Azken honen sortze agiriaren arabera, aita ezaguna
1900eko irailaren 13an13anFernand Elosu Félicie Peyroutetekin ezkondu zen3zen<ref>http://maitron-en-ligne.univ-paris1.fr/spip.php?article156538</ref> eta bi alaba izan zituzten Alduden mediku lanetan ari zelarik (han laupabost urtez aritu zen lanean, [[Jean Etxepare Bidegorri]] “mirikua” mediku eta idazleak 1905an ordezkatu zuen arte4arte). 1901an Suzanne Rose sortu zen, ▼
ez zen seme bat izan zuen, Maurice izenekoa, 1919an Baionako kontseilari izanen zena “Liste Républicaine d'Action Economique et d'Union Sociale" zerrendarekin.
 
Fernand Elosu Félicie Peyroutetekin
1901an [[Suzanne Rose Elosu]] sortu zen, hau ere mediku izanen zena eta Baionako lehen hautetsi emaztea, 1945an alderdi komunistarekin, emazteak ere hautetsi izateko eskubidea lortu zuten urtean (berriz ere hautetsi izan zen 1947 eta 1953an). Gainera [[Jean-Jacques Rousseau|Jean-Jacques Rousseauri]] buruzko tesia idatzi zuen (''La Maladie de Jean-Jacques Rousseau'', 1929) bere sintoma psikiatrikoak gernu-ugaltze sistemarekin erlazionatuz. Lauga eta ospitalearen arteko [[Biribilgune (errepidea)|biribilgune]] bati bere izena eman zion Baionako udalak 2011an.
▲ 1900eko irailaren 13an ezkondu zen3 eta bi alaba izan zituzten Alduden mediku lanetan ari zelarik (han laupabost urtez aritu zen lanean, Jean Etxepare Bidegorri “mirikua” mediku eta idazleak 1905an ordezkatu zuen arte4). 1901an Suzanne Rose sortu zen,
 
hau ere mediku izanen zena eta Baionako lehen hautetsi emaztea, 1945an alderdi komunistarekin, emazteak ere hautetsi izateko eskubidea lortu zuten
urteanBigarren (berrizalaba, ere hautetsiFernande izanPaule zen 1947 eta 1953an). Gainera Jean-Jacques Rousseauri buruzko tesia idatzi zuen (La Maladie de Jean-Jacques RousseauElosu, 1929)1904an beresortu sintoma psikiatrikoak gernu-ugaltze sistemarekin erlazionatuz. Laugazen eta ospitalearen arteko ingurugia edo errotonda bati bere izena eman zion Baionako udalak 2011an5. Bigarren alaba, 1904, Fernande Paule, [[Paris]] aldean botikari lanetan ibili zen eta. 1992an “mon“Mon père” izeneko bere aitari buruzko biografia labur bat idatzi zuen.<ref>Hemen irakurgai: </ref>.
 
== Bizitza ==
[[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]] eta [[Lev Tolstoi|Tolstoiren]] jarraitzaile handia izan zen, azken hau bere jatorrizko hizkuntzan irakurri ahal izateko errusiera ikasi zuen6zuen<ref>http://www.campgurs.com/media/1219/elosu-fernand-m%C3%A9decin-basque.pdf</ref>.
Bere emaztearekin batera, Libre Pensée eta Université Populaireko sortzaile eta militantea izan zen eta Ligue de Droits de l'Hommeko Baionako lehendakaria 1910ean.▼
 
Bi liburu idatzi zituen, lehena, jaiotza edo sortze kontrola aldarrikatzen zuen l'amour infécond (amodio agorra) eta zeinarengatik hamar egun preso izan zen Baionako Villa Chagrinen neo-malthusianismoz akusatuta. Elosuren bizitza ikertu duen Xipri Alberbidek dioenez, “erraten zuen emazteak ez zirela haur egiteko mekanikak eta gizonek behar zutela kasu egin zer egiten zuten”7. Bigarren liburuak, le poison maudit izenekoa (pozoi madarikatua), alkoholismoaren gaia jorratzen du.▼
▲Bere emaztearekin batera, ''Libre Pensée'' eta ''Université PopulairekoPopulaire''ko sortzaile eta militantea izan zen eta ''Ligue de Droits de l'HommekoHomme''ko Baionako lehendakaria 1910ean.
 
