Karbono: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
||
84. lerroa:
* '''''sp<sup>3</sup> hibridazioa''''' - Karbono atomo batek geometria tetraedrikoan lau lotura bakun osatu behar dituenean gertatzen da, metanoan ''CH<sub>4</sub>'' adibidez. ''2s'' orbital atomikoa eta ''2p'' hiru orbital atomikoak konbinatzen dira lau ''sp<sup>3</sup>'' orbital hibridoak eratzeko. Lau orbital hibridoak aurrez aurreko gainezarpenen bidez atomo desberdinetako beste lau orbitalekin konbinatuko dira, eta lau lotura kobalente bakun (''σ''-motakoak) osatuko dira.
* '''''sp<sup>2</sup> hibridazioa''''' - Bi lotura bakun eta bikoitz bat geometria triangeluar launean osatzen direnean gertatzen da, etenoan ''CH<sub>2</sub>=CH<sub>2</sub>'' adibidez. Kasu honetan, 3 orbital atomiko (''2s + 2p<sub>x</sub> + 2p<sub>y</sub>'') hibridatzen dira, ''p<sub>z</sub>'' orbitala hibridatu gabe geratuz. Hiru orbital ''sp<sup>2</sup>'' hibridoak aurrez aurreko gainezarpenen bidez atomo desberdinetako beste hiru orbitalekin konbinatuko dira. Honetaz gain, hibridatu gabeko ''p<sub>z</sub>'' orbitala, albo-gainezarpen baten bidez beste atomo baten orbital batekin ere konbinatu daiteke. Horrela, C bakoitzak ''sp<sup>2</sup>'' hibridazioan lotura bikoitz bat eratu dezake, σ lotura batez eta π lotura batez osatua. Guztira, bi lotura kobalente bakun eta lotura bikoitz bat osatuko dira.
*'''''sp hibridazioa''''' - Lotura bakun eta hirukoitz bat geometria linealean osatzen direnean gertatzen da, etinoan ''CHΞCH'' adibidez. Kasu honetan, ''2s'' eta ''2p<sub>x</sub>'' orbitalak hibridatzen dira, bi ''sp'' orbital sortuz, eta ''p<sub>y</sub>'' eta ''p<sub>z</sub>'' orbitalak hibridatu gabe utziz. Bi ''sp'' orbital hibridoak aurrez aurreko gainezarpenen bidez atomo desberdinetako beste bi orbitalekin konbinatuko dira. Honetaz gain, hibridatu gabeko ''p<sub>y</sub>'' eta ''p<sub>z</sub>'' orbitalak, albo-gainezarpenen bidez beste bi atomoren orbitalekin ere konbinatu daitezke. Horrela, C bakoitzak ''sp'' hibridazioan lotura hirukoitz bat era dezake, ''σ'' lotura batez eta ''2π'' loturez osatua (''HCΞCH'').
<gallery mode="packed" heights="180px"> Fitxategi:Sp3-Orbital.svg </gallery>
▲[[Fitxategi:Sp-Orbital.svg|thumb|183x183px|
▲[[Fitxategi:Sp2-Orbital.svg|erdian|thumb|178x178px|sp<sup>2</sup> orbital hibridoa]]
Karbonoak lotura bikoitzak eta hirukoitzak ezartzeko erraztasun handia azaltzen du, bere taldeko beste elementuek ez bezala. Erraztasun hau bere tamaina txikiaren baitan dago, ''π'' loturak osatzen dituzten albo-gainezarpenak egon daitezen hibridatu gabeko orbitalek nahiko hurbil egon behar dutelako. Hau dela eta, handiagoak diren talde bereko elementuek, hala nola [[silizio]]<nowiki/>ak, zailtasun handiak dituzte π loturak ezartzeko.<ref>S.E. Gould. [http://blogs.scientificamerican.com/lab-rat/shine-on-you-crazy-diamond-why-humans-are-carbon-based-lifeforms/ Shine on you crazy diamond: why humans are carbon-based lifeforms]. ''Scientific American''. 2012ko azaroaren 11a.</ref>
200 ⟶ 201 lerroa:
=== Karbonoaren zikloa ===
{{sakontzeko|Karbonoaren ziklo}}<br />
== Konposatuak ==
=== Konposatu organikoak ===
| |||