▲Bi liburu idatzi zituen, lehena, jaiotza edo sortze kontrola aldarrikatzen zuen ''l'amour infécond'' (amodio agorra) eta zeinarengatik hamar egun preso izan zen Baionako Villa Chagrinen [[Malthusianismo|neo-malthusianismoz]] akusatuta. Elosuren bizitza ikertu duen [[Xipri AlberbidekArbelbide|Xipri Arbelbidek]] dioenez, “erraten zuen emazteak ez zirela haur egiteko mekanikak eta gizonek behar zutela kasu egin zer egiten zuten”7zuten”<ref>http://iparraldekohitza.eus/2017/06/09/elosu-baionako-mediku-anarkista/</ref>. Bigarren liburuak, le poison maudit izenekoa (pozoi madarikatua), alkoholismoaren gaia jorratzen du.
 
Hauteskundeetara hautagai gisa joateari behin baino gehiagotan uko egin bazion ere, hainbatetan hautagaitza sozialistei bere sostengua agertu zien.
 
1914ko uztailaren 30ean, lehen[[Lehen munduMundu gerrarenGerra Euskal Herrian|Lehen Mundu Gerraren]] mobilizazio orokorrerako deia baino ordu batzuk lehenago, beste hiru kidekin batera (Cazade, Dupont eta Brion8Brion<ref>https://www.retours-vers-les-basses-pyrenees.fr/2016/10/jeudi-30-juillet-1914-bayonne.html</ref>) Baionako Askatasunaren enparantzan “Pakearen alde, Gerraren aurka. Herriari deia” (''Pour la Paix! Contre la guerre! Appel au peuple9peuple''<ref>https://www.retours-vers-les-basses-pyrenees.fr/2016/10/jeudi-30-juillet-1914-bayonne.html</ref>) izenburupeko idatzia banatzen ari zelarik arazoak izan zituen Baionako karriketara gerraren alde manifestatzera ateratako eta bera eta bere lagunak inguratu zituzten talde batekin; gauzak horrela, etxera joan behar izan zuen eta hara bertaratu ziren ondoren 400 lagun inguru bere kontrako oihuak botatzera10botatzera<ref>http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/es/primera-guerra-mundial-en-euskal-herria/ar-104038-107128/</ref>.
 
Gerra Baionako ospitalean bigarren mailako erizain lanetan igaro zuen. Gerra amaituta, akiturik, landara erretiratu zen, harik eta 1924 urtean berriz Baionara mediku gisa lan egitera itzuli aitzin.
 
Etxean berriro eta osasun arazoak zirela medio, ekintza politiko aktibotik erretiratu zen eta bere aktibitatea hainbat aldizkari eta entziklopedia anarkistetan artikuluak idaztera mugatu zen. Baina hori bai, bere “errusiarzaletasunaren” ondorioz edo, [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|SESBen]] lagunen elkarteko lehendakaria izateko eskaintza onartu zuen.
Bigarren mundu gerra hasi zenean, 1940ko otsailaren 8an sei hilabetetako kartzela zigorra ezarri zioten eta kondena betetzera Gurseko kontzentrazio esparrura bidali zuten beste 800 euskaldunekin batera “indésirable deklaratuta. ▼
 
Bere biloba Jacqueline Braunen hitzetan, Elosuaren krimena gizakiaren eskubideen eta bakearen aldeko borrokan aritzea izan zen, garai batean non Frantziako gobernu txotxongiloaren Petain presidenteak 1940ko porrotaren aurrean bere burua zuritzea bilatzen zuen11.▼
▲[[Bigarren munduMundu gerraGerra]] hasi zenean, 1940ko otsailaren 8an sei hilabetetako kartzela zigorra ezarri zioten eta kondena betetzera [[Gurseko kontzentrazio-esparrua|Gurseko kontzentrazio esparrura]] bidali zuten beste 800 euskaldunekin batera “indésirable''indésirable'' deklaratuta.
Erabat ahulduta eta gaixorik, Gursen urte bat geroago, 1941ean, hil zen.
 
▲Bere biloba Jacqueline Braunen hitzetan, Elosuaren "krimena" gizakiaren eskubideen eta bakearen aldeko borrokan aritzea izan zen, [[Intsumisio|Intsumitua]] izatea; garai desegoki batean, non Frantziako[[Vichyko gobernua|Vichyko gobernu]] txotxongiloaren [[Philippe Pétain|Petain]] presidenteak 1940ko porrotaren aurrean bere burua zuritzea bilatzen zuen11zuen<ref>“...cherhait des boucs émissaires à la défaite de 1940” ( <nowiki>http://www.campgurs.com/media/1219/elosu-fernand-m%C3%A9decin-basque.pdf</nowiki>)</ref>.
 
Gursen [[pneumonia]] bat hartu zuen, espetxe horretatik abuztuaren 7an atera zen eta ahulduta eta gaixorik, 1941ko abuztuaren 19an, hil zen.
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Fernando_Elosu"(e)tik eskuratuta